تاکنون آنچه خواندید، به «عبادت» مربوط میشد.
البتّه عبادت، عنوان عامی است که نمونهها و مصداقهای فراوانی را در بر میگیرد و تنها در «نماز» خلاصه نمیشود. حج، روزه، امر بمعروف و نهی از منکر، جهاد، طلب روزی حلال، خدمت به همنوعان، درس خواندن و درس گفتن، عزاداری بر شهیدان کربلا، نیکی به پدر و مادر، یتیم نوازی، پرداخت خمس و زکات و ... همه و همه عبادت است. (البتّه به شرط خدایی بودن نیّت)
ولی در میان اعمال عبادی، «نماز» برجستگی و درخشندگی خاصی دارد و جلوه درخشان عبادت و پرستش خدا به حساب میآید. اوصاف نماز، فلسفه و حکمتش، فایده و آثارش، شرایط و آدابش، مکان و زمانش در آیات و روایات بسیاری آمده که پرداختن به آنها طولانی خواهد شد. امّا سعی میکنیم بر اساس قرآن و حدیث، قطرهای از دریای معارف اسلامی درباره نماز را بازگوییم.
نماز، بزرگترین عبادت و مهمترین سفارش همه انبیاست.
لقمان، پسرش را به نماز توصیه میکند.**لقمان، آیه 17.***
حضرت عیسی در گهواره میگوید: خدایم مرا به نماز و زکات توصیه کرده است.**مریم، آیه 31.***
رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز را نور چشم خود میداند. «قُرَّةُ عَیْنی فِی الصَّلاةِ»**بحارالانوار، ج 77، ص 77.***
نماز، فریضهای است که خدا را به یاد انسان میآورد.**طه، آیه 14.*** و پیمان خدا با مردم است.**کنزالعمال، ج 7، ص 279.***
نماز، سیمای مکتب است. «اَلصَّلوةُ وَجْهُ دینکُمْ»**فروع کافی، ج 1، ص 270.***
نماز، دوای تکبّر است. «وَ الصَّلاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ»**نهجالبلاغه، صبحی صالح، حکمت 252.***
نماز، وسیله تشکّر و سپاس از نعمتهای الهی است، عمود و پایه دین، کلید بهشت، وسیله آزمایش و شناخت مردم و محو کننده گناهان، و پاک کننده دل و جان آدمی است.
روزی پنج نوبت، با حفظ شرایط کامل نماز، در پیشگاه خدا ایستادن و نعمتهای او را یاد کردن و از او حاجت و نیاز خواستن، همچون شست و شو در نهر آبی است که آلودگیها را میزداید.**وسائلالشیعه، ج 3، ص 7.***
نماز، اوّلین سؤال در قیامت است، که اگر پذیرفته نشود، کارهای دیگر هم مقبول نیست.
نماز، تنها عبادتی است که در هیچ حال از انسان ساقط نمیشود حتّی در میدان جنگ ودر شرایط اضطرار، بیماریو...
نماز، اعلام بندگی در برابر خدا و زیر بار نرفتن در مقابل طاغوتها و ستمگران است.
نماز، زنده نگه داشتن آیین توحیدی حضرت ابراهیم، و سنّت رسولاللّه ومکتب حسینبنعلی علیهما السلام است.
نماز، برای عاشقان خدا، شیرین ولی برای منافقان، تلخ و سنگین است: «وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخَشِعِینَ»**بقره، آیه 45.***
نماز، کوبنده شیطان و مأیوس کننده اوست. حضور در برابر آفریدگار است.
نماز هماهنگی با همه ذرّات عالم است. جهان، محراب وسیعی است که همه کائنات، در آن به تسبیح و سجود در برابر خدا مشغولاند. به نماز ایستادن، همراهی با همه آفریدهها و فرشتگان در پرستش و ذکر پروردگار است.
در اهمیت نماز، همین بس که علی علیه السلام در میدان نبرد صفّین، و امام حسین علیه السلام در ظهر عاشورا دست از جنگ کشیدند و به عشق الهی، به نماز ایستادند. شخصی به حضرت علی علیه السلام ایراد گرفت، امام فرمود: ما برای همین میجنگیم تا مردم، اهل نماز باشند. به سید الشهدا، در زیارتنامهاش خطاب میکنیم: گواهی میدهم که تو نماز را بر پا داشتی. «اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ اَقَمْتَ الصَّلوةَ ...»
در مشکلات و اضطرابها، یاد خدای بزرگ و استمداد از او، آرام بخش دلها و راهگشای انسان در سختیهاست و تکیهگاهی است که مؤمنان به خدا دارند. از این رو قرآن دستور میدهد که به وسیله «صبر» و «نماز» از خداوند یاری بطلبید.
«وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلَو ةِ»**بقره، آیه 45.***
امام صادق علیه السلام در واپسین دم زندگی خویش، همه بستگان را جمع کرد و در وصیت خویش به آنان، اهمیت نماز را یادآور شد و فرمود:
هر که نماز را سبک بشمارد، از شفاعتِ ما محروم است.
مرز میان اسلام و کفر، ترک عمدی نماز است. چگونه مسلمانی است آنکه رابطه خود با خدا را بریده و از نماز روی برتافته است.
رسول خدا فرمود: «مَنْ تَرَکَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ کَفَرَ»**محجّةالبیضاء، ج 1، ص 301.*** هر که عمداً نماز را ترک کند، کفر ورزیده است.
و در کلام علوی میخوانیم که فرمود:
«مَنْ ضَیَّعَ الصَّلوةَ فَهُوَ لِغَیْرِها اَضْیَعُ»**وسائلالشیعه، ج 3، ص 19. ***کسانی که نماز را سبک شمارند و آن را تباه و ضایع سازند، غیر نماز را بیشتر ضایع خواهند ساخت.
نماز، موقعیّتی است که باید در آن به خدا توجّه داشت نه دیگری، و هر چه را از نظر دور داشت مگر خدا را. باید خدای را زنده و حاضر و ناظر بدانیم و احساس حضور در برابر آن خالق عظیم را در خویش، زنده نگاهداریم. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است:
همین که انسان در نماز به غیر خدا توجّه میکند، خداوند به او خطاب میکند: به چه کسی توجه میکنی؟ آیا پروردگاری جز من سراغ داری؟
آیا جز من، مراقب و ناظری در کار است؟
آیا به بخشندهای جز من دل بستهای ...؟
اگر توجه به من داشته باشی، من و فرشتگانم به تو توجّه خواهیم کرد و ...**مستدرکالوسائل، ج 1، ص 173.***