بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام یَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا یَكُونُ وَ أَنَّهُ لَا یَخْفَى عَلَیْهِمُ الشَّیْءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ
1- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ كُنَّا مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جَمَاعَةً مِنَ
الشِّیعَةِ فِی الْحِجْرِ فَقَالَ عَلَیْنَا عَیْنٌ فَالْتَفَتْنَا یَمْنَةً وَ یَسْرَةً فَلَمْ نَرَ أَحَداً فَقُلْنَا لَیْسَ عَلَیْنَا عَیْنٌ فَقَالَ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ وَ رَبِّ الْبَنِیَّةِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَوْ كُنْتُ بَیْنَ مُوسَى وَ الْخَضِرِ لَأَخْبَرْتُهُمَا أَنِّی أَعْلَمُ مِنْهُمَا وَ لَأَنْبَأْتُهُمَا بِمَا لَیْسَ فِی أَیْدِیهِمَا لِأَنَّ مُوسَى وَ الْخَضِرَ ع أُعْطِیَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ لَمْ یُعْطَیَا عِلْمَ مَا یَكُونُ وَ مَا هُوَ كَائِنٌ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ وَ قَدْ وَرِثْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وِرَاثَةً
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 388 روایة: 1 @*@
ترجمه :
سیف تمار (خرما فروش) گوید: با جماعتى از شیعیان در حجر اسمعیل خدمت امام صادق علیه السلام بودیم، حضرت فرمود: آیا جاسوسى مراقب ماست؟ ما بر است و چپ نگاه كردیم و كسى را ندیدیم، عرض كردیم، بر سر ما جاسوسى نیست، حضرت سه مرتبه فرمود: بپروردگار این كعبه بپروردگار این ساختمان، اگر من با موسى و حضر مىبودم به آنها خبر مىدادم كه من از آنها داناترم و چیزى را كه نزد شده بود، ولى علم آنچه تا روز قیامت واقع مىشود، عطا نشده بود، لیكن ما از راه وراثت آن علم را از رسول خدا صلى الله علیه و آله بدست آوردهایم.
شرح :
مجلسى ره گوید: اگر اشكال شود كه چگونه امام كه از گذشته و آینده اطلاع دارد درباره جاسوس از اصحابش مىپرسد، جواب گوئیم كه در سابق گفتیم كه امام مكلف نیست كه بچنین علمى عمل كند و باید در ظاهر طبق تقیه رفتار كند و یا آنكه امام براى اطلاع از بعضى مطالب محتاج بمراجعه كتب و یا توجه بعالم قدس است.
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ وَ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا مِنْهُمْ عَبْدُ الْأَعْلَى وَ أَبُو عُبَیْدَةَ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بِشْرٍ الْخَثْعَمِیُّ سَمِعُوا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنِّی لَأَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا یَكُونُ قَالَ ثُمَّ مَكَثَ هُنَیْئَةً فَرَأَى أَنَّ ذَلِكَ كَبُرَ عَلَى مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ فَقَالَ عَلِمْتُ ذَلِكَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِیهِ تِبْیَانُ كُلِّ شَیْءٍ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 388 روایة: 2 @*@
ترجمه :
جماعتى از اصحاب كه عبدالاعلى و ابوعبیدة و عبدالله بن بشر خثعمى از آن جمله بودند، از امام صادق علیه السلام شنیدند كه فرمود: من آنچه در آسمانها و زمین است مىدانم و آنچه در بهشت و دوزخست مىدانم و گذشته و آینده را مىدانم، سپس اندكى تأمل كرد و دید این سخن بر شنوندگان گران آمد، لذا فرمود: من این مطالب را از كتاب خداى عزوجل مىدانم. خداى عزوجل مىفرماید «بیان هر چیز در قرآنست» (آیه شریفه در سوره نحل باین صورتست: تبیاناً لكل شئى» پس فرمایش امام علیهالسلام یا بطریق نقل بمعنى و یا قرائت مختص بائمه است.
3- عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِیمِ عَنْ جَمَاعَةَ بْنِ سَعْدٍ الْخَثْعَمِیِّ أَنَّهُ قَالَ كَانَ الْمُفَضَّلُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ الْمُفَضَّلُ جُعِلْتُ فِدَاكَ یَفْرِضُ اللَّهُ طَاعَةَ عَبْدٍ عَلَى الْعِبَادِ وَ یَحْجُبُ عَنْهُ خَبَرَ السَّمَاءِ قَالَ لَا اللَّهُ أَكْرَمُ وَ أَرْحَمُ وَ أَرْأَفُ بِعِبَادِهِ مِنْ أَنْ یَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ عَلَى الْعِبَادِ ثُمَّ یَحْجُبَ عَنْهُ خَبَرَ السَّمَاءِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 389 روایة: 3 @*@
ترجمه :
مفضل بامام صادق علیه السلام عرض كرد: قربانت گردم، ممكن است خدا اطاعت شخصى را بر بندگانش واجب سازد و خبر آسمان را از او پوشیده دارد؟ فرمود: نه، خدا بزرگوارتر و مهربانتر و مشتقتر از آنست كه اطاعت شخصى را بر بندگانش واجب كند و سپس خبر آسمان را در هر صبح و شام از او پوشیده دارد. (پس در هر صبح و شام از اخبار آسمانى بطریق الهام و تحدیث بامام افاضه مىشود).
4- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَیْسٍ الْكُنَاسِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ وَ عِنْدَهُ أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ عَجِبْتُ مِنْ قَوْمٍ یَتَوَلَّوْنَا وَ یَجْعَلُونَا أَئِمَّةً وَ یَصِفُونَ أَنَّ طَاعَتَنَا مُفْتَرَضَةٌ عَلَیْهِمْ كَطَاعَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص ثُمَّ یَكْسِرُونَ حُجَّتَهُمْ وَ یَخْصِمُونَ أَنْفُسَهُمْ بِضَعْفِ قُلُوبِهِمْ فَیَنْقُصُونَا حَقَّنَا وَ یَعِیبُونَ ذَلِكَ عَلَى مَنْ أَعْطَاهُ اللَّهُ بُرْهَانَ حَقِّ مَعْرِفَتِنَا وَ التَّسْلِیمَ لِأَمْرِنَا أَ تَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى افْتَرَضَ طَاعَةَ أَوْلِیَائِهِ عَلَى عِبَادِهِ ثُمَّ یُخْفِی عَنْهُمْ أَخْبَارَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ
وَ یَقْطَعُ عَنْهُمْ مَوَادَّ الْعِلْمِ فِیمَا یَرِدُ عَلَیْهِمْ مِمَّا فِیهِ قِوَامُ دِینِهِمْ فَقَالَ لَهُ حُمْرَانُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ رَأَیْتَ مَا كَانَ مِنْ أَمْرِ قِیَامِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع وَ خُرُوجِهِمْ وَ قِیَامِهِمْ بِدِینِ اللَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ مَا أُصِیبُوا مِنْ قَتْلِ الطَّوَاغِیتِ إِیَّاهُمْ وَ الظَّفَرِ بِهِمْ حَتَّى قُتِلُوا وَ غُلِبُوا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَا حُمْرَانُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ كَانَ قَدَّرَ ذَلِكَ عَلَیْهِمْ وَ قَضَاهُ وَ أَمْضَاهُ وَ حَتَمَهُ عَلَى سَبِیلِ الِاخْتِیَارِ ثُمَّ أَجْرَاهُ فَبِتَقَدُّمِ عِلْمٍ إِلَیْهِمْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَامَ عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ع وَ بِعِلْمٍ صَمَتَ مَنْ صَمَتَ مِنَّا وَ لَوْ أَنَّهُمْ یَا حُمْرَانُ حَیْثُ نَزَلَ بِهِمْ مَا نَزَلَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِظْهَارِ الطَّوَاغِیتِ عَلَیْهِمْ سَأَلُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَدْفَعَ عَنْهُمْ ذَلِكَ وَ أَلَحُّوا عَلَیْهِ فِی طَلَبِ إِزَالَةِ مُلْكِ الطَّوَاغِیتِ وَ ذَهَابِ مُلْكِهِمْ إِذاً لَأَجَابَهُمْ وَ دَفَعَ ذَلِكَ عَنْهُمْ ثُمَّ كَانَ انْقِضَاءُ مُدَّةِ الطَّوَاغِیتِ وَ ذَهَابُ مُلْكِهِمْ أَسْرَعَ مِنْ سِلْكٍ مَنْظُومٍ انْقَطَعَ فَتَبَدَّدَ وَ مَا كَانَ ذَلِكَ الَّذِی أَصَابَهُمْ یَا حُمْرَانُ لِذَنْبٍ اقْتَرَفُوهُ وَ لَا لِعُقُوبَةِ مَعْصِیَةٍ خَالَفُوا اللَّهَ فِیهَا وَ لَكِنْ لِمَنَازِلَ وَ كَرَامَةٍ مِنَ اللَّهِ أَرَادَ أَنْ یَبْلُغُوهَا فَلَا تَذْهَبَنَّ بِكَ الْمَذَاهِبُ فِیهِمْ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 389 روایة: 4 @*@
ترجمه :
4- ضریس كناسى گوید: در حالى كه جمعى از اصحاب خدمت امام باقر(ع) بودند، شنیدم كه آنحضرت مىفرمود: من در شگفتم از مردمىكه از ما پیروى مىكنند و ما را پیشواى خود مىدانند و مىگویند اطاعت ما چون اطاعت رسولخدا صلى الله علیه و آله واجب است، با وجود این دلیل و حجت خود را مىشكنند و با ضعف قلبى كه از خود نشان دهند خود را مغلوب كنند و حق ما را كاهش دهند و بر كسیكه خدایش برهان حق معرفت و گردن نهادن بامر ما را عطا فرموده خردهگیرى كنند، شما مىپذیرید كه خداى تبارك و تعالى اطاعت اولیائش را بر بندگانش واجب كند و سپس اخبار آسمانها و زمین را از ایشان پوشیده دارد و اصول علم را نسبت بسؤالاتى كه از ایشان مىشود و قوام دین ایشانست از آنها قطع كند.
شرح :
مقصود از این جملات، توبیخ و سرزنش شیعیانى است كه گویند امام اخبار آسمانها و زمین را نمىداند و از لحاظ علم مانند یكى از افراد بشر است. امام علیه السلام صریح و روشن باین شیعیان مىفهماند كه شما با این عقیده خود را در برابر اهل سنت مغلوب مىكنید زیرا آنها مىگویند: امام شما هم از لحاظ علم و دانش مانند امام ماست. اى شیعیان ضعیف و سست دل! چرا مقام ما را مىكاهید و حجت خود را خرد مىكنید؟! مگر ممكن است خدا شخصى را پیشواى دین مردم قرار دهد كه از جواب سؤالات مختلف ایشان عاجز بماند. ما در صفحه 303300 راجع باین موضوع توضیح بیشترى دادهایم.
چقدر مایه تأسف و تأثر است كه اقیانوس علمى با آب شیرین و گوارایش در كنار مردمى جاهل و فقیر و تشنه قرار گیرد و با كمال صفا و صمیمیت سرشارى و گوارائى آب خود را به آنها تذكر دهد و آن تشنگان بیچاره بجاى اینكه در طریق استفاده از آن اقیانوس با یكدیگر مسابقه گذارند و جانبازى كنند، چشم روى هم گذاشته و بگویند تو گودال آبى بیش نیستى.
آفرین و صدها هزار آفرین بر روشندلان بیدارى چون زراره و ابو بصیر و ابن مسلم كه چشم باز كردند و تا اندازهاى بعظمت آن اقیانوس پى بردند و قطراتى از آن بر گرفتند كه تا روز قیامت تشنه دلانرا سیراب كند و به آنها نشاط و خرمى دهد.
دنباله حدیث حمران عرض كرد قربانت گردم، پس بفرمائید: موضوع قیام على بن ابیطالب و امام حسن و امام حسین علیهالسلام چگونه شد كه ایشان براى یارى دین خداى عز ذكره خروج و قیام كردند و چه بلاها از طغیانگران سركش دیدند و بالاخره هم بر ایشان غلبه كردند و امامان كشته و مغلوب شدند.
