تربیت
Tarbiat.Org

امام و مقام تعلیم به ملائکه
اصغر طاهرزاده

پاورقی ها

1 - بحار الأنوار، ج‏26، ص 335.
2 - بحارالانوار، ج 25، ص 22.
3 - شیخ صدوق، کمال الدین، ج 1، ص 551.
4 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 31.
5 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 34.
6 - در مورد تفکر یا عدم تفکر در ذات خدا و معنی آن به شرح حدیث چهارده از کتاب «چهل حدیث» امام خمینی(رض) رجوع شود.
7 - بحار الأنوار، ج ‏25، ص 24.
8 - شرح بر زاد المسافر، سید جلال‌ الدین آشتیانی، ص 208.
9 - بحار الأنوار، ج ‏65، ص 27.
10 - بحارالانوار، ج 25، ص 22.
11 - سوره‌ی ضحی، آیه‌ی 11.
12 - سوره‌ی عنکبوت، آیه‌ی 7.
13 - بحار الأنوار، ج ‏25، ص 21.
14 - چون در روایت فرمودند: «بَینَ یدَی الرّحمن».
15 - سوره‌ی انبیاء، آیات 26 و 27.
16 - «عَنِ الرِّضَا(ع) قَالَ لَمَّا أَشْرَفَ نُوحٌ(ع) عَلَى الْغَرَقِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَدَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ الْغَرَقَ وَ لَمَّا رُمِیَ إِبْرَاهِیمُ فِی النَّارِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَجَعَلَ اللَّهُ النَّارَ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ إِنَّ مُوسَى(ع) لَمَّا ضَرَبَ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَجَعَلَهُ یَبَساً وَ إِنَّ عِیسَى(ع) لَمَّا أَرَادَ الْیَهُودُ قَتْلَهُ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَنُجِّیَ مِنَ الْقَتْلِ فَرَفَعَهُ إِلَیْه» (بحارالأنوار،ج ‏26،ص 325) حضرت رضا(ع) می‌فرمایند: وقتی نوح(ع) مشرف به غرق شدن شد خدا را به حق ما قسم داد غرق از او برطرف گردید. وقتى ابراهیم را در آتش افكندند خدا را به حق ما قسم داد خداوند آتش را بر او سرد و سلامت قرار داد و حضرت موسى(ع) وقتى به دریا رهسپار شد خدا را به حق ما قسم داد آن را خشك كرد و هنگامى كه یهودیان تصمیم كشتن عیسى(ع) را گرفتند خدا را به حق ما قسم داد از كشته شدن نجات یافت و خدا او را به سوى خود برد.
17 - کافی، ج 2، ص 243.
18 - بحار الانوار، ج 47، ص 123.
19 - کافی، ج 8، ص 33.
20 - الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج 1، ص 110.
21 - «الغیبةالنعمانی»، محمد بن ابراهیم نعمانى‏، ص 86 . بحارالأنوار، ج 25، ص 363.
22 - «طین» واژه‌ی مخصوصی است که به راحتی نمی‌توان آن را معنی کرد، همین‌طور که ما در محاوره‌های خود می‌گوئیم «فلانی گِلش پاک است» منظور گِل و خاک مادی نیست بلکه منظور زمینه‌ی روحی اوست، در ادامه‌ی روایت که روشن می‌فرماید: علم و فضل ائمه(ع) از خداوند است چون تمام وجود خود را در اختیار خداوند قرار داده‌اند، روشن می‌شود معنی طین یا گِل، همان قلب آماده‌ای است که خداوند بر آن تجلی می‌کند.
23 - بحار الأنوار، ج ‏25، ص 337.
24 - الكافی، ج ‏1، ص 144.
25 - کلمات مکنونه، فیض کاشانی، ص 114، انتشارات فراهانی.
26 - سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 73.
27 - سوره‌ی جن، آیات 26 و 27.
28 - بحار الأنوار، ج ‏49، ص 75.
