بَابُ اخْتِلَافِ الْحُجَّةِ عَلَى عِبَادِهِ
1- مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سِتَّةُ أَشْیَاءَ لَیْسَ لِلْعِبَادِ فِیهَا صُنْعٌ الْمَعْرِفَةُ وَ الْجَهْلُ وَ الرِّضَا وَ الْغَضَبُ وَ النَّوْمُ وَ الْیَقَظَةُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 230 روایة: 1 @*@
ترجمه :
امام صادق علیه السلام فرمود: شش چیز است كه بندگان را در آن كارى نیست: معرفت و نادانى، خشنودى و خشم، خواب و بیدارى.
شرح :
مضمون این خبر بر عنوان باب انطباق ندارد و در بعضى از نسخ كافى فقط كمله «باب» است و شاید صواب همان باشد، زیرا این روایت جز در موضوع معرفت یا عنوان باب سابق هم انطباق ندارد، و حاصل روایت این است كه این سه موضوع متقابل در وجود انسان بدست خود او نیست بلكه در دست خداست: 1 معرفت و نادانى كه مربوط بروح و عقل انسانست.2 خشنودى و خشم كه باحساسات و صفات اخلاقى او تعلق دارد. 3 خواب و بیدارى كه به جسم و تنش عارض مىشود. مرحوم فیض گوید: «ذكر عدد شش در این روایت براى حصر نیست زیرا چیزهاى دیگرى هم كه در اختیار انسان نیست و بدست خداست مىباشد مانند مرض و صحت و گریه و خنده و غیره و داخل كردن آنها را در آنچه در حدیث ذكر شده خالى از تكلف نیست، ولى اگر چنانچه ما گفتیم و آن را از ترجمه و شرح :چاپ اسلامیه اخذ كردیم، آن شش چیز كه از اصول كیفیات و حالا تند بعنوان مثال براى سه جنبه روح و احساس و تن انسان ذكر باشد، داخل بودن تمام حالات و عوارض در آن بىتلف است. و اختصاص آنها بتذكر براى این است كه انسان گمان مىكند این چهرها در اختیار اوست و گویا منظور حدیث این است كه در وجود خود انسان كه از همه چیز باو نزدیكتر است حالات و عوارضى وجود دارد كه در تصرف و اختیار او نیست و تحت اراده و اختیار مدبر و خالق اوست، بشر باید در این گونه امور بیندیشد و بصانع حكیم و قادر خود پى ببرد. ولى فكر كردن از او و الهام معرفت از خداست.
امام صادق علیه السلام فرمود: براى خدا بر مردم حقى نیست كه بشناسند بلكه براى مردم بر خداست كه