امام باقر(ع) فرمود: اى حمران خداى تبارك و تعالى آن مصیبات را براى ایشان مقدر فرموده و از مرحله قضا و امضا و حتم گذرانیده و در اختیار خود آنها گذاشته بود و پس از آنكه خود آنها آن مصیبات را اختیار كردند، خدا هم آنرا بمرحله اجرا گذاشت، پس على و حسن و حسین علیه السلام با خبرى كه قبلا از پیغمبر صلى الله علیه و آله شنیده بودند و مىدانستند، قیام كردند و هر كس از ما هم كه سكوت كند، سكوتش از روى علم و بصیرت است:
اى حمران! اگر ایشان در زمان گرفتارى و غلبه طغیانگران از خداى عزوجل جداً بخواهند كه سلطنت طغیانگران را زایل كند و دولتشان را نابود سازد، خدا اجابت مىكند و آن گرفتارى را از ایشان برمىدارد و پس از آن سرآمدن مدت طغیانگران و نابودى سلطنتشان از پاره شدن و از هم پاشیدن یك گلوبند برشته كشیده زودتر انجام مىگیرد.
اى حمران بلاهائى كه به آنها میرسد، بواسطه گناهى كه از آنها سر زده و یا براى عقوبت نافرمانى خدا نمىباشد، بلكه براى درجات و كرامتى است كه خدا خواسته بدان نائل آیند، نسبت بایشان گمانهاى دیگر مبر.
5- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع بِمِنًى عَنْ خَمْسِمِائَةِ حَرْفٍ مِنَ الْكَلَامِ فَأَقْبَلْتُ أَقُولُ یَقُولُونَ كَذَا وَ كَذَا قَالَ فَیَقُولُ قُلْ كَذَا وَ كَذَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَذَا الْحَلَالُ وَ هَذَا الْحَرَامُ أَعْلَمُ أَنَّكَ صَاحِبُهُ وَ أَنَّكَ أَعْلَمُ النَّاسِ بِهِ وَ هَذَا هُوَ الْكَلَامُ فَقَالَ لِی وَیْكَ یَا هِشَامُ لَا یَحْتَجُّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ بِحُجَّةٍ لَا یَكُونُ عِنْدَهُ كُلُّ مَا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 391 روایة: 5 @*@
ترجمه :
هشام بن حكم گوید: در منى از امام صادق علیه السلام پانصد مطلب از علم كلام پرسیدم و گفتم آنها (متكلمین) چنین و چنان مىگویند، امام مىفرمود: تو چنین و چنان بگو. (هشام از حاضر جوابى و تسلط آنحضرت بر مسائل علم كلام تعجب كرد، گوید) من گفتم: من مىدانم كه مسائل حلال و حرام در دست شماست و شما از همه مردم نسبت به آن داناترید ولى اینها علم كلامست؟!! بمن فرمود: واى بر تو اى هشام خداى تبارك و تعالى براى خلقش حجتى مقرر نمىدارد كه همه احتیاجات مردم نزد او نباشد (حجت خدا كسى است كه از هر چه پرسند جواب گوید).
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 391 روایة 6 @*@
ترجمه :
6- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ لَا وَ اللَّهِ لَا یَكُونُ عَالِمٌ جَاهِلًا أَبَداً عَالِماً بِشَیْءٍ جَاهِلًا بِشَیْءٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَعَزُّ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ یَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ یَحْجُبُ عَنْهُ عِلْمَ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ ثُمَّ قَالَ لَا یَحْجُبُ ذَلِكَ عَنْهُ
ابو حمزه گوید: شنیدم امام باقر(ع) مىفرمود: نه بخدا عالم هرگز جاهل نباشد (یعنى عالمى كه خدا اطاعتش را بر مردم واجب كرده و او همان امامست) ممكن نیست چیزى را بداند و چیزى را نداند (او همه چیز مىداند) سپس فرمود: خدا والاتر از آنست كه فرمانبرى از بندهئى را واجب كند كه علم آسمان و زمینش را از او نهان داشته است و باز فرمود: آنرا از او نهان نكند.