29 - مقام معظم رهبری«حفظه‌الله» در مورد راز دوازده نفربودن ائمه(ع) و موضوع غدیر، با دقت حکیمانه‌ای می‌فرمایند: «اگر این حادثه اتفاق مى‏افتاد كه حفظ و گسترش كمّى و گسترش كیفى در این موجود خلق شده‏ى الهى - یعنى جامعه‏ى اسلامى نبوى- مى‏توانست به قدر ده، دوازده نسل، پى‏درپى حراست و حفاظت بشود، آن وقت مسلّم بود كه این حركت در طول تاریخ بشر، شكست‏ناپذیر مى‏ماند. معنایش این نبود كه بشر، دوران انتظارى نخواهد داشت و خود در طول این دوازده نسل، به نهایت مطلوب خود خواهد رسید. اگر آن‏طورى كه پیغمبر(ص) معین كرده بودند، امیرالمؤمنین(ع)، بعد امام حسن(ع)، بعد امام حسین(ع)، بعد ائمه‏ى دیگر، یكى پس از دیگرى مى‏آمدند، باز به گمان بیشتر، بشر نیاز به یك دوران انتظار داشت تا بتواند آن جامعه‏ى آرمانى را تحقق ببخشد. اما در آن صورت اگر این تعاقب معصومین، این دست‏هاى امین و كارآمد، مى‏توانستند این حادثه‏ى ایجاد شده‏ى در واقعیت را حفظ كنند، آن وقت مسیر بشر، مسیر دیگرى مى‏شد.».( 29/10/1384)
30 - رسول خدا(ص) فرمودند: «كُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَمْ یُذْكَرْ فِیهِ بِسْمِ اللَّهِ فَهُوَ أَبْتَرُ» (بحار الأنوار، ج ‏73، ص 305) هر امر مهمی که با اسم الله شروع نشود، آن کار بی‌نتیجه خواهد بود.
31 - سوره‌ی نور، آیه‌ی 35.
32 - بحارالانوار، ج 26، ص 335.
33 - حضرت به حرّ فرمودند: «اِنَّ اَهْلَ مِصْرَكُمْ كَتَبُوا اِلَیَّ اَنْ اَقْدِمْ عَلَیْنَا فَاَمّا اِذَا كَرِهْتُمُونِی اِنْصَرَفْتُ عَنْكُم» مردم شهر شما به من نامه نوشتند كه به سوی ما بیا، اگر آمدنم را ناخوش دارید باز می‌گردم» (تاریخ‌الامم و الملوک، ج 5، ص 411- ارشاد، ج 2، ص 84)
34 - امالی شیخ صدوق، ص 164.
35 - من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 334.
36 - پیام حج، 29/4/67.
37 - بحار الأنوار، ج ‏26، ص 335.
38 - سوره‌ی صافات، آیه‌ی 164.
39 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 30.
40 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 31.
41 - سوره‌ی واقعه، آیه‌ی 52.
42 - مستدرک الوسائل، ج 5، ص 229.
43 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 180.
44 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 34.
45 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 148.
46 - شرح فصوص، ابن تركه، ج1، ص 136.
47 - بحار الأنوار، ج ‏26، 357.
48 - سوره‌ی نحل، آیه‌ی 2.
49 - سوره‌ی حجر، آیه‌ی 29.
50 - برای توضیح بیشتر در این مورد که چگونه حقیقت انسان همان روح است به بحث «وسعت روح انسان» از کتاب «ده نکته از معرفت نفس» صفحه‌ی 56 ، از همین مؤلف رجوع فرمایید.
51- معجم احادیث الامام مهدی، ج3، ص122.
52 - مفاتیح الجنان، زیارت مطلقه‌ی امام حسین(ع)، زیارت اول.
53 - قال الباقر(ع): «لَعَلَّ النَّمْلُ الصِّغَار تَتَوَهَّمَ اَنَّ لِلّهِ زَبَانیتین». (مهجة البیضاء ج 1، ص 219)
54 - بحار الأنوار، ج‏2، ص 32.
