آیه
وَ مِنَ النَّاسِ وَالدَّوَآبِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ کَذَ لِکَ إِنَّمَا یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَآؤُاْ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ
ترجمه
و همچنین از مردم و جنبندهها و چهار پایان به رنگهای گوناگون (آفریدیم)؛ از میان بندگان او تنها دانشمندان (ربّانی) خشیت الهی دارند، بی شک خداوند، عزیز و آمرزنده است.
نکته ها
«أنعام» جمع «نَعَم» به معنای شتر است ولی به گاو و گوسفند نیز گفته میشود. گرچه کلمه «دوابّ» که به معنای جنبنده است شامل آنها میشود ولی بدلیل اهمیّت و نیاز شدید انسان به این سه حیوان نامشان جدا آمده است.
«خشیت» ترس همراه با تعظیم و برخاسته از علم و آگاهی است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «عالم، کسی است که رفتارش، گفتارش را تصدیق کند و گرنه عالم نیست».**کافی، ج 1، ص 36.***
این آیه میفرماید: علم سبب خشیت الهی است و آیه 28 همین سوره میفرماید: خشیت الهی، سبب پندپذیری از انبیا است. پس نتیجه میگیریم که علم باید سبب هشدارپذیری شود. بنابراین اگر دیدیم که دانشمندان پندپذیر نیستند ولی عوام هشدار پذیرند، باید بگوئیم علمی که در قرآن مطرح است غیر از اصطلاح روز است، بلکه مراد از علم دریافت حقیقت و داشتن نورانیّت و بصیرت و حکمت است و دانشمندان بی تقوی، در آئینهی قرآن جاهلند؛ جهل به عظمت پروردگار، جهل به رسالت و تکلیف در دنیا، جهل به هدف آفرینش، جهل به سرنوشت و قیامت.
در کنار حرم امام رضاعلیه السلام خدمت علامهی طباطباییقدس سره رسیدم و عرض کردم: من در سالهای اول تحصیلم همین که مشغول نماز میشدم، حالت گریه و خشوع داشتم، ولی اکنون که با سواد شدهام در نماز غافلم، پس آیه «انّما یخشی اللّه من عباده العلماء» چه میگوید؟ ایشان فرمود: علمی که شما دارید، یک سری اطلاعات و محفوظات است، اگر علم واقعی بود، عبودیّت تو بیشتر میشد.
پیام ها
1- اختلاف رنگ انسانها و حیوانات، یکی از نشانههای قدرت و عظمت الهی است. «و من النّاس... مختلف الوانه»
2- در امور جسمی و مادّی، انسان در ردیف دیگر موجودات است. «و من النّاس و الدّوابّ و الانعام»
3- علم و آگاهی بر اسرار هستی، زمینهی رسیدن به خشیت الهی است. «انّما یخشی اللّه... العلماء»
4- دانشمندان بی تقوا، به علم واقعی نرسیدهاند. «انّما یخشی اللّه من عباده العلماء»
5 - اهل عبادت بسیار است، امّا تنها عالمان به مقام خشیت میرسند. «انّما یخشی اللّه من عباده العلماء»