آیه
إِصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ
إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ یُسَبِّحْنَ بِالْعَشِیِّ وَالاِْشْرَاقِ
وَالطَّیْرَ مَحْشُورَةً کُلٌّ لَّهُ أَوَّابٌ
وَشَدَدْنَا مُلْکَهُ وَ آتَیْنَاهُ الْحِکْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ
ترجمه
(ای پیامبر!) بر آن چه میگویند شکیبا باش و بندهی ما داود را یاد کن که صاحب قدرت بود، امّا با این حال، همواره روی به سوی درگاه ما داشت.
همانا ما کوهها را رام کردیم در شامگاهان و بامدادان، همراه او تسبیح گویند.
و پرندگان را (نیز) گرد آورده (و تسخیر او کردیم) تا همگی به داود رجوع کنند (و در ذکر خدا با او هماهنگ گردند).
و فرمانروایی و حکومت او را استوار داشتیم و به او حکمت و داوری عادلانه و فیصله بخش دادیم.
نکته ها
در این سوره به تاریخ نه نفر از انبیا اشاره شده که سرگذشت سه نفر به تفصیل و شش نفر به اجمال مطرح شده است. اولین نفر حضرت داود است که با ده کمال ستایش شده است.
در این آیات، برای حضرت داود ده کمال مطرح شده است:
الف) الگوی صبر برای پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله. «و اصبر علی ما یقولون واذکر عبدنا داود»
ب) بندگی خداوند. «عبدنا»
ج) بازگشت به خدا و انابههای پی در پی. «انّه اوّاب»
د) قدرت داشتن. «انّا سخّرنا الجبال معه»
ه) تسخیر کوهها و هم نوایی آنها با او. «یسبّحن معه»
و) عرضهی پرندگان بر او. «و الطیر محشورة»
ز) هم نوایی آنها در انابه با او. «کلّ له اوّاب»
ح) حاکمیّت و حکومت. «شددنا ملکه»
ط) حکمت الهی. «آتیناه الحکمة»
ی) داوری حقّ و فیصله دادن به اختلافات. «فصل الخطاب»
در قرآن، در چندین آیه از پرندگان سخن به میان آمده است، از جمله:
الف) ماجرای حضرت ابراهیم و زنده شدن چهار پرنده. «فخذ اربعة من الطیر»**بقره، 260 .*** که پرندگان وسیله آشنایی با توحید و معادشناسی قرار میگیرند.
ب) یکی از معجزات حضرت عیسی ساختن مجسمهای از یک پرنده بود که با دمیده شدن نَفَس حضرت حیات گرفت. «انّی اخلق لکم من الطین کهیئة الطیر فانفخ فیه فیکون طیراً»**مائده، 110 .***
ج) در این آیه پرندگان هم نوا با داود میشوند. «والطیر محشورة»
د) هدهد که برای سلیمان خبر آورد و نامهرسانی کرد. «اذهب بکتابی هذا فالقه الیهم»**نمل، 28.***
ه) پرندگان منطق دارند و انبیا آن را میدانند. «علّمنا منطق الطیر»**نمل، 16 .***
و) پرندگانی که وسیلهی نابودی دشمنان میشوند. «و ارسل علیهم طیراً ابابیل»**فیل، 3 .***
ز) پرندگان، تسبیح و نماز آگاهانه دارند. «کلّ قد علم صلاته و تسبیحه»**نور، 41 .***
مراد از حکمت، معارف محکم، یقینی و غیر قابل تردید است، بر خلاف علم که همواره در معرض خطا و تردید است.
پیام ها
1- لازمهی رهبری، سعهی صدر و صبر در مقابل سخنان تلخ دیگران است. «اِصبر علی ما یقولون»
2- یاد تاریخ گذشتگان، عامل صبر در برابر سختیها و مشکلات است. «و اِصبر... واذکر»
3- استهزا و تبلیغات سوء کار همیشگی مخالفان است. «اصبر علی ما یقولون» (فعل مضارع رمز استمرار است).
4- استهزا و تبلیغات دشمن بسیار سخت و شدید است. (زیرا پیامبری را که سعه صدر و حلم دارد خسته و محتاج به صبر میکند). «اصبر علی...»
5 - انبیا نیز به مواعظ الهی نیازمندند. «اِصبر...»
6- نقش الگوها در تربیت فراموش نشود. «واذکر عبدنا داود»
7- سرچشمهی قدرت بر صبر، عبودیّت و سرسپردگی به خداست. «عبدنا داود»
8 - قدرت در دست فرعون سبب استبداد است، «و فرعون ذوالاوتاد» ولی در دست مردان خدا همراه با تضرّع و بندگی است. «داود ذاالاید انّه اوّاب»
9- توبه و انابهی صاحبان قدرت، سزاوار ستایش است. «ذاالاید انّه اوّاب»
10- توبه و انابهای ارزشمند است که مختصر و لحظهای نباشد. «اوّاب» حضرت داود بسیار انابه میکرد و در همه امور زندگی به خداوند روی میآورد و این توجّه دائمی سبب قدرت او بود. «ذا الاید انّه اوّاب»
11- انسان در اثر تکامل معنوی میتواند طبیعت را با خود همراه کند. «سخّرنا الجبال معه»
12- یک عمل انقلابی داود (که در آیه 251 سوره بقره آمده است «و قتل داود جالوت...») آن همه الطاف الهی را به دنبال داشت. «سخرنا الجبال معه... شددنا ملکه و آتیناه الحکمة»
13- بهترین زمان برای یاد خدا شامگاهان و صبحگاهان است. «بالعشیّ والاشراق»
14- شرط دریافت الطاف خداوند عبودیّت است. «عبدنا - ذاالاید - آتیناه الحکمة»
15- کافران هر چه میخواهند لجاجت کنند و سر تعظیم در برابر خدا فرود نیاورند، امّا بدانند هستی در حال تسبیح خداست. «یسبّحن»
16- کوهها نوعی شعور دارند «معه یسبّحن» و حیوانات زمان را میشناسند. «معه یسبّحن بالعشیّ...»
17- محور تسبیح حیوانات و جمادات هستی، تسبیح اولیای خداست. «معه یسبّحن... کلّ له اوّاب»
18- پرندگان دارای نوعی شعور نسبت به خداوند و هستی هستند. «والطیر محشورة کل له اوّاب»
19- حکومت باید بر اساس حکمت و عدالت باشد. «شددنا ملکه و آتیناه الحکمة و فصل الخطاب»
20- حضرت داود، از پیامبرانی است که نبوّت و سلطنت را با یکدیگر داشته است. «شددنا ملکه - و آتیناه الحکمة»
21- دین از سیاست جدا نیست و برخی انبیا حکومت داشتهاند. «ذاالاید - شددنا ملکه - فصل الخطاب»
22- ما نیز باید حکومت مردان خدا را تقویت کنیم. جمله «شددنا ملکه» رمز آن است که شما نیز ملک و حکومت اولیای الهی به او را تقویت کنید.
23- رهبران جامعه باید شرائطی داشته باشند. ارتباط دائمی با خداوند «انّه اوّاب» قدرت، «شددنا ملکه» حکمت، «و آتیناه الحکمة» و توانایی بر فیصله دادن بخاطر منطق قوی. «فصل الخطاب»