بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام وَرَثَةُ الْعِلْمِ یَرِثُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً الْعِلْمَ
1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع كَانَ عَالِماً وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ لَنْ یَهْلِكَ عَالِمٌ إِلَّا بَقِیَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ یَعْلَمُ عِلْمَهُ
أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 321 روایه: 1 @*@
ترجمه :
امام صادق (علیهالسلام) فرمود: على علیهالسلام عالم بود و علم بارث منتقل میشود و هرگز عالمى نمیرد جز اینكه پس از او كسى باشد كه علم او را بداند یا آنچه را خدا خواهد (كمتر یا بیشتر از علم و عالم سابق بداند).
2- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ یُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِیٌّ ع عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ یَهْلِكْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روایه: 2 @*@
ترجمه :
امام باقر علیهالسلام، فرمود: علمیكه با آدم علیهالسلام فرود آمده بالا نرفت و علم بارث منتقل میشود و على علیهالسلام عالم این امت بود و هیچگاه عالمى از ما خانواده نمیرد، جز اینكه از خاندانش جانشین او شود كسى كه مانند علم او یا آنچه خدا خواهد بداند.
3- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ الطَّائِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ الْعِلْمَ یُتَوَارَثُ وَ لَا یَمُوتُ عَالِمٌ إِلَّا وَ تَرَكَ مَنْ یَعْلَمُ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روایه: 3@*@
ترجمه :
امام باقر علیهالسلام فرمود: علم بارث منتقل مىشود و عالمى نمیرد جز اینكه كسى را كه مانند او یا آنچه خدا خواهد بداند بجا گذارد.
4- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ فِی عَلِیٍّ ع سُنَّةَ أَلْفِ نَبِیٍّ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ یُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ فَذَهَبَ عِلْمُهُ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روایه: 4 @*@
ترجمه :
امام صادق علیهالسلام مىفرمود: در على علیهالسلام سنت هزار پیغمبر بود (چنانچه پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود هر كه خواهد علم آدم و عبادت نوح و خلت ابراهیم و سطوت موسى و زهد عیسى را ببیند به على بن ابیطالب نظر كند) و علمى كه با آدم علیهالسلام فرود آمد، بالا نرفت و عالمى نمیرد كه علمش از میان برود و علم بارث منتقل مىشود.
5- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ یُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ فَذَهَبَ عِلْمُهُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روایه: 5 @*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: علمى كه با آدم علیه السلام فرود آمد بالا نرفت، و عالمى نمیرد، كه عملش از میان برود.
6- مُحَمَّدٌ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَمُصُّونَ الثِّمَادَ وَ یَدَعُونَ النَّهَرَ الْعَظِیمَ قِیلَ لَهُ وَ مَا النَّهَرُ الْعَظِیمُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الْعِلْمُ الَّذِی أَعْطَاهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ ص سُنَنَ النَّبِیِّینَ مِنْ آدَمَ وَ هَلُمَّ جَرّاً إِلَى مُحَمَّدٍ ص قِیلَ لَهُ وَ مَا تِلْكَ السُّنَنُ قَالَ عِلْمُ النَّبِیِّینَ بِأَسْرِهِ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَیَّرَ ذَلِكَ كُلَّهُ عِنْدَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع
فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَأَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النَّبِیِّینَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع اسْمَعُوا مَا یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یَفْتَحُ مَسَامِعَ مَنْ یَشَاءُ إِنِّی حَدَّثْتُهُ أَنَّ اللَّهَ جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ ص عِلْمَ النَّبِیِّینَ وَ أَنَّهُ جَمَعَ ذَلِكَ كُلَّهُ عِنْدَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَسْأَلُنِی أَ هُوَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النَّبِیِّینَ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روایه: 6 @*@
ترجمه :
امام باقر علیهالسلام فرمود: مردم رطوبت را مىمكند و نهر بزرگ را رها مىكنند، عرض شد: نهر بزرگ چیست؟ فرمود: رسول خداست و علمى كه خدا به او عطا فرموده است. همانا خداى عزوجل سنتهاى تمام پیغمبر آنرا از آدم تا برسد بخود محمد صلى الله علیه و آله براى او گرد آورد، عرض شد آن سنتها چه بود؟ فرمود: همه علم پیغمبران، و رسولخدا صلى الله علیه و آله تمام آنرا به امیرالمؤمنین علیهالسلام تحویل داد. مردى عرض كرد: اى پسر پیغمبر! امیرالمؤمنین أعلم است یا بعضى از پیغمبران امام باقر (باطرافیان توجه كرد و) فرمود: گوش دهید این مرد چه میگوید؟!! همانا خدا گوشهاى هر كه را خواهد باز مىكند من باو میگویم: خدا علم تمام پیغمبران را براى محمد صلى الله علیه و آله جمع كرد و آنحضرت همه را بامیرالمؤمنین تحویل داد، باز او از من مىپرسید كه على اعلم است یا بعضى از پیغمبران (و نمىفهمد كه معنى سخن من اینست كه آنچه همه پیغمبران مىدانستند على بتنهائى میدانست).
