خاطره حادثهای را که قریب چهارده قرن پیش رخ داده است، چرا باید زنده کرد؟ این رویداد، ماجرایی تاریخی بوده که زمانه آن گذشته است؛ تلخ یا شیرین، هرچه بوده، تمام شده است. چرا باید پس از گذشت نزدیک به چهارده قرن، یاد آن را زنده نگاه داریم و به پاسداشت آن، مجالسی برپا کنیم؟
در پاسخ این پرسش میتوان گفت: حوادث گذشته هر جامعهای میتواند در سرنوشت و آینده آن آثار عظیمی بر جای گذارد؛ اگرچه حوادث تاریخی، عیناً تکرار نمیشوند، در جامعهشناسی ثابت شده است که جهات مشترک فراوانی میان رخدادها وجود دارد؛ از این روی، میتوان از حوادث گذشته به نحوی در مواجهه با رخدادهای آینده بهره برد. چنان که قرآن کریم پس از نقل داستانهای پیامبران و اقوام گذشته میفرماید:
لقد کان فی قصصهم عبرة لأولی الألباب؛(1) در قصهها و داستانهای آنان (گذشتگان) برای صاحبان عقل و خرد عبرتی است.
یعنی احوال پیشینیان را بررسی کنید تا دریابید چه نقاط قوتی در کار آنان بوده است و شما نیز آنها را به کار گیرید و نیز ضعفهای آنان را ببینید و از تکرار آنها بپرهیزید، تجدید آن خاطرهها در واقع، نوعی بازسازی آن وقایع است تا مردم از آنها بهره گیرند. اگر واقعهای تاریخی در جای خود منشأ آثار و برکاتی بوده است، یادآوری و بازسازی آن نیز میتواند مراتبی از آن برکات را در پی داشته باشد.
افزون بر این، در همه جوامع مرسوم است که از پارهای وقایع گذشته خود یاد کرده، آنها را ارج مینهند و بزرگ میشمارند، خواه آن واقعهها درباره اشخاصی باشند که در پیشرفت جامعه خود مؤثر بودهاند، نظیر دانشمندان و مخترعان، و خواه درباره کسانی که از جنبه سیاسی و اجتماعی، در رهایی ملت خود نقش آفریده و قهرمان ملی بودهاند. همه عقلای عالم برای اینگونه شخصیتها آیینهای بزرگداشتی در نظر میگیرند. این امر بر یکی از مقدسترین خواستههای فطری انسان، که خداوند در نهاد همه انسانها قرار داده - و از آن به «حس حقشناسی» تعبیر میکنیم - استوار است. از این روی، همه انسانها بنا به سرنوشت خویش، میخواهند در برابر کسانی که به آنان خدمت کردهاند، حقشناسی و شکرگذاری کنند، آنان را به خاطر داشته باشند و به ایشان احترام بگذارند.
از آن گذشته، چنانچه یاد آن خاطرهها، در سعادت جامعه تأثیری داشته، میتواند در زمان بیان آنها عامل مؤثر دیگری باشد. در این صورت، گویا خود آن واقعه تجدید میشود. از آنجا که واقعه عاشورا، رویداد عظیمی در تاریخ اسلام بوده و نقش بسزایی در سعادت مسلمانان و روشن شدن راه هدایت آنان داشته است، این واقعه در نظر ما بسیار ارزشمند است. از این روی، بزرگداشت و بازسازی این واقعه و به خاطر آوردنش موجب میگردد تا بتوانیم از برکات آن در جامعه امروز نیز بهره گیریم. همان طور که اصل آن حادثه تأثیر شگرفی در جامعه آن روز داشته، خاطره و بازسازی آن نیز میتواند آثاری متناسب با آن داشته باشد.