دانشمندان و علما همانند خورشید،(1) همواره مشغول افاضه و نورافشانى هستند، و زمان و مکان مانع کار و فعالیّت و تعلیم و تربیت آنها نیست و در مسیر تبلیغ و ترویج آیین اسلام و تبیین احکام الهى، ایّام تحصیل و تعطیل براى این بزرگان تفاوتى ندارد; بلکه تفاوت تعطیلات و تحصیلات تنها در نوع کار است، امّا اصل کار هرگز تعطیل بردار نیست.(2) همان طور که سفر و حضر، حتى تبعیدگاه و زندان، نیز براى آنها تفاوتى ندارد و مانع کار و فعالیّت آنان نمى شود.
مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمى مکارم شیرازى(مدّظلّه) از جمله این دانشمندان بزرگ و علماى پرتلاش است که هیچ چیز مانع از تحقیق، تدریس، تألیف، مذاکرات علمى، پاسخ به سؤالات شرعى و علمى، حلّ مشکلات جوانان و طلاّب و... ایشان نمى شود; به گونه اى که فعالیّت هاى علمى معظّم له در ایام تبعید یا سفرهاى زیارتى، دیگران را به اعجاب وامى دارد.
از جمله برکات سفر معظّم له به شهر مقدّس مشهد ـ که هر ساله در فصل تابستان انجام مى گیرد ـ جلسه درس خارج فقه معظّم له مى باشد، که در کنار مرقد پربرکت ثامن الائمه حضرت على بن موسى الرضا(علیهما السلام) در مسجد گوهرشاد برگزار مى شود و استاد به بررسى «مسائل مستحدثه» مى پردازند و عدّه زیادى از طلاب و فضلاى حوزه علمیه مشهد مقدّس، علیرغم خستگى سال تحصیلى، مشتاقانه همچون پروانه برگرد شمع وجود استاد مى چرخند و با جدّیت در درس معظّم له حاضر و از خرمن علمش خوشه ها مى چینند.
نوشتار حاضر محصول سلسله مباحث استاد ارجمند، درباره احکام رباى قرضى و مسائل بانکدارى است; که در تابستان سال 1376 در مشهد مقدّس ایراد فرمودند و خداوند منّان به این حقیر توفیق داد که در درس معظّم له شرکت و آنها را یادداشت نموده و سپس تنظیم نمایم و مآخذى که احیاناً گفته نمى شد را بیابم و بعضى از توضیحات را بر آن بیفزایم و سپس به نظر استاد برسانم.(3)
و از آنجا که از استاد معظّم مرتب تقاضاى انتشار این مباحث مى شد، امر فرمودند که مباحث مذکور به شکل کنونى گردآورى و منتشر شود.
(رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّآ إِنَّکَ اَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ).(4)
قم ـ حوزه مقدسه علمیّه
ابوالقاسم علیان نژادى
20/5/76