امام صادق علیه السلام میفرماید:
همین که از نماز واجب فارغ شدی، به دعا و تعقیب نماز مشغول باش.**مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336. ***و میفرماید:
دعا پس از نماز صبح و ظهر و مغرب، مستجاب میشود.**مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336.***
و نیز: تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام از هزار رکعت نماز مستحب، نزد خداوند بهتر است.**همان مدرک.***
و در حدیث میخوانیم: هر کس این تسبیحات را بگوید، به آیه «وَاذْکُرُواللّهَ ذِکرَاً کَثیراً»**احزاب، آیه 41.*** که به معنای زیاد یاد کردن خداوند است، عمل کرده است.**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1023.***
البته دعا و تعقیبات به جای خود، و ادامه کار و تلاش هم به جای خود. و هیچکدام مانع یکدیگر نیست. بعضی میپندارند اگر به جای دعا، سراغ کار بروند، کامیابتر و موفقترند.
رسولخدا صلی الله علیه و آله میفرماید:
«التعقیبُ بَعْدَ صَلاةِ الفجرِ اَبْلَغُ فیِ طَلَب الرِزّقِ»**مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336.*** دعای پس از نماز صبح، برای زندگی و جلب رزقِ، مؤثّرتر است.
درود و نفرین
از جمله کارهای تعقیباتی، درود و صلوات فرستادن بر نیکان و زبدههای کمال بشَری، و لعن و نفرین بر مظاهر شرک و پلیدی و سردمدارانِ کفر و ستم است.
در آنچه به عنوان دعاهای تعقیب آمده، هم به موارد متعدّدی از «صلوات» برمیخوریم، همه به مواردی از لعن و این، گوشهای از تولی و تبری در یک مکتب زنده و جهت دار است.
صلواتها، که نقل شده به جای خود، حتی در نمونههای فراوانی، خود «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد»، به عنوان یکی از تعقیبات نمازها بیان شده است.
امّا در مورد لعن:
امام باقر علیه السلام میفرماید: «اِذِا انْحَرَفْتَ عَنْ صَلاةٍ مَکتوبةٍ فلا تَنْحَرِفْ اِلا بِانْصرافِ لَعْنِ بَنی امیّةَ»**وافی، ج 2، ص 121.*** هر گاه نماز واجب را تمام کردی، جز با لعن بنی امیّه، از جای خود حرکت نکن.
چرا که آن دودمان ننگین و تبهکار، نمونه طاغوتها و از بارزترین چهرههای مخالفت با خطّ رهبران معصوم و آل پیامبر بودند و مستحقّ هر گونه نفرت و نفرین!
امام صادق علیه السلام در پی هر نماز، به چهار مرد و چهار زن (که از دشمنان سرسخت مقام امامت بودند) لعن و نفرین میکرد.**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1037.***
چه زیباست اسلامی که در کنار برنامههای عبادی و الهی خویش، بیزاری از ستمگران و مفسدان و طاغوتها را هم جزء برنامههای خود، ساخته و نماز و عبادات و حجّ آن، همراه با برائت و اعلام تنفّر از کفّار و مشرکان و منافقان است.**در اینجا بجاست که یاد کنیم از 400 شهید مظلوم ایران که، در ایّام حج، در جمعه خونین مکّه، در حالی که فریاد برائت از کفار و طواغیت و مستکبران جهانی بر لب داشتند و «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» میگفتند، آماج گلولههای وهابیان حاکم بر حجاز قرار گرفته و مظلومانه به شهادت رسیدند (در سال 1366). زهی تأسف که اینگونه شعارها را که الهام گرفته از آیات قرآن است و دستور قرآن، به اعلام برائت و بیزاری از مشرکان در مناسک حج میباشد. برخی کج فهمان، مخالف حال عبادت در حج میدانستند و مخالفت میکردند...!*** پس تعقیبات نماز، برخوردار از نوعی فریاد لعنت بر دشمنان خدا و مخالفان خط رهبری الهی است.
تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام
یکی دیگر از تعقیبات نماز، تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام است. (34 مرتبه الله اکبر، 33 مرتبه الحمدللّه و 33 مرتبه سبحان اللّه پس از هر نماز) این تسبیحات را رسول خدا صلی الله علیه و آله به دخترش فاطمه علیها السلام تعلیم داد و بر گفتن آن، بسیار سفارش شده است و پاداش بسیار دارد.