توضیح مقصود از مكیدن رطوبت اینستكه علومى كه در دست ابوحنیفه و امثالش میباشد كه از راه قیاس و اجتهاد و آراء و افكار خود بدست آوردهاند، مانند رطوبت و نمى است كه در گودالى باقى مانده و منبع و سرچشمه ندارد و پیروان ایشان با عشق و علاقه فراوانى مانند عشق و علاقه طفل بپستان مادر براى یاد گرفتن آنها مىكوشند ولى علوم ما را كه از نظر اتصالش باقیانوس علم خدا مانند نهرى بزرگ در جریانست رها مىكنند (خداوندا رشته اتصال ما را تا دم مرگ از این نهر بزرگ قطع مفرما).
7- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ الطَّائِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ الْعِلْمَ یُتَوَارَثُ فَلَا یَمُوتُ عَالِمٌ إِلَّا تَرَكَ مَنْ یَعْلَمُ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 323 روایه: 7 @*@
ترجمه :
امام باقر(ع) فرمود: علم بارث منتقل مىشود، پس عالمى نمیرد، جز اینكه كسى را كه مانند او یا آنچه را خدا خواهد بداند بجا گذارد.
8- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ یُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ إِلَّا وَ قَدْ وَرَّثَ عِلْمَهُ إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَبْقَى بِغَیْرِ عَالِمٍ
@@اصول كافى جلد 1 صفحه: 323 روایه: 8@*@
ترجمه :
امام صادق مىفرمود همانا علمى كه با آدم علیهالسلام فرود آمد، بالا نرفت و عالمى نمیرد، جز اینكه علمش بارث رسد، همانا زمین بدون عالم باقى نمیماند.
شرح :
روایات این باب علاوه بر اینكه میرساند كه ائمه (علیهالسلام) یكى پس از دیگرى و ارث علم یكدیگرند، اشاره دارد باینكه خدایتعالى موضوع انتقال علم را در بشر با اسباب و شرایطى مقرر فرموده و بشر را واجد آن شرائط ساخته و اسباب را در اختیارش نهاده است انسان را با زبانى گویا و گوشى شنوا و چشمى بینا خلق فرمود، تا بتواند آنچه را مىداند، بدیگران بگوید و آنها بشنوند و بیاموزند و نیز نوشتن بتوسط قلم را باو آموخت، تا بتواند معلومات خود را در صفحهاى نقش كند و آیندگان پس از خود را از آن بهرهمند سازد این اسباب و قوا و صدها مانند آن، از شرایط انتقال علم و تكمیل و ترقى آنست در بشر و چون این اسباب و قوا بحیوانات و موجودات دیگر عطا نشده آثار علم در زندگى آنها دیده نمىشود و ترقى و تكامل تنها در زندگى بشر جلوه كرده است و از همین راه است كه قرآن كریم پس از چهارده قرن براى ما باقى مانده و بهمین جهت است كه در این روایات فرمودند: علمى كه با آدم علیهالسلام فرود آمد بالا نرفت یعنى خدایتعالى اسباب باقى ماندن آنرا در میان بشر فراهم آورد.