55 - درخشان پرتوى از اصول كافى، ج‏1، ص 238.
56 - منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، ص 33.
57 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 15.
58 - سوره‌ی حجر، آیه‌ی 34.
59 - امام باقر(ع): «فَإِنَّ الْقُلُوبَ بَیْنَ إِصْبَعَیْنِ مِنْ أَصَابِعِ اللَّهِ» (بحار الأنوار، ج ‏72، ص 48).
60 - سوره‌ی انعام، آیه‌ی 59.
61 - سوره‌ی مائده، آیه‌ی 72.
62 - توحید صدوق، ص 313.
63 - بحارالانوار، ج 73، ص 154.
64 - بحارالانوار، ج 70 ، ص 193.
65 - تذکرة‌الاولیاء، انتشارات بهزاد، ص 17.
66 - سوره‌ی ذاریات، آیه‌ی 58.
67 - سوره‌ی سبأ، آیه‌ی 27.
68 - سوره‌ی قصص، آیه‌ی 70.
69 - سوره‌ی حشر، آیه‌ی 23.
70 - بحار ،ج ‏25، ص 5.
71 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 180.
72 - الكافی، ج‏1، ص 144.
73 - بحار الأنوار، ج ‏52، ص 51.
74 - بحار الأنوار، ج ‏25، ص 5.
75 - بحار الأنوار، ج‏68، ص 321.
76 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 30.
77 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 31.
78 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 32.
79 - معنی و جایگاه آیات مربوط به حیاتِ بهشت برزخی آدم و تجلی اسماء بر او و عدم ظرفیت ملائکه نسبت به همه‌ی اسماء در کتاب «هدف حیات زمینی آدم» از همین مؤلف بحث شده است.
80 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 12.
81 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 33.
82 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 253.
83 - «جامع الأسرار»، سید حیدر آملی، ص 205.
84 - سوره‌ی توبه، آیه‌ی 128.
85 - الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏1، ص 173.
86 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 96.
87 - الكافی، ج‏1، ص 144.
88 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 177.
89 - رسول خدا(ص) در آن مقام نظر به شخص خود که جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء است می‌اندازند و ملاحظه می‌کنند در آن مرتبه از وَحی جبرائیلی بهره می‌گیرند، در این رابطه است که مایل نیستند بر جبرائیل مقدم شوند. ولی خداوند و جبرائیل نظر به حقیقت «أَوَّلُ مَا خَلَقَ اللَّهُ» بودن حضرت دارند و جایگاهی که فوق همه‌ی مخلوقات است و بر این اساس جبرائیل(ع) از حضرت درخواست می‌کند جلو بروند.
90 - امام خمینی«رحمة‌الله‌علیه» در موردمقام جامعیت یا برزخیّت كبرایِ نبی‌اکرم(ص) می‌فرمایند: هر یك از موجودات صراطى خاص و هدایتى مخصوص به خود دارند و لذا رسول خدا(ص) فرمود: «وَ الطُّرُقُ إلى اللّه بِعَدَدِ انْفاسِ الْخلایِق». و چون در هر تعیّن و انانیّت، حجابى است ظلمانى و در هر وجود و انّیّت، حجابى است نورانى، و انسان از آن جهت كه مجمع تعیّنات و جامع وجودات است، محجوب‌ترین موجودات از حق تعالى است. و شاید اشاره به این معنى باشد آیه‌ی كریمه‌ی «‏ثُمَّ رَدَدْناهُ اسْفَلَ سافِلین» و از این جهت، صراط انسانى طولانى‏ترین و ظلمانى‏ترین صراط‌ها است. و چون «ربّ» انسان حضرت اسم اللّه اعظم است، كه ظاهر و باطن و اول و آخر و رحمت و قهر و بالاخره اسماء متقابله نسبت به او على السّواء است، از براى خودِ انسان در منتهاى سیر، باید مقام برزخیّت كبرى حاصل شود، و از این جهت صراط او ادقّ از همه‌ی صراط‌ها است. پس باید انسانی كه در مقام تعیّنِ برزخیّت كبری است همواره مدّ نظر انسان‌ها باشد تا بتوانند از جنبه‌ی انحراف به بعضی از اسماء و غفلت از بعضی دیگر مصون بمانند. ممكن است انسان از حجاب غلوّ یا كثرت خارج شده باشد ولی این رسیدن به برزخیّت و تعادل كبری نیست و به همین جهت معصوم می‌فرماید: «نَحْنُ آلُ محمدٍ، اَلنَّمَطُ الاوسطُ الَّذی لا یُدْرِكُنا الغالی و لا یَسْبِقُنا التالی». ( كافی، ج1 ، ص 136) ما آل محمد گروهى هستیم میانه رو ، آن‌کس كه از حق جلو افتاده و آن که تفریط پیشه کرده و کوتاهی نموده ، ما را درنیابد.(آداب‌الصلواة، ص 289).
