عبور از مدرنیته با «خودآگاهی» ممكن است، بدین معنی كه هم توانایی‌های مدرنیته در تثبیت نگهداری خود و نفی رقیب را بشناسیم، هم ضعف‌ها و چالش‌های تاریخی خود را مدّنظر قرار دهیم، و هم توانایی‌های اسلام را درست شناخته باشیم. تأمّل در این سه وجه است كه موجب خودآگاهی لازم می‌شود و مسلّم این كار، ساز و برگِ درازمدتی را می‌طلبد.
در یك جمع‌بندی مختصر؛ موضوعات مطرح‌شده در این فصل به قرار زیر می‌باشد:
بخش اوّل؛ توجه به توحیدی نبودن فرهنگ مدرنیته و اعتقاد به این‌كه با تمسك به نور توحید، امید رها شدن از ظلمت مدرنیته در ما ایجاد می‌شود و درست به همان اندازه كه به توحید برگردیم، می‌توان با خودآگاهیِ همه‌جانبه از چنگال مدرنیته و توهُّم آزاد شد.
بخش ثانی؛ پس از تأكید بحث قسمت اوّل، می‌گوید: علت بحرانی‌شدن وضع بشر، غفلت از ساحت‌های دینی و معنوی و عبادی و عقل قدسی اوست و باید در احیاء این ساحات تلاش لازم و برنامه‌ریزی‌های اساسی انجام گیرد.
در واقع تأكید ما این است كه تا ذات این تمدن را نشناسیم، در بند آن هستیم و همة اقوال و احوال و افعال ما در محدودة این فرهنگ است و نمی‌توانیم از آن عبور كنیم، فقط حرف آن را می‌زنیم.
بخش ثالث؛ راهكار عبور از مدرنیته را جمع‌بندی می‌كند و می‌گوید پس از توجّه به ریشه فكری - تاریخیِ مدرنیته، باید یك برنامه‌ریزی درازمدت را پایه‌گذاری كرد و تأكید می‌كند این برنامه دو طرف دارد؛ یكی طرف شناخت غربِ قدسی‌ستیز، و طرف دیگر شناخت اسلامِ قدسی. چون با شناخت این دو طرف است كه گرفتار اسلامِ غرب‌زده یا به‌اصطلاح حضرت امام خمینی(ره) اسلام آمریكایی، نمی‌شویم.
بخش رابع، به نكته اساسیِ رابطه بین ابزارها و فرهنگ پشت سر آن‌ها اشاره دارد كه به خودی خود از بحث‌های مهمّ غرب‌شناسی است و در سلسله مباحث «شیعه و تمدن‌زایی» به آن پرداخته شده است.
آنچه در این قسمت باید مورد توجّه باشد، این نكته است كه هر ابزاری مطابق فكر و فرهنگ خاصی ساخته شده است و روح خود را به خودی خود همراه دارد و جز عدّة كمی اكثر افراد با استفاده از تكنولوژی غربی، تحت تاثیر فكر و فرهنگ غربی قرار گرفته و از آن پیروی می‌كنند. لذا بزرگان ما با توجه به سرمایه‌های معنوی كه در ما سراغ دارند به ما گفته‌اند: «باید از خود شروع كنیم!»؛ چون در بستر فرهنگ توحیدی، ابزارها و تأسیسات، مطابق با همان فكر و فرهنگ به صحنه می‌آید، لذا است كه در این بخش حرف اصلی این است: «درست است كه امروزه نمی‌توان به راحتی از مدرنیته و دست‌آورد اصلی آن، یعنی تكنولوژی‌های موجود دست برداشت، ولی اگر بنای برگشت به عهد دینی داریم، باید نسبت به استفاده از آن، جانب احتیاط و تأمل را پیشه كرد».