بَابُ حُجَجِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ
1- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ الْمَحَامِلِیِّ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَیْسَ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ أَنْ یَعْرِفُوا وَ لِلْخَلْقِ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ وَ لِلَّهِ عَلَى الْخَلْقِ إِذَا عَرَّفَهُمْ أَنْ یَقْبَلُوا
شرح: تا وقتى انسان متوجه نشده كه او را خالق و صانعى است و باید او را بشناسد یعنى اصلاً در باره خدا اثباتاً یانفیاً فكر نكرده است، خدا را چنین بندهئى حقى نیست كه از او باز خواست كند كه چرا مرا نشناختى، بلكه در این صورت بر خداست كه بر بنده خود منت نهد و بوسیله بیان و تبلیغ فرستادگانش و انزال كتب و صحف و بیدار كردن فكر و عقل بندهاش، خود را باو بشناساند و چون خود را بوى معرفى كرد، بر بنده است كه حق را بپذیرد و گردن نهد و در مقام لجاج و عناد بر نیاید. و اگر از انصراف و ظهور لفظ معرفت صرفنظر كنیم شناسائى هر مطلب حقى را شامل شود و موضوع جاهل قاصر و مقصریكه فقها گویند پیش آید.
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 232 روایة: 2 @*@
ترجمه :
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْیَنَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ لَمْ یَعْرِفْ شَیْئاً هَلْ عَلَیْهِ شَیْءٌ قَالَ لَا
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 231 روایة: 1 @*@
ترجمه :
عبدالاعلى گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم كسى كه چیزى را نشناسد مسؤلیتى دارد؟ فرمود: نه (زیرا مؤاخذه غافل عقلاً قبیح است).
3- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ زَكَرِیَّا بْنِ یَحْیَى عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا حَجَبَ اللَّهُ عَنِ الْعِبَادِ فَهُوَ مَوْضُوعٌ عَنْهُمْ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 232 روایة: 3 @*@
ترجمه :
و فرمود: هر چه را خدا از بندگان پوشیده داشته از گردن ایشان ساقط است (پس هر كه چیزى را نداند باكى بر او نیست بشرط اینكه در تحصیلش مقصر نباشد).
4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الطَّیَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِی اكْتُبْ فَأَمْلَى عَلَیَّ إِنَّ مِنْ قَوْلِنَا إِنَّ اللَّهَ یَحْتَجُّ عَلَى الْعِبَادِ بِمَا آتَاهُمْ وَ عَرَّفَهُمْ ثُمَّ أَرْسَلَ إِلَیْهِمْ رَسُولًا وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِمُ الْكِتَابَ فَأَمَرَ فِیهِ وَ نَهَى أَمَرَ فِیهِ بِالصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ فَنَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الصَّلَاةِ فَقَالَ أَنَا أُنِیمُكَ وَ أَنَا أُوقِظُكَ
فَإِذَا قُمْتَ فَصَلِّ لِیَعْلَمُوا إِذَا أَصَابَهُمْ ذَلِكَ كَیْفَ یَصْنَعُونَ لَیْسَ كَمَا یَقُولُونَ إِذَا نَامَ عَنْهَا هَلَكَ وَ كَذَلِكَ الصِّیَامُ أَنَا أُمْرِضُكَ وَ أَنَا أُصِحُّكَ فَإِذَا شَفَیْتُكَ فَاقْضِهِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ كَذَلِكَ إِذَا نَظَرْتَ فِی جَمِیعِ الْأَشْیَاءِ لَمْ تَجِدْ أَحَداً فِی ضِیقٍ وَ لَمْ تَجِدْ أَحَداً إِلَّا وَ لِلَّهِ عَلَیْهِ الْحُجَّةُ وَ لِلَّهِ فِیهِ الْمَشِیئَةُ وَ لَا أَقُولُ إِنَّهُمْ مَا شَاءُوا صَنَعُوا ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَهْدِی وَ یُضِلُّ وَ قَالَ وَ مَا أُمِرُوا إِلَّا بِدُونِ سَعَتِهِمْ وَ كُلُّ شَیْءٍ أُمِرَ النَّاسُ بِهِ فَهُمْ یَسَعُونَ لَهُ وَ كُلُّ شَیْءٍ لَا یَسَعُونَ لَهُ فَهُوَ مَوْضُوعٌ عَنْهُمْ وَ لَكِنَّ النَّاسَ لَا خَیْرَ فِیهِمْ ثُمَّ تَلَا ع لَیْسَ عَلَى الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَى الْمَرْضى وَ لا عَلَى الَّذِینَ لا یَجِدُونَ ما یُنْفِقُونَ حَرَجٌ فَوُضِعَ عَنْهُمْ ما عَلَى الْمُحْسِنِینَ مِنْ سَبِیلٍ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ لا عَلَى الَّذِینَ إِذا ما أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قَالَ فَوُضِعَ عَنْهُمْ لِأَنَّهُمْ لَا یَجِدُونَ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 232 روایة: 4 @*@
ترجمه :
حمزة بن طیار گوید: امام صادق علیه السلام بمن فرمود بنویس، سپس برایم املا كرد: از عقیده ماست كه خدا نسبت به آنچه بیندگان داده و بایشان معرفى كرده احتجاج كند. بسوى ایشان فرستاده و برایشان كتاب نازل كرده كه در آن امر فرموده و نهى فرموده، بنماز و روزه امر فرموده (روزى بین الطلوعین دروادى معرس) پیغمبر (ص) را از انجام نماز خواب ربوده (و نماز صبحش قضا شد) خدایش فرمود: من ترا بخواب برم و من ترا بیدار كنم هر وقت از خواب برخاستى نماز بخوان تا مردم بدانند اگر از نماز خوابشان ربوده باید چه كنند، چنان نیست كه ایشان گویند: چون پیغمبر از نماز خوابش ربود، هلاك گشت و هم چنین است موضوع روزه (خدایتعالى فرماید) من مریضت مىكنم و من بهبودت میدهم. چون شقایت بخشیدم روزه را قضا كن، سپس امام صادق (ع) فرمود: همچنین در هر چیز (از او امر خدا) كه بنگرى هیچكس را در تنگى و فشار نمىبینى، كسى را نمىبینى جز اینكه خدا بر او حجت دارد و خدا را نسبت بكار او مشیت است، من نمىگویم مردم هر چه خواهند بكنند (چنانكه تفویضى مذهب گوید) سپس فرمود: خداست كه راه را نشان دهد و نشان ندهد (پس كار مردم بدست اوست و بخود واگذار نیستند) و باز فرمود: مردم به كمتر از طاقتشان مأمورند و نسبت بهر چه مأمورند توانائى دارند و هر چه از طاقتشان خارجست از عهده ایشان ساقط است ولى در مردم خیرى نیست (زیرا ایشان پس از چنین منت و اتمام حجت و توسعه سهولت ناسپاسى خدا كنند و در پرسش و طاعتش كوتاهى ورزند) سپس (آیه 92 سوره توبه را كه در باره جهاد است) تلاوت فرمود «بر ناتوان و بیماران و كسانیكه مالى ندارند تا انفاق كنند تكلیفى نیست» پس جهاد را از ایشان برداشت (و بعد از یك جمله فرماید) «بر نیكوكاران راه اعتراضى نیست و خدا آمرزنده و مهربانست و تكلیفى نیست بر كسانیكه چون پیش تو آمدند كه مركو بشان دهى گفتى چیزى كه شما را بر آن سوار كنم -» پس از اینها هم كه مركوب نداشتند جهاد را برداشت.