آیه
قُلْ إِنَّمَآ أَنَاْ بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوَحَی إِلَیَّ أَنَّمَآ إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَاسْتَقِیمُواْ إِلَیْهِ وَاسْتَغْفِرُوهُ وَوَیْلٌ لِّلْمُشْرِکِینَ
الَّذِینَ لَا یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ کَافِرُونَ
ترجمه
(ای پیامبر! به مردم) بگو: «همانا من بشری هستم مثل شما؛ (با این تفاوت که) به من وحی میشود که قطعاً خدای شما یکتا است. پس بدون انحراف به سوی او رو کنید و از او آمرزش بخواهید و وای بر مشرکان.
کسانی که زکات نمیپردازند و آنان همانهایی هستند که به آخرت کافرند.
نکته ها
با توجّه به این که حکم زکات در سال دوم هجری در مدینه نازل شده و این سوره مکی است، مراد از زکات در این آیه کمک مالی است.
در احادیث میخوانیم که پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله سوگند یاد فرمود: نپرداختن زکات خیانت و شرک است**بحار، ج 96، ص 29.*** و هر کس به مقدار قیراطی زکات ندهد، نه مؤمن کامل و نه مسلمان کامل است و نه کرامت دارد، و هر کس زکات ندهد یا یهودی میمیرد و یا نصرانی.**میزان الحکمه، ماده زکاة.***
در فرهنگ قرآن، بی اعتنایی به پارهای از دستورات الهی به منزلهی کفر و شرک است.
دربارهی ترک حج میخوانیم: «و للّه علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر...»**آلعمران، 97.*** بر هر کسی که توان رفتن به حج دارد، واجب است و هر کس کافر شود در کافی آمده است: قلت فمن لم یحج منا فقد کفر فقال: لا، لکن من قال: لیس هذا هکذا فقد کفر.**تفسیربرهان.*** طبق این روایت ترک حج کفر نیست، بلکه انکار وجوب حج کفر است.
دربارهی ترک نماز رسولخداصلی الله علیه وآله فرمود: «ما بین المسلم و بین الکافر الاّ ان یترک الصلوة الفریضة متعمداً»**بحار، ج 77، ص 58.*** مسلمانی که عمداً نماز واجب را ترک کند مثل کافر است.
و در این آیه دربارهی ترک زکات میخوانیم: «ویل للمشرکین الّذین لا یؤتون الزکوة» ترک زکات مانند شرک است).
زکات، بودجهی حکومت اسلامی است و نپرداختن آن به معنای به رسمیّت نشناختن نظام توحیدی است که همتای شرک است.
پیام ها
1- در برابر سختترین لجاجتها، از هدف عقب نشینی نکنید. (مشرکان تقاضای انجام تهدیدها را داشتند «فاعمل فاننا عاملون» خداوند دستور میدهد که به آنان بگو من مسئول کیفر و مجازات و انجام تهدیدات نیستم، فقط مسئول ابلاغ وحی هستم. «قل انما انا بشر...»
2- توحید، سرلوحهی دعوت انبیاست. «انما الهکم اله واحد»
3- خداوند یکتا است، در راه او پایداری کنید. «الهکم الهٌ واحد فاستقیموا الیه»
4- آینده را با پایداری در راه توحید، و گذشته را با استغفار و عذرخواهی از درگاه حقّ جبران کنید. «فاستقیموا الیه و استغفروه»
5 - نپرداختن زکات و بیاعتنایی به فقرا، بین شرک و کفر قرار گرفته و پر خطر است. «ویل للمشرکین الّذین لا یؤتون الزکوة و هم بالاخرة هم کافرون»
6- کفر به معاد، سبب نپرداختن زکات میشود. «لا یؤتون الزکوة و هم بالاخرة هم کافرون»
7- سرچشمهی نپرداختن زکات یا دنیاپرستی است که نوعی شرک است و یا باور نداشتن قیامت که کفر است. «مشرکین - کافرون»