6 - همانگونه که میدانیم قرآن مجید در یکجا مخالفان را دعوت به آوردن مثل قرآن کرده است (سوره اسراء - 88) و در جای دیگر به آوردن ده سوره همانند قرآن (مانند آیات مورد بحث ) و در مورد دیگر به آوردن یک سوره مثل سورههای قرآن (بقره - 23).
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 50 @@@
به همین دلیل در میان گروهی از مفسران بحث شده که این تفاوت در تحدی و دعوت به مبارزه برای چیست ؟ چرا یکجا همه قرآن و جای دیگر 10 سوره و جای دیگر یک سوره ؟
در پاسخ این سؤال طرق مختلفی پیموده اند:
الف - بعضی معتقدند این تفاوت از قبیل تنزل از مرحله بالاتر به مرحله پائینتر است درست مثل اینکه کسی به دیگری می گوید: اگر تو هم مثل من در فن نویسندگی و شعر مهارت داری کتاب و دیوانی همچون کتاب و دیوان من بنویس بعد تنزل می کند و می گوید یک فصل مانند آن را و یا حتی یک صفحه مثل آن ارائه بده :
ولی این پاسخ در صورتی صحیح است که سوره های ((اسراء)) و ((هود)) و ((یونس )) و بقره به همین ترتیب نازل شده باشد، البته آن با ترتیبی که در کتاب ((تاریخ القرآن )) از ((فهرست ابن ندیم )) نقل شده سازگار است : چرا که او می گوید: سوره اسراء سوره 48 و هود 49 و یونس 51 و بقره نودمین سوره است که بر پیامبر نازل شده .
اما متاسفانه این سخن با ترتیب معروفی که برای سوره های فوق در تفاسیر اسلامی آمده است سازگار نمی باشد.
ب - بعضی گفته اند گرچه ترتیب نزول سوره های فوق منطبق بر تنزل از مرحله بالا به مرحله پائین نیست، ولی می دانیم که همه آیات یک سوره با هم نازل نمی شده چه بسا آیاتی که مدتی بعد نازل می شد به دستور پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) به خاطر تناسبهائی که داشت در سوره قبل قرار داده می شد. در محل کلام ما نیز ممکن است چنین باشد، و از این رو تاریخ سوره های فوق منافاتی با تنزل از مرحله بالاتر به پائین تر ندارد.
ج - احتمال دیگری که برای حل این مشکل وجود دارد این است که اصولا
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 44@@@
واژه قرآن واژهای است که به تمام و ((بعض )) قرآن هر دو اطلاق می شود، مثلا در آیه اول سوره جن می خوانیم ((انا سمعنا قرآنا عجبا)): ((ما قرآن عجیبی شنیدیم )) پیدا است که آنها قسمتی از قرآن را شنیده بودند.
اصولا ((قرآن )) از ماده قرائت است، و می دانیم قرائت و تلاوت، هم بر کل قرآن صادق است و هم بر جزء آن، بنابراین تحدی بمثل قرآن مفهومش تمام قرآن نیست و با ده سوره و حتی یک سوره نیز سازگار می باشد.
از سوی دیگر ((سوره )) نیز در اصل به معنی مجموعه و محدوده است، و بر مجموعهای از آیات نیز تطبیق می کند هر چند یک سوره کامل به اصطلاح معمولی نبوده باشد.
و به تعبیر دیگر سوره در دو معنی استعمال می شود یکی به معنی مجموع آیاتی که هدف معینی را تعقیب می کند و دیگر یک سوره کامل که با بسم الله شروع و پیش از بسم الله سوره بعد پایان می پذیرد.
شاهد این سخن آیه 86 سوره توبه است آنجا که می فرماید: ((و اذا انزلت سورة أ ن آمنوا بالله و جاهدوا مع رسوله ...)) (هنگامی که سورهای نازل می شود که ایمان به خدا بیاورید و با پیامبرش جهاد کنید ...) روشن است که منظور از سوره در اینجا همان آیاتی است که هدف فوق (یعنی ایمان به خدا و جهاد) را تعقیب می کند هر چند قسمتی از یک سوره کامل باشد.
((راغب )) نیز در کتاب مفردات در تفسیر آیه اول سوره نور ((سورة انزلناها...)) می گوید: ((ای جملة من الاحکام و الحکم ...)) همانگونه که ملاحظه می کنیم سوره را به معنی مجموعهای از احکام تفسیر کرده است .
بنابراین فرق چندانی میان ((قرآن )) و ((سوره )) و ((ده سوره )) از نظر مفهوم لغت باقی نمی ماند یعنی همه اینها به مجموعه ای از آیات قرآن اطلاق می گردد نتیجه اینکه تحدی قرآن به یک کلمه و یک جمله نیست که کسی ادعا کند من
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 45@@@
می توانم مثل آیه ((والضحی )) و ((آیه مدهامتان )) و یا جمله های سادهای از قرآن را بیاورم، بلکه تحدی در همه جا به مجموعه ای از آیات است که هدف مهمی را تعقیب می کند.(دقت کنید).
7 - در اینکه مخاطب در جمله ((ان لم یستجیبوا لکم )) کیست در میان مفسران گفتگو است بعضی گفتهاند مخاطب مسلمانانند، یعنی اگر منکران، دعوت شما را اجابت نکردند و همانند ده سوره از قرآن را نیاوردند بدانید که این قرآن از طرف خدا است و این خود دلیل اعجاز قرآن است .
بعضی دیگر گفته اند مخاطب منکران هستند یعنی ای منکران : اگر سایر انسانها و هر چه غیر از خدا است دعوت شما را برای کمک کردن به آوردن مثل قرآن اجابت نکردند و عاجز و ناتوان ماندند بدانید که این قرآن از طرف خدا است :
البته از نظر نتیجه تفاوت چندانی میان دو تفسیر نیست ولی احتمال اول نزدیکتر به نظر می رسد.
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 46@@@