روایتى كه مرحوم شیخ عباس قمى (ره) در مفاتیح الجنان آورده، اگر عنایت بفرمایید روایت عجیبى است. از امام ابى الحسن موسى (ع) مى فرمایند كه: «رجب نام نهرى است در بهشت، از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر، هر كه یك روزِ رجب را روزه دارد البته از آن نهر بیاشامد»(5) پس اولًا؛ رجب یك نهر است، یعنى مقام است. چون مى دانید كه آب و درخت دربهشت عبارت است از «مِمّا كانُوا تَعْمَلُون»؛ یعنى عبارت اند از آنچه شما عمل كردید، یعنى آنچه شما در این دنیا عمل مى كنید دو وجه دارد. هركس هركارى بكند یك وجه آن «فكر» است و یك وجه آن «حركت و عمل» است. شما كه به لطف خدا نیت روزه ماه رجب را مى كنید، این نیت یك فكر است، فكرِ این كه خدایا مى خواهم رجبى شوم، این نیت است. و وجه دیگر عملى است كه انجام مى دهید و آن ترك شهوات مثل
غذاخوردن و غیره است. در قیامت درخت و نهرهاى زیر آن صورت عقاید و اعمال این دنیایى ما است، و حتماً ملاحظه كرده اید در مورد انسان حتّى ترك یك كار هم خودش، كار به حساب مى آید، چون اراده مى كند كه آن كار را نكند و این اراده براى ترك آن كار، خودش یك اراده است و در نفس انسان یك عمل به حساب مى آید و در قیامت صورت مخصوص به خود را پدید مى آورد. شما اگر به خانه عمویتان نروید، در خارج كارى نكرده اید، ولى در درون اراده به نرفتن را انجام داده اید. پس هر كارى یك وجه عقیدتى و فكرى، و یك وجه عملى دارد. بزرگان مى فرمایند: كه این «عمل» و «عقیده» است كه در قیامت ظهور مى كند. شراب طهور را در ازاى چه چیزى به اهل البیت دادند كه فرمود: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً» (انسان/ 21) چون سه روز روزه گرفتند و افطارى شان را هم به نیازمندان دادند، و این شراب طهورى كه نصیب این ذوات مقدّسه شد، خیلى مقام است. چون مى فرماید: پروردگارشان به آن ها نوشاند «رَبُّهُمْ». اگر یك مَلَكى به ما
یك ذرّه از آن شراب معنوى بدهد، از شعفِ آن حالتِ معنوى 60 سال فریاد مى كشیم، حالا اگر پروردگار آن را به كسى بنوشاند، ببین چه مى شود.
مى فرماید: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً»، مگر چه كار كردند؟ با یك «عقیده توحیدى» بسیار عمیق یك «عمل توحیدى» انجام دادند كه از نیاز و میل خود براى خدا گذشتند، ظهور آن عقیده و عمل در بهشت چنین شد كه فرمود: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً»، چون بهشت ظهور عقیده و عمل است، براى همین هم در و دیوار بهشت حرف مى زنند. چون جان انسان آن جا ظاهر است. بهشت و جهنّمش- هر دو- «تَطَّلِعُ عَلَی الْافْئِدَه» است، یعنى از قلب ما به بیرون ظهور مى كند و لذا جنس حیات است، مثل حالات قلبى؛ در آیه 65 سوره عنكبوت هم فرمود: «انَّ الدّارَ الْآخِرَةِ لَهِیَ الْحَیَوان»؛ یعنى نظام عالم آخرت سراسر حیات است، یعنى جنس حیات انسان است.(6)
پس اوّل یادتان باشد كه بهشت چیست؟ بهشت ظهور «عقاید» و «اعمال» و «اخلاق» ماست و به جان ما بسته است. یعنى بهشت از ما جدا نیست. آرى؛ به عنوان یك واقعیت در بیرون هست، امّا به جان ما بسته است. حالا در
این بهشت یك نهرى است كه مى فرماید: از عسل شیرین تر است و از شیر سفیدتر است، این نهر اسمش «رجب» است. پس اوّلًا؛ كسى كه رجبى شد، وصل به این نهر مى شود. این نهر در كجاست؟ در بهشت. پس كسى كه رجبى شد، وصل به بهشت مى شود. ثانیاً؛ این اتّصال بعد از مردن ما هست یا همین حالا؟ امام رضا (ع) مى فرمایند: هركس بگوید بهشت بعد است، از ما نیست(7). پس این بهشت همین حالا هست. یعنى إن شاءالله همین امروز كه تصمیم گرفتیم در این ماه، رجبى شویم، وارد بهشت شدیم، خدا مى داند كه همین حالا وارد بهشت شدیم.
