از مشکلات مهمی که بر سر راه مسائل تربیتی وجود دارد احساس گناهکاری بر اثر اعمال بد پیشین است، مخصوصا زمانی که این گناهان سنگین باشد که این فکر دائما در نظر انسان مجسم می شود که اگر بخواهد مسیر خود را به سوی پاکی و تقوا تغییر دهد، و به راه خدا باز گردد چگونه می تواند از مسئولیت سنگین گذشته خود را برهاند، این فکر مانند کابوسی وحشتناک بر روح او سایه می افکند، و چه بسا او را از تغییر برنامه زندگی و گرایش به پاکی باز می دارد به او می گوید توبه کردن چه سود؟!
زنجیر اعمال گذشته ات همچون یک طوق لعنت بر دست و پای تو است، اصلا تو رنگ گناه پیدا کرده ای، رنگی ثابت و تغییرناپذیر!
کسانی که با مسائل تربیتی و گنهکاران توبه کار سر و کار دارند آنچه را گفتیم به خوبی آزموده اند، آنها می دانند که این چه مشکل بزرگی است ؟
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 505@@@
در فرهنگ اسلامی که از قرآن مجید گرفته شده این مشکل حل شده، و توبه و انابه را هر گاه با شرائط همراه باشد وسیله قاطعی برای جدا شدن از گذشته، و آغاز یک زندگی جدید، و حتی ((تولد ثانوی )) می داند کرارا در روایات درباره بعضی از گنهکاران می خوانیم کمن ولدته امه : ((او همانند کسی است که از مادر متولد شده ))!
به این ترتیب قرآن درهای لطف الهی را به روی هر انسانی در هر شرائطی و با هر گونه بار مسؤلیتی باز می گذارد و نمونه زنده اش آیات فوق است که با انواع لطائف بیان مجرمان و گناهکاران را به سوی خدا دعوت می کند و به آنها قول می دهد که می توانند خود را از زندگی گذشته به کلی جدا کنند .
در روایتی از پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم التائب من الذنب کمن لا ذنب له : ((کسی که از گناه توبه کند همانند کسی است که اصلا گناه نکرده است .)) ** سفینة البحار جلد 1 صفحف 127 ( ماده توبه ) . ***
همین معنی با اضافه ای از امام باقر (علیه السلام ) نقل شده که فرمود: التائب من الذنب کمن لا ذنب له، و المقیم علی الذنب و هو مستغفر منه کالمستهزء: ((کسی که از گناه توبه کند همچون کسی است که گناه نکرده، و کسی که استغفار می کند و با اینحال به گناه ادامه می دهد مانند کسی است که مسخره می کند .)) ** اصول کافی جلد 2 باب التوبه حدیث 10 صفحه 316 . ***
ولی بدیهی است این بازگشت به سوی رحمت الهی نمی تواند بیقید و شرط باشد که او حکیم است و کاری بیحساب نمی کند، اگر آغوش رحمتش را به روی همگان گشوده و پیوسته آنها را به سوی خود می خواند، وجود آمادگیهائی در بندگان نیز لازم است . از یکسو باید با تمام وجود خواهان بازگشت باشند و انقلاب درونی
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 506@@@
و دگرگونی بنیادی پیدا کنند .
از سوی دیگر باید بعد از بازگشت پایه های ایمان و اعتقاداتشان که بر اثر طوفان گناه فرو ریخته نوسازی و تجدید بنا شود .
و از سوی سوم باید با اعمال صالح ناتوانی روحی و ضعف اخلاقی خود را جبران نمایند، البته هر قدر گناهان سابق سنگینتر بوده باید اعمال صالحتری انجام دهند، و این دقیقا همانست که قرآن در سه آیه فوق تحت عنوان انابه و اسلام و اتباع از احسن بیان کرده است .