91 - تحف العقول عن آل الرسول، ص 238.
92 - سوره‌ی یونس، آیه‌ی 65.
93 - قرآن در مورد ملائکه می‌فرماید: «عِبادٌ مُكْرَمُونَ» (سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 26).
94 - احتجاج، نظام الدین احمد غفاری، ج 1، ص 175.
95 - بحار، ج55، ص44.
96 - رساله‌ی نوریه در عالم مثال، حکیم بهایی لاهیجی، ص 60.
97 - همان حالتی که در نظام تکوین تحت عنوان «هویت تعلقیِ» معلول نسبت به علت حقیقی مطرح است.
98 - مفاتیح الجنان، زیارت حضرت ولی عصر(عج) در روز جمعه.
99 - در روایت داریم: «لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ یَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا» اگر یک روز حجت خدایی از ما در عالم نباشد زمین بر ساکنانش ویران می‌شود.(بحار الأنوار، ج‏23، ص 37)
100- بحار الأنوار، ج ‏24، ص 303.
101 - سوره‌ی کهف، آیه‌ی 104.
102 - سوره‌ی انعام، آیه‌ی 43.
103 - الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏2، ص 194.
104 - شرح فصوص قیصری، ص 108.
105 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 128.
106 - بحارالأنوار، ج 46، ص 264.
107 - سوره‌ی بقره، آیه‌ی 156.
108 - در روایت داریم سوره‌ی «قل هو الله احد» و ذکر «لا اله الاّ الله» مخصوص دین اسلام است.
109 - أمالی الصدوق، ص 177.
110 - در روایت داریم کسی که کبر دارد بوی بهشت به مشامش نمی‌خورد.
111 - سوره‌ی شعراء، آیه‌ی 83.
112 - سِفرهای تورات مانند جزء‌های قرآن است.
113 - اثبات‌الهدی، ج 3، ص 541.
114 - بحارالأنوار، ج ‏26، ص 337.
115 - تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص 117.
116 - بحار الأنوار، ج ‏24، ص 303.
117 - امالی صدوق، ص 284.
118 - بحار الأنوار، ج ‏26، ص 337.
119 - بحارالانوار، ج 45، ص 130.
120 - محدث اربلی، کشف الغمه، ج 2، ص 428. بحارالانوار، ج 47، ص، 183.
121 - همان.
122 - همان.
123 - اللهوف على قتلى الطفوف، سیدبن طاوس، ص 99.
124 - بحار الأنوار، ج ‏26، ص 137.
125 - بحار الأنوار، ج ‏10، ص 128.
