بسیاری از مفسران به تناسب آیات فوق در اینجا بحثی درباره تعداد پیامبران الهی مطرح کرده اند، و روایات مختلفی در این زمینه نقل شده است.
روایت مشهور در این زمینه عدد یکصد و بیست و چهار هزار را نشان می دهد، در حالی که در بعضی از روایات عدد پیامبران هشت هزار شمرده شده است که چهار هزار از بنی اسرائیل و چهار هزار از غیر آنها بوده اند.**(مجمع البیان ) ذیل آیات مورد بحث.***
در حدیثی از امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام ) چنین آمده است که پیغمبر گرامی اسلام فرمود: خلق الله عز و جل ماة الف نبی و اربعة و عشرین الف نبی انا اکرمهم علی الله و لا فخر، و خلق الله عز و جل ماة الف وصی و اربعة و عشرین الف وصی، فعلی اکرمهم علی الله و افضلهم: ((خداوند 124 هزار پیامبر آفرید که من از همه آنها نزد خداوند گرامی ترم در عین حال فخر و مباهاتی نمی کنم.
@@تفسیر نمونه، جلد: 20، صفحه: 184@@@
(و غروری به خود راه نمی دهم ) و خداوند 124 هزار وصی آفرید که علی (علیه السلام ) از همه آنها نزد خداوند گرامی تر و برتر است )).**بحارالانوار جلد 11 صفحه 30 (حدیث 21 ).***
در روایت دیگری از ((انس بن مالک )) از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) چنین نقل شده است: بعثت علی اثر ثمانیة آلاف نبی، منهم اربعة آلاف من بنی اسرائیل ((من به دنبال 8 هزار پیامبر مبعوث شده ام که چهار هزار از آنها از بنی اسرائیل بودند )).**بحارالانوار جلد 11 صفحه 31 (حدیث 22 ).***
این دو حدیث با هم منافاتی ندارد، زیرا ممکن است حدیث دوم اشاره به انبیای بزرگ باشد (همانگونه که مرحوم علامه مجلسی در توضیح این سخن بیان کرده است ).
باز در حدیث دیگری از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم که در پاسخ سؤال ((ابوذر )) از تعداد پیامبران الهی عدد 124 هزار را بیان فرمود، و به دنبال سؤال از تعداد رسولان از میان آنها عدد 313 نفر را ذکر نمود.**همان مدرک صفحه 32 (حدیث 24 ).***
و نیز در حدیث دیگری از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بعد از ذکر عدد 124 هزار میخوانیم: 5 نفر از آنها الو العزم بودند: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ).**همان مدرک صفحه 41 (حدیث 43 ).***
روایات دیگری نیز در این زمینه نقل شده که عدد بالا را تایید می کند.
به هر حال از آنچه گفتیم روشن می شود که این روایت خبر واحد نیست - چنانکه ((بر سوئی )) از بعضی از علما در تفسیر ((روح البیان )) نقل کرده است، بلکه اخبار متعدد و مستفیض این مطلب را تایید می کند که پیامبران الهی 124 هزار نفر بودند، اخباری که در منابع مختلف اسلامی وارد شده است.
قابل توجه اینکه عدد پیامبرانی که نام آنها صریحا در قرآن آمده است
@@تفسیر نمونه، جلد: 20، صفحه: 185@@@
فقط 26 نفر است و آنها عبارتند از:
آدم - نوح - ادریس - صالح - هود - ابراهیم - اسماعیل - اسحاق یوسف - لوط - یعقوب - موسی - هارون - شعیب - زکریا - یحیی عیسی - داود - سلیمان - الیاس - الیسع - ذو الکفل - ایوب - یونس - عزیر و محمد (علیهم الصلاة و السلام ).
ولی پیامبران دیگری نیز هستند که در قرآن اشاراتی به آنها شده بی آنکه صریحا نام آنها بیان شود، مانند ((اشموئیل )) که در آیه 248 سوره بقره به عنوان و قال لهم نبیهم به او اشاره شده است.
((و ارمیا )) که در آیه 259 بقره به عنوان او کالذی مر علی قریة....**البته در میان مفسران در این زمینه گفتگو است بعضی او را (ارمیا ) و بعضی (خضر ) و جمعی (غزیر ) می دانند.***
و ((یوشع )) که در آیه 60 سوره کهف به عنوان و اذ قال موسی لفتاه به او اشاره شده است (بنا بر اینکه یوشع از پیامبران باشد ).
و ((خضر )) که در آیه 65 کهف به عنوان فوجدا عبدا من عبادنا ذکر شده است.
و همچنین ((اسباط بنی اسرائیل )) که بزرگان قبائل بودند و در آیه 163 سوره نساء تصریح شده که بر آنها وحی الهی نازل گردیده است: و اوحینا الی ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و الاسباط...
و اگر در میان برادران یوسف نیز پیامبرانی وجود داشته اند در سوره یوسف کرارا اشاره به وضع آنها شده است.
کوتاه سخن اینکه: عدد پیامبرانی که خداوند اشاره به داستان و سرگذشت آنها نموده از 26 نفر بسیار بیشتر است، این عدد تنها مربوط به آنها است که نام آنها صریحا ذکر شده.
@@تفسیر نمونه، جلد: 20، صفحه: 186@@@
آخرین سخن در اینجا اینکه: از بعضی از روایات که در کتب شیعه و اهل سنت آمده استفاده می شود که خداوند از میان سیاه پوستان نیز پیامبری مبعوث کرد، چنانکه طبرسی در مجمع البیان می گوید: روی عن علی انه قال: بعث الله نبیا اسود لم یقص قصته: خداوند پیامبری سیاه پوست مبعوث کرد، هر چند شرح سرگذشت او را در قرآن بیان نکرده است.**(مجمع البیان ) ذیل آیات مورد بحث، ضمنا در حواشی تفسیر کشاف نیز روایات متعددی در این زمینه نقل شده (جلد 4 صفحه 180 چاپ دار الکتاب العربی ).***
@@تفسیر نمونه، جلد: 20، صفحه: 187@@@