امام باقر علیه السلام میفرماید:
در میان ستایشها، بهتر از تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام نیست، و اگر بود، رسول خدا صلی الله علیه و آله به فاطمه علیها السلام تعلیم میداد.**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1024.***
در روایات متعددی، تأکید شده به همراه داشتن تسبیِح 34 دانهای از خاک مقدّس امام حسین علیه السلام و اینکه ذکر گفتن با آن، ثواب زیاد دارد و حتی گرداندن آن، بدون ذکر هم ارزشمند و خوب است.**جواهر، ج 10، ص 405.***
و در حدیثی است که: خود آن دانهها ذکر میگویند.**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1033.***
تربت حسین علیه السلام ، یادآور حماسههای کربلا و احیاگر «فرهنگ شهادت» است و انس انسان را با رهبری الهی، جهاد، شهادت، ایثار، سیدالشهداء، مبارزه با ستم و انتقام از ظالمان را بیشتر میکند.
تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام به ترتیبی که گفته شد، حتی در کتب حدیثی اهل سنت نیز آمده،**از جمله در: صحیح مسلم، ج 1، ص 418، صحیح بخاری، ج 1، ص 110، سنن ابن ماجه، ج 1، ص 299 (در بحث تعقیبات نماز).*** ولی هیچکدام نگفتهاند که نام این تسبیحات، تسبیح حضرت زهرا علیها السلام است ...
سجده شکر
سپاس نعمتهای حقتعالی، نشان معرفت و ادب و بندگی است. در آیات و روایات، به مسئله شکرگزاری از نعمتها، بسیار سفارش شده و اینکه یاد نعمتها، محبت انسان را به خدا زیاد میکند و نعمتهای الهی را مستدام و افزون میگرداند.**«لئن شَکَرتُم لازیدنّکم» ابراهیم، آیه 5.***
گرچه شکر نعمتها، از توان و طاقت بشر بیرون است، ولی انسان باید به هر قدر که میتواند، سپاسگزار احسان و نعمت و نیکی پروردگار باشد. یکی از شکلهای شکر، سجده بر خاک کردن و پیشانی بر خاک نهادن در برابر خداوند و شکر گفتن اوست.
و «سجده شکر» یکی از تعقیبات نماز به حساب آمده است.**بحارالانوار، ج 83، ص 194. (در این کتاب، حدود 87 روایت و 38 آیه درباره مسئله شکر نقل کرده است).***
مرحوم علامه مجلسی، تمام جلد 83 بحارالانوار را (جز چند صفحه آخر) به روایات تعقیبات نماز اختصاص داده و 63 حدیث، پیرامون سجده شکر، از ائمه اطهار علیهم السلام نقل کرده است.
سجده بعد از نماز، شکرانه توفیق انجام نماز است.**بحارالانوار، ج 83، ص 200.***
در سجده شکر، سه مرتبه «شکراً لِلّهِ» کافی است، ولی در حدیث است: اگر انسان به طولِ یک نفس «یا ربّ، یا ربّ» بگوید، خداوند به او خطاب میفرماید:
«لبّیک! ماحاجتک؟» حاجت تو چیست تا انجام دهم؟**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1071.***
امام صادق علیه السلام فرمود: سجده شکر بعد از نماز، دلیل کامل شدن نماز و رضای خدا و اعجاب و خوش آمدن فرشتگان است. خداوند بارها از آنان میپرسد، پاداش این بنده شاکر چیست؟ میگویند: رحمت تو، بهشت تو، حلّ مشکل او، و هر خیری را که فرشتگان میگویند، جوابی نمیشنوند، به خدا عرضه میدارند: ما نمیدانیم پاداش این سجده چیست؟ خداوند میفرماید: همچنانکه او از من تشکر کرد، من هم از او تشکر میکنم، و با این جمله به فرشتگان میفهماند که رضا و سپاس الهی از او، بالاتر از بهشت و رحمت و حلّ مشکلات است.**وسائلالشیعه، ج 4، ص 1071، وافی، ج 2، ص 123.***
در حدیث است: خداوند به حضرت موسی فرمود: دلیل آنکه تو را به پیامبری مبعوث کردم، سجدههایی بود که بعد از نماز داشتی.**بحارالانوار، ج 83، ص 200.***