بعضی از مفسران گفته اند که این آیات در باره چند نفر از بت پرست نازل
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 245@@@
شد، چرا که خدمت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) آمدند و گفتند: آنچه در این قرآن درباره ترک عبادت بتهای بزرگ ما، لات و عزی و منات و هبل و همچنین مذمت از آنان وارد شده برای ما قابل تحمل نیست، اگر می خواهی از تو پیروی کنیم، قرآن دیگری بیاور که این ایراد در آن نباشد،! و یا حداقل این گونه مطالب را در قرآن کنونی تغییر ده! آیات فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.
تفسیر:
این آیات نیز در تعقیب آیات گذشته که پیرامون مبدء و معاد سخن میگفت در همین زمینه و مسائل مربوط به آن بحث می کند. نخست به یکی از اشتباهات بزرگ بت پرستان اشاره کرده می گوید: ((هنگامی که آیات آشکار و روشن ما بر آنها خوانده می شود، آنها که به رستاخیز و لقای ما ایمان ندارند می گویند قرآن دیگری غیر از این بیاور و یا لااقل این قرآن را، تغییر ده)) (و اذا تتلی علیهم آیاتنا بینات قال الذین لا یرجون لقائنا ائت بقرآن غیر هذا او بدله).
این بیخبران بینوا، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) را برای رهبری خود نمی خواستند، بلکه به پیروی از خرافات و اباطیل خویش دعوت می کردند، قرآنی از او می خواستند که دنباله رو انحرافاتشان باشد، نه اصلاح کننده مجتمعشان، آنها نه فقط به قیامت ایمان نداشتند و در برابر کارهای خود احساس مسئولیت نمی کردند، بلکه این گفتارشان نشان می داد، اصلا مفهوم نبوت را نفهمیده بودند، یا به بازی می گرفتند.
قرآن با صراحت آنها را از این اشتباه بزرگ در می آورد، و به پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) دستور می دهد که به آنها بگو: ((برای من ممکن نیست که از پیش خود آنرا تغییر
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 246@@@
دهم)) (قل ما یکون لی ان ابدله من تلقاء نفسی).**کلمه تلقاء مصدر یا اسم مصدر است و به معنی مقابله و محاذات آمده و در آیه و مانند آن به معنی ناحیه و نزد می آید یعنی من از ناحیه و از نزد خودم نمی توانم آنرا تغییر دهم.***
سپس برای تاکید اضافه می کند ((من فقط پیروی از چیزی می کنم که بر من وحی می شود)) (ان اتبع الا ما یوحی الی).
نه تنها نمی توانم تغییر و تبدیلی در این وحی آسمانی بدهم، بلکه ((اگر کمترین تخلفی از فرمان پروردگارم بکنم، از مجازات آن روز بزرگ (رستاخیز) می ترسم)) (انی اخاف ان عصیت ربی عذاب یوم عظیم).
در آیه بعد به دلیل این موضوع می پردازد و می گوید به آنها بگو: من کمترین اراده ای از خودم درباره این کتاب آسمانی ندارم ((و اگر خدا می خواست این آیات را بر شما تلاوت نمی کردم و از آن آگاهتان نمی ساختم)) (قل لو شاء الله ما تلوته علیکم و لا ادریکم به).
به دلیل اینکه ((سالها پیش از این در میان شما زندگی کردم و هرگز این گونه سخنان را از من نشنیده اید، اگر آیات از ناحیه من بود لابد در این مدت چهل سال از فکر من بر زبانم جاری می شد و حداقل گوشه ای از آن را بعضی از من شنیده بودند (فقد لبثت فیکم عمرا من قبله).
آیا مطلبی را به این روشنی درک نمی کنید (افلا تعقلون).
باز برای تاکید اضافه می کند که من به خوبی می دانم بدترین انواع ظلم و ستم آن است که کسی بر خدا افتراء ببندد، ((چه کسی ستمکارتر است از کسی که دروغی را به خدا نسبت بدهد)) (فمن اظلم ممن افتری علی الله کذبا).
@@تفسیر نمونه جلد 8 صفحه 247@@@
بنابراین چگونه چنین گناه بزرگی را ممکن است من مرتکب بشوم
((همچنین کار کسی که آیات الهی را تکذیب می کند، نیز بزرگترین ظلم و ستم است)) (او کذب بایاته).
اگر شما از عظمت گناه تکذیب و انکار آیات حق بیخبرید من بی خبر نیستم، و به هر حال این کار شما جرم بزرگی است، و مجرمان هرگز رستگار نخواهند شد (انه لا یفلح المجرمون).
نکته ها