آیه
فَلَمَّا قَضَیْنَا عَلَیْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَی مَوْتِهِ إِلَّا دَآبَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَن لَّوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ مَا لَبِثُواْ فِی الْعَذَابِ الْمُهِینُ
ترجمه
پس چون مرگ را بر سلیمان مقّرر داشتیم، کسی جنّیان را از مرگ او آگاه نساخت مگر جنبندهی زمین ( موریانه) که عصایش را (به تدریج) میخورد، پس چون سلیمان به زمین افتاد جنّیان دریافتند که اگر غیب میدانستند، در آن عذاب خوار کننده (کارهای سخت) نمیماندند.
نکته ها
حضرت علیعلیه السلام میفرماید: «فلو ان احداً یجد الی البقاء سلّماً او الی دفع الموت سبیلا لکان ذلک سلیمان ابن داود الّذی سخّر له ملک الجنّ والانس مع النبوّة و عظیم الزّلفة»** نهج البلاغه، خطبه 182.***
اگر کسی برای ماندن و بقا راهی داشت و میتوانست از مرگ در امان بماند، همانا سلیمان بود که جن و انس در تسخیر او بودند و مقام نبوت را دارا بود و قرب و منزلتی بزرگ داشت.
«منسأة» به معنای عصا و به گفته روایات مراد از «العذاب المهین» کارهای سختی بود که جنّیان انجام میدادند.** تفسیر مجمعالبیان.***
پیام ها
1- زمان مرگ، به دست خداست. «قضینا»
2- مرگ، حتّی به سراغ کسانی که نبوت و سلطنت را یکجا دارند میرود. «قضینا علیه الموت»
3- حیوانات، مأموران خدا هستند. «دلّهم... دابّة الارض»
4- جنّ، غیب نمیداند. (با افتادن سلیمان به زمین، هم خود جنّ فهمید که غیب نمیداند و هم مردم فهمیدند که ادّعای جنّ مبنی بر آگاهی از غیب بیهوده است.) «تبیّنت... لو کانوا یعلمون الغیب...»
5 - جنیان دارای احساس عزّت و ذلّت و گریز از کار سخت هستند. «ما لبثوا فی العذاب المهین»
حیوانات مأمور خدا هستند
1. تکّهای از بدن گاو، مقتول را زنده میکند و او قاتل خود را معرّفی میکند. (در ماجرای گاو بنیاسرائیل) «اِنّ اللّه یأمرکم أن تذبحوا بقرة»**بقره، 63 - 73.***
2. عنکبوت، پیامبر را در غار حفظ میکند. «الاّ تنصروه فقد نصره اللّه»** توبه، 40.***
3. کلاغ، معلّم بشر میشود. «فبعث اللّه غراباً»**مائده، 31.***
4. هدهد، مأمور رساندن نامه سلیمان به بلقیس میشود. «اذهب بکتابی هذا»** نمل، 28.***
5. ابابیل، مأمور سرکوبی فیل سواران میشود. «و ارسل علیهم طیرا ابابیل»**فیل، 3.***
6. اژدها، وسیلهی حقّانیّت موسی میشود. «هی ثعبان مبین»**اعراف، 107.***
7. نهنگ، مأمور تنبیه یونس میشود. «فالتقمه الحوت»**صافات، 142.***
8. موریانه وسیلهی کشف مرگ سلیمان میشود. «تأکل منساته»** سبأ، 14.***
9. سگ اصحاب کهف مأمور نگهبانی میشود. «و کلبهم باسط ذراعیه بالوصید»** کهف، 18.***
10. چهار پرنده سبب اطمینان ابراهیم میشود. «فخذ اربعة من الطیر»** بقره، 260.***
11. الاغ، سبب یقین عُزیر به معاد میشود. «و انظر الی حمارک»**بقره، 259.***
12. شتر، گاو و گوسفند در حج، شعائر الهی میشوند. «و البُدن جعلناها لکم من شعائر اللّه»**حج، 36.***
13. حیوان، وسیلهی خداشناسی میشود. «افلا ینظرون الی الابل کیف خلقت»**غاشیه، 17.***
14. حیوان، وسیلهی آزمایش انسان میشود. «تناله ایدیکم و رماحکم»**مائده، 94.***
15. حیوان، معجزه الهی میشود. «هذه ناقة اللّه»**اعراف، 73.***
16. حیوان، وسیلهی قهر الهی میشود. «الجراد والقّمل و الضفادع»**اعراف، 133.***
در قرآن چندین سوره به نام حیوانات است: بقره، انعام، نحل، نمل، عنکبوت و فیل.