بَابٌ فِیهِ ذِكْرُ الْأَرْوَاحِ الَّتِی فِی الْأَئِمَّةِ علیهم السلام
1- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ ع وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِیهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْیَاءَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِیمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كَرِهُوا مَعْصِیَتَهُ وَ جَعَلَ فِیهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِی بِهِ یَذْهَبُ النَّاسُ وَ یَجِیئُونَ وَ جَعَلَ فِی الْمُؤْمِنِینَ وَ أَصْحَابِ الْمَیْمَنَةِ رُوحَ الْإِیمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِیهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِیهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِیهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِی بِهِ یَذْهَبُ النَّاسُ وَ یَجِیئُونَ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 15 روایة 1@*@
ترجمه:
1- جابر جعفى گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: اى جابر! همانا خداى - تبارك و تعالى - مخلوق را سه دسته آفرید؛ چنانچه فرماید: «و شما سه دسته جفت هم باشید: دست راستیها و چه دست راستیها؟!! (چگونه در نعمتهاى بهشت مىخرامند) ودست چپیها، چه دست چپیها؟!! (چگونه در عقوبات دوزخ گرفتارند) و پیشى گرفتگان كه پیشى گرفتهاند تنها ایشان مقربانند - 6 تا 11 - سوره 56 -» پیشى گرفتگان همان رسولان خدا و مخصوصین درگاه او از میان مخلوق مىباشند. كه خدا در ایشان پنج روح قرار داده است: 1- ایشان را بروح القدس مؤید ساخت و بوسیله آن همه چیز را بدانند و بشناسند. 2- ایشان را با روح ایمان مؤید ساخت و با آن از خداى عزوجل بترسند 3- آنها را بروح قوه مؤید ساخت و با آن بر اطاعت خدا توانائى یافتند 4- آنها را بروح شهوت (میل و اشتها) مؤید ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند و از نافرمانیش كراهت یافتند 5- در ایشان روح حركت نهاد كه همه مردم با آن رفت و آمد كنند.
و در مؤمنین دست راستىها روح ایمان نهاد كه با آن از خدا بترسند و در ایشان روح قوه نهاد و با آن بر اطاعت خدا توانائى یافتند، و در ایشان روح شهوت نهاد و یا آن خواهان اطاعت خدا گشتند و در ایشان روح حركت نهاد كه مردم با آن روح رفت و آمد كنند.
شرح :
كلمه روح در این حدیث شریف بمعنى قوه و نیروئى است باطنى و معنوى كه منشأ و مبداً آثاریست كه امام علیه السّلام بیان مىكند، زیرا رفت و آمد انسان و ترس او از خدا و شناختن و دانستن چیزها آثار و اعمالى است كه از انسان بروز میكند و این آثار ناچار باید مبدأ و علت و موجب و محركى داشته باشند كه هستى و قیامشان بآن باشد.
كلمه روح در این روایت همان مبدأ و علتى است كه سبب پیدایش این آثار گشته است، چه آنكه این ارواح پنج روح جدا و مستقل باشند یا آنكه درجات و مراتب یك روح باشند كه همان روح ناطقه انسان و فصل ممیز او از حیوان باشد، ولى ظاهر اینست كه هر یك روحى جدا هستند و روح القدس و روح ایمان از خارج بكمك انسان مىرسد و سه روح دیگر از درون و داخل او را كمك مىدهد و هم از این حدیث استفاده میشود كه روح حركت، عمومیت دارد و در هر انسانى هست روح القدس مختص برسولان و پیغمبر آنست و حتى در مؤمنین دست راستیها هم نیست و تعبیر بدست راستیها از اینجهت است كه روز قیامت نامه اعمالشان بدست راستشان داده شود و یا بجهت اینست كه اهل میمنت و بركنند، بر خلاف دست چپیها.
2- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخَّلِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْعَالِمِ فَقَالَ لِی یَا جَابِرُ إِنَّ فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ وَ رُوحَ الْحَیَاةِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ یَا جَابِرُ عَرَفُوا مَا تَحْتَ الْعَرْشِ إِلَى مَا تَحْتَ الثَّرَى ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْبَعَةَ أَرْوَاحٌ یُصِیبُهَا الْحَدَثَانُ إِلَّا رُوحَ الْقُدُسِ فَإِنَّهَا لَا تَلْهُو وَ لَا تَلْعَبُ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 16 روایة 2@*@
ترجمه:
جابر گوید: از امام باقر علیه السّلام درباره علم عالم (یعنى پیغمبر و امام ص) پرسیدم، فرمود:اى جابر! همانا در پیغمبران و اوصیاء پنج رحست: 1- روح القدس 2- روح ایمان 3- روح زندگى (حركت) 4- روح شهوت،اى جابر، ایشان بوسیله روح القدس امور و مطالب زیر عرش را تا زیر خاك بدانند. سپس فرموداى جابر این چهار روح اخیر را پیش آمد و آفت میرسد، ولى روح القدس بازى و یاوهگرى نكند.
شرح :
مراد بآفت و پیش آمدى كه به آن چهار روح میرسد اینست كه: گاهى آنها را مانعى عارض مىشود كه از تأثیر باز مىمانند و بازى و یاوه گرى مىكنند، مانند روح شهوت و حركت در زمان پیرى و مرض و اما روح القدس كه مبدأ و سبب علم و فهم امام است، آفت و یاوه گرى ندارد و همیشه حقایق را بدون زیاده و نقصان با آنها مىفهماند.
3- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ هُوَ فِی بَیْتِهِ مُرْخًى عَلَیْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ یَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ فِی النَّبِیِّ ص خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَیَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَ دَرَجَ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وَ جَاهَدَ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَ شَرِبَ وَ أَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ فَبِهِ آمَنَ وَ عَدَلَ وَ رُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِیُّ ص انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ إِلَى الْإِمَامِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا یَنَامُ وَ لَا یَغْفُلُ وَ لَا یَلْهُو وَ لَا یَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ كَانَ یَرَى بِهِ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 17 روایة 3@*@
ترجمه:
مفصل بن عمر گوید از امام صادق علیه السّلام پرسیدم راجع بدانستن امام علیه السّلام آنچه را در اطراف زمین است، با اینكه خودش در میان اتاقى است كه پردهاش انداخته است فرمود: اى مفضل! خداى تبارك و تعالى در پیغمبر صلى اللّه علیه و آله پنج روح قرار داد: 1- روح زندگى كه با آن بجنبد و راه رود 2- روح قوه كه با آن قیام و كوشش كند 3- روح شهوت كه با آن بخورد و بیاشامد و با زنان حلال خود نزدیكى كند 4- روح ایمان كه با آن ایمان آورد و عدالت ورزد 5- روح القدس كه با آن بار نبوت كشد.
چون پیغمبر صلى اللّه علیه و آله وفات كند، روح القدس از او به امام (جانشین) منتقل شود و روح القدس خواب و غفلت و یاوه گرى و تكبر ندارد و چهار روح دیگر خواب و غفلت و تكبر و یاوهگرى دارند و بوسیله روح القدس همه چیز درك مىشود.