نمازهای پنجگانه روزانه
در هر شبانهروز باید در پنج وعده (صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا) مجموعاً هفده ركعت نماز بخوانیم. هریک از این نمازها وقت اختصاصی دارد که باید در آن وقت خوانده شود و اگر در خارج وقت خوانده شود باید به نیت قضا و نمازی که وقت آن از دست رفته خوانده شود.
اوقات نماز
وقت نماز صبح، از اذان صبح تا طلوع آفتاب است و باید در این فرصت خوانده شود و اگر آفتاب طلوع كند و انسان نماز صبح را نخوانده باشد، باید به نیّتِ «قَضا» بخواند.
وقت نماز ظهر و عصر، از هنگام ظهر تا مغرب است كه نمازگزار باید در این فاصله، ابتدا نماز ظهر را و پس از آن، نماز عصر را بخواند.
از اذانِ مغرب - كمی بعد از غروب آفتاب - تا نیمه شب، وقت نماز مغرب و عشا است و باید نماز مغرب، قبل از عشا خوانده شود.
البته بهتر است انسان، نماز را در اوّل وقت بخواند و هرچه به اوّل وقت نزدیكتر باشد، ثواب بیشتری دارد.
اگر وقت نماز کم و به اصطلاح وقت تنگ باشد، به طوری كه اگر نمازگزار بخواهد مستحبات نماز را بجا آورد بخشی از نماز بعد از وقت خوانده می‌شود، نباید مستحبات را بجا آورد، مثلاً می‌تواند قنوت نماز را نخواند.
اذان و اقامه
وقت نمازها با اذان به مردم اعلام می‌شود.
هنگام سپیده صبح، وقت ظهر و در نخستین لحظات شب، هنگام تاریك شدن هوا، در هر منطقه اسلامی با آهنگ روحنواز اذان، به همه اعلام می‌شود كه: «وقت نماز فرا رسیده است.»
«اذان»، شعار توحیدی مسلمانان است.
«اذان»، شهادت بر یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اسلام است.
مستحب است قبل از شروع نماز، ابتدا اذان و سپس اقامه گفته وسپس نماز را شروع كنیم.
قبل از وارد شدن به متن نماز، بار دیگر مُقدّمات نماز را فهرستوار یادآور میشویم:
1 - نمازگزار باید طهارت لازم (وضو یا غسل یا تیمم) را به دست آورد.
2 - بدن و لباس خود را از آلودگی‌ها پاك كند.
3 - بدن خود را با لباس پاك و مباح بپوشاند.
4 - مكانی كه بر آن نماز میخواند، مجاز و مباح باشد.
5 - وقت نماز را رعایت كند، نماز را قبل از وقت شروع نكند و برای بعد از وقت هم نگذارد.
6 - رو به قبله بایستد.
7 - بهتر است، اذان و اقامه هم بگوید.
تَكبیرةُ الاِحرام
«نماز» با گفتن تَكبیرةُ الاِحرام یعنی «اللَّهُ اكبَر» آغاز می‌شود، با این تكبیر به حریم نماز وارد میشویم و برخی كارها بر ما حرام می‌شود.
«اللَّهُ اكبَر» اعلام بزرگی پروردگار و دوری جستن از تمام قدرت‌های دروغین است.
گفتن «اللَّه اكبر» در آغاز نماز به معنای جدایی از غیر خدا و پیوستن به اوست.
هنگامی كه نماز را شروع میكنیم باید متوجه باشیم كه چه نمازی را میخوانیم؛ مثلاً نمازظهر است یا عصر و آن را تنها برای اطاعت فرمان خداوند بزرگ بجا آوریم. این همان «نیّت» استكه از اجزای اصلی نماز به شمار میآید.
هنگام گفتن «اللَّهاكبر» مستحب است، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببریم.
از آغاز تا پایان نماز باید از كارهایی كه نماز را باطل میكند، پرهیز کنیم:
1 - خوردن و آشامیدن.
2 - روی از قبله بر گرداندن.
3 - سخن گفتن.
4 - خندیدن.
5 - گریستن.
6 - بهم زدن صورت نماز، مثل راه رفتن.
7 - كم یا زیاد كردن اجزای اصلی نماز؛ مانند ركوع.
قَرائت
در نماز لازم است در رکعت اول و دوم ابتدا سوره حمد و پس از آن یك سوره دیگر از قرآن و در رکعات سوم و چهارم تسبیحات اربعه خوانده شود.
پسرها و مردان باید در نماز صبح و مغرب و عشا، حمد و سوره را (در ركعت اوّل و دوّم) بلند بخوانند و دختران و خانم‌ها در صورتی كه نامحرم صدایشان را بشنود باید آهسته بخوانند و همه‌ی نمازگزاران باید حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.
انسان باید نماز را یاد بگیرد كه غلط نخواند و كسی كه اصلاً نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور كه می‌تواند بخواند و بهتر آن است كه نماز را به جماعت بجا آورد.
در ركعت سوم و چهارم نماز، سوره حمد یا تسبیحات را باید آهسته بخوانیم.
رکوع
1. در ركوع باید به مقدار گفتن ذكر واجب رکوع، بدن آرام باشد.
2. اگر نمازگزار پیش از آنكه به مقدار ركوع خم شود و بدنش آرام گیرد، عمداً ذكر ركوع را بگوید، نمازش باطل است.
3. اگر پیش از تمام شدن ذكر واجب، عمداً سر از ركوع بردارد، نمازش باطل است.
4. بعد از تمام شدن ذكر ركوع، باید بایستد و بعد از آنكه بدن آرام گرفت به سجده برود و اگر عمداً پیش از ایستادن، یا پیش از آرام گرفتن بدن، به سجده برود نمازش باطل است.
سَجده
لازم است در سجده‌ی نماز، هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، كف دو دست، سر زانوها و نوك انگشتان بزرگ پا را بر زمین گذاشته و پیشانی را روی خاك یا سنگ یا چیزهای دیگری از زمین بگذاریم.
سجده بر چیزهایی كه از زمین میروید و برای خوراك و پوشاك انسان مصرف نمیشود، نیز صحیح است.
مُهر نماز كه بیشتر در بین ما معمول است، در حقیقت قطعه خاك پاكیزهای است كه نمازگزار همراه خود دارد تا برای سجده، پیشانی را روی آن بگذارد.
در حال گفتن ذكر سجده، بدن باید آرام باشد.
قُنوت
مستحب است در قنوت، دستها را روبروی صورت گرفته و دعایی بخوانیم؛ در اینجا به زبان فارسی نیز می‌توان دعا کرد.
پیامبرخدا (صلی الله علیه وآله) فرمود:
«كسی كه قنوت نمازش طولانیتر باشد، حسابرسی او در روز قیامت راحتتر است.»
2 تذکّر:
1- اگر نمازگزار در بین نماز به قدری ساكت بماند كه نگویند نماز میخواند، نمازش باطل می‌شود.
2- رها كردن نماز واجب (شكستن نماز)، حرام است مگر در حال ناچاری، مانند این موارد:
- حفظ جان خود یا دیگران.
- حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی و بدنی.
«والحمدلله ربّ العالمین»