خداى متعال بعضى از مخلوقاتش را شرافت و مرحمت بیشترى نسبت به دیگر مخلوقات عطا فرموده است؛ براى آنها مقام، عزّت، شرافت و كرامتى قائل شده است كه موجودات دیگر لیاقت آن ها را ندارند. از قرآن كریم و روایات پیامبر اكرم (ص) و ائمه اطهار (ع) استفاده مى‌شود كه علاوه بر بعضى موجودات عینى كه داراى مراتبى از فضل هستند، بعضى از زمانها و مكانها نیز داراى ویژگى خاصى مى‌باشند. در قرآن كریم نام بعضى از مكانها با احترام خاصى برده شده است. از جمله این مكانها در درجه اول «كعبه مكرمه» است:
«اِنَّ اَوَّلَ بَیْت وُضِعَ للِنّاسِ لَلَّذى بِبَكَّةَ مُبارَكَاً وَ هُدىً لِلعالَمینَ»(209)
اولین خانه اى كه براى عبادت خلق بنا شده، همان خانه مكه است كه در آن بركت و هدایت خلایق است.
دومین مكان مقدس، «مسجد الاقصى» است. در قرآن نام مسجد الاقصى و مسجد الحرام در كنار هم ذكر شده است:
( صفحه 322)
«سُبْحانَ الَّذى اَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلا مِنَ المَسجِدِ الْحَرامِ اِلَى الْمَسْجِدِ الاَْقْصَى الَّذى بارَكْنا حَوْلَهُ...»(210)
پاك و منزه است خدایى كه در [مبارك ] شبى، بنده خود [ـ حضرت محمّد (ص) ] را از مسجد الحرام به مسجد اقصایى كه پیرامونش را مبارك و پر نعمت ساخت تغییر داد... .
خداوند مى‌فرماید اطراف آن را نیز مانند خود آن مبارك قرار دادیم و در آیه دیگرى مى‌فرماید:
«یا قَوْمِ ادْخُلُوا الاَرْضَ المُقَدَّسَةَ الَّتى كَتَبَ اللّهُ لَكُمْ...»(211)
اى قوم! به سرزمین مقدسى كه خدا سرنوشت شما گردانید داخل گردید... .
سومین مكان مقدس، «طور سینا» است كه در قرآن از آن به «طور سینین» تعبیر شده است.
«وَ طُورِ سینینَ»(212)
و قسم به طور سینا.
كوه طور مكانى است كه حضرت موسى (ع) در آن مناجات مى‌كرد و براى اولین بار وحى الهى در آن مكان شریف بر حضرت موسى (ع) نازل شد. ممكن است این مكانها داراى خصوصیتى تكوینى باشند و قداست آن ها ذاتى باشد؛ در این صورت، چه بسا ممكن است زمانى فرا رسد كه
( صفحه 323)
بشر به ویژگى خاص آن ها پى ببرد. و نیز ممكن است این قداست به سبب حوادثى باشد كه در این مكانها اتفاق افتاده است. در هر صورت، این مكانها داراى شرافت و قداست ویژه اى هستند.
بعضى از زمانها نیز در قرآن كریم از احترام ویژه اى برخوردارند. از آیات قرآن استفاده مى‌شود كه تنظیم ایام بر اساس ماههاى قمرى مورد اهتمام اسلام است.
«اِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فى كِتابِ اللّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمواتِ وَالاَرْضَ مِنها اَربَعَةٌ حُرُمٌ...»(213)
همانا عدد ماههاى سال نزد خدا در كتاب [تكوین و تشریع ]، دوازده ماه است؛ از آن روزى كه خدا آسمان و زمین را آفرید. و از آن دوازده، چهار ماه، ماه هاى حرام خواهد بود... .
خداوند از میان این دوازده ماه، چهار ماه ـ ذى القعده، ذى الحجة، محرّم، رجب ـ را ماههاى حرام قرار داده است. احترام این چهار ماه، واجب و آغاز نمودن جنگ، حتى براى پیامبر اكرم (ص) و ائمه اطهار (ع) در این ایّام حرام است، مگر اینكه جنگ از طرف كفار و معاندین آغاز شود و مسلمانان در مقام دفاع برآیند. و این به دلیل احترامى است كه خداوند براى این ماهها قرار داده است.
در قرآن كریم ماه ذى الحجه با دو ماه قبل از آن ـ شوال و ذى القعده ـ كه معمولاً حجاج در آن ها براى زیارت حج آماده مى‌شدند، ماههاى حج
( صفحه 324)
نامیده شده‌اند. در قرآن سوره اى به نام حج وجود دارد. علاوه بر این، در سوره هاى دیگر قرآن راجع به مناسك حج سخن به میان آمده است؛ امّا در هیچ جاى قرآن نامى از اسامى این ماهها برده نشده است.