126 - مقام معظم رهبری«حفظه‌الله» در رابطه با فتنه‌ی سال 88 فرمودند: «وقتی جاه‌طلبی‌ها و حسادت‌ها و دنیاطلبی‌ها و هوس‌پرستی‌ها و شهوت‌رانی‌ها جلو چشم ما را بگیرند، واقعیات را هم نمی‌توانیم مشاهده کنیم... در فتنه‌ی طراحی‌شده‌ی پیچیده‌ی سال 88 حقایقی جلو چشم مردم بود، نگذاشتند یک عده‌ای این حقایق را ببینند... وقتی در یک کشور فتنه‌گرانی پیدا می‌شوند که برای جاه‌طلبی خودشان، برای دست‌یافتن به قدرت، برای رسیدن به اهدافی که به صورت آرزو در وجود خودشان متراکم و انباشته کردند، حاضر می‌شوند به مصلحت یک کشور، به حقانیت یک راه پشت کنند و لگد بزنند، کاری می‌کنند که سردمداران غربی و دشمنان درجه یک ایران به هیجان می‌آیند و سر شوق می‌آیند و از آن‌ها حمایت می‌کنند.(در جمع 110هزار بسیجی در روز عید غدیر سال 89).
127 - سوره‌ی هود، آیه‌ی 114.
128 - سوره‌ی فرقان، آیه‌ی 70.
129 - 12/5/1388.
130 - به کتاب شریف «عبقات الانوار» از میر حامد حسین، ج 4، ص 116 رجوع فرمایید.
131 -إرشاد القلوب إلى الصواب، ج ‏2، ص 293.
132 - و حقیقتاً از بنی‌اسرائیل عهد گرفتیم و دوازده نقیب و اندیشمند برای آن‌ها برانگیختیم. (سوره‌ی بقره، آیه‌ی 60)
133 - در راستای پایداری حقیقت نوری حضرت محمد(ص) و حضرت علی(ع) است که دین همه‌ی انبیاء و اولیاء به دین حضرت محمد(ص) و به ولایت علی(ع) ختم می‌شود، محمد بن فضیل از حضرت ابی الحسن(ع) نقل می‌کند که: «وَلَایَةُ عَلِیٍّ مَكْتُوبَةٌ فِی جَمِیعِ صُحُفِ الْأَنْبِیَاءِ وَ لَنْ یَبْعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَّا بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ وَ وَصِیَّةِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا» (بحارالأنوار، ج ‏26، ص 280) ولایت علی(ع) در صحیفه‌ی همه‌ی پیامبران نوشته شده بود و خداوند پیامبری را مبعوث نکرد مگر به نبوت محمد و وصی او علی«صلواة‌الله‌علیهما».
134 - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج ‏2، ص 293.
135 - همان.
136 - سوره‌ی توبه، آیه‌ی 36.
137 - جابر بن عبدالله انصاری از قول پیامبر(ص) نام هر دوازده‌ امام را نقل می کند که می توانید به کتاب مناقب مرتضوی از کشفی ترمذی حنفی،ص56 رجوع فرمایید.و یا احمد حنبل از جابر بن سمره نقل می کند شنیدم پیامبر (ص) فرمود: «یکون لهذه الامه اثنا عشر خلیفه». قندوزی از پیامبر(ص) روایت کرده:امامان بعد از من دوازده نفرند اول ایشان تویی یاعلی! و آخرشان قائم است که خدا به دست او مشارق و مغارب زمین را می گشاید.(نوید امن وامان،ص68).
138 - نهج البلاغه، خطبه‌ی 193.
139 - عقد الفرید، ج 2، ص 309، ابن خلکان، ج 1، ص 350. ترجمه‌ی الغدیر، ج 9، ص 61.
140 - بحار الأنوار، ج ‏47، ص 58.
141 - الإرشاد، ج ‏2، ص 307.
142 - در رابطه با عدم آمادگی مردم بود که حضرت صادق(ع) بعد از سقوط بنی‌امیه حاکمیت را به‌دست نگرفتند.
143 - بحار الأنوار، ج ‏52 ، ص 312.
144 - اصول کافی، ج 1، ص 10.
145 - سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 128.
146 - بحار الأنوار، ج ‏46، ص 264.