ای خدای بزرگ! چشم بصیر، دنیا را متاع قلیل میبیند و زندگی را فرصتی برای امتحان، و بندگی را فلسفة به زمین آمدن انسان، و قیامت را منزل اصلی، و اینها یافت نمیشود مگر برای كسی كه چشم انسانی داشته باشد، و چشم انسانی با نظر و توجّه انسان كامل یعنی امام زمان(عج) بر قلب آدمها ایجاد میشود، و این است كه رسولت(ص) در جملهای پر رمز و راز فرمود: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ اِمامَ زَمانِهِ ماتَ میتَةَ الْجاهِلِیَّة»(69). یعنی مرگ بدون توجّه به امام زمان(عج) و شناخت او، مرگی است با روح و روان جاهلیت، شبیه مردم دوران جاهلیت عرب، پس خدایا! نظر امام زمانمان را از قلبهای ما برمگردان تا دنیا و آخرت را درست ببینیم.
خداوند در نظام هستی یك امام زمان(عج) قرار داده است و پیامبر خدا(ص) هم از وجود او خبر داد و فرمود: مردم! باید آن امام زمان را بشناسید وگرنه انسانِ جهتدار نخواهید بود و گرفتار پرستش بت میشوید و دیگر هیچ بصیرتی نخواهید داشت و به كلّی معنی زندگی را گم میكنید، نه معنی بودنِ در دنیا را خواهید فهمید و نه معنی رفتن از این دنیا را.
قبلاً عرض شد، حكما روشن كردهاند كه هر چیزی كه مقول به تشكیك باشد، از سنخ وجود است و نه از سنخ ماهیت، و انسانیت شدّت و ضعف برمیدارد و مقول به تشكیك است، و لذا از سنخ وجود است، مثل علم و حیات كه تشكیكی است و شدّت و ضعف برمیدارد، و گفتیم هر چیز كه شدّت و ضعف برمیدارد، یك مادون دارد و یك مافوق، و موجود مادون، وجودش را از مافوق میگیرد، پس انسانیت هم كه شدّت وضعف برمیدارد، یك مافوق دارد كه عین انسانیت یا انسان كامل است و بقیّه هر چند بهره از انسانیت دارند، از انسان كامل میگیرند و او دارای جمیع مراتب و مقامات انسانی به صورت تامّ و تمام است.
در مقایسه انسان كامل با انسانیت بقیّة انسانها، میتوان نور بیرنگ را با نور سبز مقایسه كرد؛ نورِ بیرنگ شدّت و ضعف برمیدارد، نور بیرنگ چه ضعیف باشد و چه شدید باشد جامع هفت نور است، در عین وحدتِ آن هفت نور در نور بیرنگ؛ ولی نور سبز-چه شدید باشد و چه ضعیف- یكی از هفت نوری است كه در نور بیرنگ هست. ارتباط با امام زمان(عج) هم در عین ارتباط ضعیف و شدید، ارتباط با وجود جامعی است كه همه كمالات انسانی را به صورت جامع دارد و مقامش مقام جامعیت اسماء الهی است، ولی حتّی ارتباط با ملائك، ارتباط با حقیقت جامع نیست، چون ملائكه(ع) هر كدام حامل یكی از اسماء الهی هستند، مثل نور سبز است. پس هر كس هر قدر هم ریاضت بكشد، اگر حاصل این ریاضاتش ارتباط با ملائكه هم بشود، به مقام جامعیت انسانی دست نمییابد و همه ابعاد انسانی او به ثمر نمیرسد.