در آخرین آیات بحث گذشته سخن از قیامت در میان آمد، در آیه مورد بحث همین مساءله را با ذکر بسیاری از خصوصیات تعقیب می کند، نخست از پایان دنیا شروع کرده می فرماید: ((و در صور دمیده می شود، تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند می میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد)) (و نفخ فی الصور فصعق من فی السماوات و من فی الارض الا من شاء الله ) .
((سپس بار دیگر در صور دمیده می شود، ناگهان همگی بپا می خیزند و در انتظار حساب و جزا و سرنوشت خویشند))! (ثم نفخ فیه اخری فاذا هم قیام ینظرون ) .
از این آیه به خوبی استفاده می شود که در پایان جهان و آغاز رستاخیز دو حادثه ناگهانی رخ می دهد: در حادثه اول همه موجودات زنده فورا می میرند، و در حادثه دوم که با فاصله ای صورت می گیرد همه انسانها ناگهان زنده می شوند، و بپا می خیزند و در انتظار حسابند .
قرآن مجید از این دو حادثه به عنوان ((نفخ صور)) تعبیر کرده است که تعبیر
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 535@@@
کنائی زیبائی است از حوادث ناگهانی و همزمان، زیرا ((نفخ )) به معنی دمیدن و ((صور)) به معنی ((شیپور)) یا شاخ میان تهی است که معمولا برای حرکت قافله یا لشکر، یا برای توقف آنها به صدا در می آوردند، البته آهنگ این دو با هم متفاوت بود، شیپور توقف، قافله را یکجا متوقف می کرد، و شیپور حرکت، اعلام شروع حرکت قافله بود .
این تعبیر ضمنا بیانگر سهولت امر است و نشان می دهد که خداوند بزرگ با یک فرمان که به سادگی دمیدن در یک شیپور است اهل آسمان و زمین را می میراند و با یک فرمان که آنهم شبیه به ((شیپور رحیل و حرکت )) است همه را زنده می کند .
بارها گفته ایم الفاظ ما که برای زندگی روزمره محدود خودمان وضع شده عاجزتر از آن است که بتواند حقایق مربوط به جهان ماوراء طبیعت یا پایان این جهان و آغاز جهان دیگر را دقیقا بیان کند، به همین دلیل باید از الفاظ معمولی معانی وسیعتر و گسترده تری استفاده شود منتها با توجه به قرائن موجود .
توضیح اینکه : در قرآن مجید از حادثه پایان جهان و آغاز جهان دیگر تعبیرات مختلفی آمده است :
در آیات متعددی (متجاوز از ده مورد) سخن از نفخ صور به میان آمده . ** مواردی از قرآن که کلمه نفخ صور در آنها آمده از این قرار است :
سوره مکهف آیه 99 مومنون 101 سوره یس 51 زمر 68 ق 20 الحاقه 13 انعام 73 طه 102 نمل 87 نباء 18 . ***
در یک مورد تعبیر به ((نقر در ناقور)) شده که آن نیز به معنی دمیدن در شیپور یا شبیه آن است ((فاذا نقر فی الناقور فذلک یومئذ یوم عسیر)) (مدثر - 8) .
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 536@@@
و در بعضی از موارد تعبیر به ((قارعة )) به معنی کوبنده شدید دیده می شود (سوره قارعه آیه 1 و 2 و 3) .
و بالاخره در بعضی دیگر تعبیر به ((صیحه )) آمده است که آن به معنی صدای عظیم است، مانند آیه 49 سوره یس ما ینظرون الا صیحة واحدة تاخذهم و هم یخصمون، این آیه از صیحه پایان جهان سخن می گوید که مردم را غافلگیر می سازد، و آیه 53 سوره یس ان کانت الا صیحة واحدة فاذا هم جمیع لدینا محضرون، ولی در این آیه سخن از صیحه رستاخیز است که همه مردم به دنبال آن زنده می شوند و در محضر عدل پروردگار حضور می یابند .
از مجموع این آیات استفاده می شود که در پایان جهان صیحه عظیمی اهل آسمانها و زمین را می میراند و این ((صیحه مرگ )) است .
و در آغاز رستاخیز با صیحه و فریاد عظیمی همه زنده می شوند، و بپا می خیزند، و این فریاد حیات و زندگی است .
اما این دو فریاد دقیقا چگونه است ؟ چه اثری در صیحه اول، و چه تاءثیری در صیحه دوم است ؟ جز خدا کسی نمی داند، و لذا در بعضی از روایات در توصیف ((صور)) که اسرافیل در پایان جهان در آن می دمد چنین آمده است : و للصور رأ س واحد و طرفان، و بین طرف رأ س کل منهما الی الاخر مثل ما بین السماء الی الارض !: ((شیپور اسرافیل یک سر و دو شاخه دارد که فاصل میان این دو شاخه با یکدیگر مانند فاصله آسمان تا زمین است ))!
سپس در ذیل همین روایت می خوانیم : ((هنگامی که در آن سوی زمین می دمد موجود زنده ای بر زمین باقی نمی ماند، و هنگامی که در آن سر آسمانی می دمد اهل آسمانها همه می میرند، و بعد خداوند فرمان مرگ به اسرافیل می دهد و می گوید بمیر او هم می میرد))! . ** تفسیر علی بن ابراهیم مطابق نقل تفسیر نورالثقلین جلد صفحه 502 . ***
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 537@@@
به هر حال اکثر مفسران ((نفخ صور)) را به همان معنی ((دمیدن در شیپور)) تفسیر کرده اند که گفتیم اینها کنایات لطیفی است درباره چگونگی پایان جهان و آغاز رستاخیز، ولی کمی از مفسرین ((صور)) را جمع ((صورت )) دانسته، و بنابراین نفخ صور را به معنی دمیدن در صورت مانند دمیدن روح در کالبد بشر دانسته اند، طبق این تفسیر یک مرتبه در صورتهای انسانی دمیده می شود و همگی می میرند، و یکبار دمیده می شود همگی جان می گیرند . ** توجه کنید صور بر وزن نور و صور بر وزن زحل هر دو جمع صورت می باشد . ***
این تفسیر علاوه بر اینکه با متون روایات سازگار نیست با خود آیه نیز نمی سازد زیرا ضمیر مفرد مذکر در جمله ثم نفخ فیه اخری به آن بازگردانده شده، در حالی که اگر معنی جمعی داشته باشد باید ضمیر مفرد مؤنث به آن بازگردد و ((نفخ فیها)) گفته شود .
از این گذشته دمیدن در صورت در مورد احیاء مردگان مناسب است (همانگونه که در معجزات مسیح آمده ) اما این تعبیر در مورد قبض روح به کار نمی رود .