آیت الله جوادى آملى (حفظه الله تعالى) بحثى داشتند از كلام امام معصوم حضرت رضا (ع) فرمودند: همین حالا وصل به
بهشت مى شویم و همین حالا از بهشت خارج مى شویم بستگى به اعمال ما دارد، چون حضرت رضا (ع) اشاره مى فرمایند به آیات 43 و 44 سوره عنكبوت كه مى فرماید: این است جهنّمى كه گناهكاران انكار مى كنند و هم اكنون گناهكاران بین آن جهنّم و آب جوشان در حال طواف اند.(8)
پس اوّلًا؛ ما در ماه رجب وارد بهشت مى شویم، الّا این كه عدّه اى نسبت به آن در كمال غفلت به سر ببرند كه این ها، وارد رجب نمى شوند، بلكه مثل بقیه زمان هاى روزگار، وارد یك زمان مى شوند ولى اگر ما در عین توجّه و انتظار و استقبال وارد رجب شویم، وارد یك مقام خاص از بهشت مى شویم، كه آن مقام به تعبیر روایت از عسل شیرین تر و از شیر سفیدتر است و آن هم روى حساب است. بزرگان اهل معرفت یك دقت هایى روى این عسل و شیر كرده اند كه این ها دو حال و مقام است براى انسان و نه دو نوع غذا.
یكى از مفسّرین مى گوید: پیامبر (ص) به طور كلى هر غذایى كه مى خوردند، مى گفتند: الحمدلله. ولى وقتى شیر مى خوردند مى فرمودند كه خدایا زیادش كن. بعد مى گوید از طرفى مطابق آیه قرآن، پیامبر (ص) مأمور هستند كه بگویند: خدایا علم مرا زیاد كن، «قُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْماً»؛ (طه/ 114) پس باید این شیر، در عالم معنا همان مقام علم باشد، یعنى ظهورش در نفس انسان، علم است. مگر علم، جان را تغذیه نمى كند؟ بهترین غذا براى جان مادّى، شیر
است. و براى جان غیبى، علم است و این دو با همدیگر یك رابطه اى دارند.
«محى الدین عربى» در كتاب فصوص الحكم مى گوید: ابى خالد، در خواب دید كه شیر خورده است. شب آمد خدمت یكى از عرفاء و خوابش را گفت. آن عارف مى گوید: این خواب دو حالت و دو مقام دارد. در این كه این رؤیاى صادق است شكّى نیست، حال بگو آیا تو دیشب كه خواب دیدى شیر مى خورى، آیا به واقع شیرى وارد معده ات شده؟ گفت: نه! به او گفت: ولى اگر استفراغ كنى، شیر استفراغ
مى كنى. این یك وجه از تعبیر خوابت، اگر خواستى بر اساس موطن دنیا تعبیر شود، ولى اگر بخواهى بپذیرى، شیر یعنى علم، تعبیر خوابت این است كه به تو علم مى دهند. چون شیر در مقام غیب، علم است، در مقام عالم ماده شیر است. ایشان مى گوید: وسوسه شدم من كه شیرنخورده ام، پس مگر مى شود كسى شیر نخورد، ولى خواب شیر خوردن ببیند و بعد شیر خورده باشد و در معده اش شیر باشد؟ خودم را وادار به تهوّع كردم، دیدم شیر بیرون آوردم، چیز پیچیده اى نیست. در روایات هم داریم كه پیامبر (ص) به عایشه فرمودند: كه برو
روزه ات را افطار كن- ظاهراً روزه مستحبى بوده- عایشه گفت: چرا؟! فرمودند: چون خودت خودت با غیبتى كه كردى، روزه ات را افطار كردى و گوشت خوردى. گفت كى من غذا خوردم؟ در حالى كه گوشت خوردن او، همان غیبتى بود كه كرده بود، بعد خودش از لاى دندان هایش متوجّه وجود گوشت خام شد، یعنى عمل غیبى باطنى غیبت، صورتِ ظاهرى حسّى گوشت خوردن به خود گرفت.
مقام شیر در نهر رجب را اهل معرفت مى فرمایند كه در بهشت مقام «علم توحیدى» است. اگر شما ماه رجب را حفظ كنید، إن شاءالله معرفت توحیدى نصیبتان مى شود. آن وقت آن علم توحیدى ماه رجب، علمى است كه به راحتى به دست نمى آید، كسى كه رجبى شد یك معرفت خاصى پیدا مى كند كه ظهورش همان شیر بودن آن نهر است كه از قلب او ظهور كرده است، و از شیر سفیدتر بودنش هم به جهت پاك بودن از هرگونه شرك و آلودگى روحى است.