اشتغالات انسان در دنیا به گونه اى است كه موجب غفلت او از خداى
( صفحه 188)
متعال و عوالم غیب مى‌شود. هنگامى كه انسان مى‌خواهد از عالم خاكى پا برون بگذارد و به عالم قدس توجّه كند افكار و اشتغالات دنیوى آنچنان او را به خود مشغول مى‌كند كه حال دعا و مناجات از او سلب مى‌شود. اما در بین اوقات بسیارى كه از انسان تلف مى‌شود، لحظاتى پیش مى‌آید كه انسان به دعا و مناجات و نماز با حضور قلب موفق مى‌شود. این لحظات براى انسان بسیار مغتنم است.
گاهى انسان با ملاحظه كمى توفیقات خود و دیگران و توجه به جوامع بشرى و میلیاردها انسانى كه به فكر همه چیز و به یاد همه چیز هستند غیر از یاد خدا، به این فكر مى‌افتد كه دستگاه الهى چقدر غریب است! گذشته از سایر اقوام و ملل، حتى بیشتر مسلمانان نیز از خدا و جهان آخرت غافلند، چه رسد به كسانى كه یا اصلا به خدا معتقد نیستند و یا از ادیان منحرف پیروى مى‌كنند.
مشهور است كه یكى از عرفا هنگامى كه براى تهجّد و شب زنده دارى بیدار شده بود، با ملاحظه مردمى كه در آن هنگام، غافلانه در خواب بودند، این فكر براى او پیدا شد كه دستگاه الهى چقدر خلوت است! اما بعدها از طریق الهام دریافت كه دستگاه الهى چنان بلند مرتبه است كه همه موفق به راهیابى به آنجا نمى‌شوند.
بنابر این، با وجود گرفتاریها و مشكلات فراوان، اگر گاهى خداوند توفیقى به انسان عطا مى‌كند كه به دعا و مناجات بپردازد، باید بسیار شاكر باشد. در عین حال، انسانى كه از این توفیقات برخوردار است نباید با این تصوّر، كه ما در پیشگاه الهى از اهمیت بالایى برخورداریم، گرفتار غرور
( صفحه 189)
شود. این توفیقات از جمله نعمتهاى بسیار بزرگ خداوند است كه شكر و سپاس فراوانى را مى‌طلبد:
اِلهى مِنْ اَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَیْنا جَریانُ ذِكْركَ عَلى اَلْسِنَتِنا وَ اِذْنُكَ لَنا بِدُعائِكَ»؛(113)
خدایا از بزرگترین نعمتهایت بر ما این است كه ذكر تو بر زبان ما جارى مى‌شود. و اینكه اجازه دادى تا با تو مناجات كنیم و تو را بخوانیم.
این نعمتها را به آن دلیلى كه ما پیش خدا عزیز هستیم به ما نداده‌اند، بلكه براى آزمایش میزان شكرگزارى به ما عطا شده است. هر نعمتى كه انسان از آن قدردانى نكند از او سلب مى‌شود. بنابر این، در حال برخوردارى از نعمت نیز، براى آنكه از انسان سلب نشود باید خایف باشد و به این حقیقت توجه نماید كه نعمتهاى معنوى و اخروى از حیث ارزش با نعمتهاى مادى و دنیوى قابل مقایسه نیست.
در زیارت حضرت معصومه(علیها السلام) ، به خدا عرض مى‌كنیم:
«فَلاتَسْلُبْ مِنّی مَا اَنَا فیهِ» ؛
خدایا، این نعمتى را كه به من عطا فرموده اى از من سلب مكن.
با وجود آنكه بیشتر نمازها و دعاهاى ما چیزى بیش از تقلید و تشبّه به اولیاء خدا نیست، ولى توفیق به انجام همین مقدار نیز نعمت بسیار با ارزشى است كه باید قدردان آن باشیم و از خداوند بخواهیم كه آن را از ما مگیرد و آن را افزون كند. بسیارند كسانى كه در نتیجه عدم قدردانى، از نعمتهاى الهى محروم شده‌اند.
( صفحه 190)