در ابتدای دعای ندبه، متذکر یکی از سنت‌های خاص خدا می‌شوی. یعنی سنت گزینش اولیای خاص، و اعطای کمالات خاص به آن‌ها برای خالص‌کردن بشریت. و لذا می‌گویی:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا جَرَى بِهِ قَضَاؤُكَ فِی أَوْلِیَائِكَ الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِینِكَ ...»
حمد بر پروردگار عالَم و صلوات بر محمد و آل او، خدایا! حمد تو را به جهت برنامه‌ای كه در بین اولیاء خودت جاری نمودی، اولیایی كه برای خود و دین خود برگزیدی.
این فراز سنت گزینش انبیاء و اولیاء را که از حضرت آدم(ع) شروع می‌شود و تا نوح و ابراهیم و موسی وعیسی(ع) ادامه می‌یابد، و در انتها به پیامبر اسلام(ص) می‌رسد، متذکر می‌شود و سپس جایگاه امیرالمؤمنین(ع) را در این سنت به‌خوبی ترسیم کرده، به‌خصوص ولایت آن حضرت را در کنار رسالت نبی‌الله(ص) ، بسیار عالی ترسیم می‌کند و بعد از طرح مسأله ولایت، جریان انحراف از مسیر اصلی ولایت را گوشزد می‌نماید که چگونه ظلم جای عدالت را گرفت و افق تاریخ را تیره و تار كرد، و متذكر می‌شود كه این تیرگی پایدار نیست و لذا شیعه در آن دعا به این فراز می‌رسد که عرضه می‌دارد:
«أَیْنَ الْمُعَدُّ لِقَطْعِ دَابِرِ الظَّلَمَةِ»
کجاست آن کسی که زمینه نابودی ریشه ظالمان را فراهم می‌کند، و آماده شده است برای ریشه‌کن‌کردن ظلم.
پس یکی از برنامه‌های حضرت در عالم، درگیرشدن با ظلم است وآن هم با همه ابعاد ظلم، و این نوع نگاه به افق تاریخ، زیباترین و واقعی‌ترین نگاهی است كه مانع گرفتارشدن انسان‌ها در جنبة ظلمانی تاریخ می‌شود. سپس در دعا ادامه می‌دهی:
«أَیْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقَامَةِ الْأَمْتِ وَ الْعِوَجِ»؛
کجاست آن‌کس که انتظارش کشیده می‌شود، تا بیاید و همة کج‌رفتاری‌ها و انحرافات را به راستی و درستی برگرداند؟
ملاحظه می‌فرمایید یکی از کارهای حضرت؛ برگرداندن همه کجی‌ها وانحراف‌ها به طرف راستی و درستی است، می‌آید تا چنین فضایی را ایجاد کند، حال اگر راست‌شدن همة کجی‌ها و انحرافات خواست شما نیست، پس شخصیت و قلبی كه طالب امام‌زمان(عج) باشد ندارید، لذا آن حضرت به شما نظر نمی‌کنند، چون خواست امام‌زمان(عج)، چیز‌هایی است که شما در دعای ندبه متذکر آن هستید. اگر خواست اصلی ما این‌ها نیست و آرزویمان در این حدّ است که مثلا نان وگوشت ارزان شود و ...، ما هماهنگ با خواست و اراده آن حضرت نیستیم و امثال این نوع خواست‌های سطحی موجب جلب نظر امام‌زمان(عج) نمی‌شود و از طرفی اگر امام(ع) به ما نظر نکردند ما آدم نمی‌شویم، و در آن حال برای ما خوردن‌ها و پوشیدن‌هایمان هم ضرر بوده و هست. از طرفی؛ اگر کسی با غفلت از خواست وتمناهایی كه در دعای ندبه مطرح است و خواست وتمنای امام زمان(عج) است، به امام‌زمانش نظر نداشته باشد، به حقیقتِ آدمیّت خودش نظر ندارد، در نتیجه در مقام آدم به معنی واقعی آن نیست.
از این روایت - كه جا دارد از ابعاد گوناگون بر روی آن تأمل كرد - غفلت نكنید كه می‌فرماید: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ اِمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیْتَةً جاهِلِیَّةً»(86) هركس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. بر اساس این روایت، اسم امام‌زمان(عج) را دانستن که مهم نیست، بلكه امام‌زمان شناسی مورد نظر است، امام زمانی که یکی از وجوه مقدس آن حضرت «راست‌كردن انحرافات و كجی‌ها» است. پس هرکس امام زمانش را نشناسد و بمیرد بت‌پرست مرده، که همان زندگی به روش جاهلیت است ویك وجه شناخت و معرفت امام زمان(عج) شناخت تمنیّات ایشان است.
شما عنایت بفرمایید كه خداوند می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَجِیبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُم لِمَا یُحْیِیكُمْ ...»(87) ای مؤمنین از خدا و رسول‌خدا پیروی كنید، آن‌وقتی كه شما را دعوت می‌كنند تا زنده‌تان بگردانند. پس یك نوع زنده‌بودنی غیر از زنده‌بودنی كه كافران دارند، در زندگی ایمانی هست. و در نظر رسول خدا(ص) كسی كه معرفت به امام زمان خود نداشته باشد از آن نحوة زندگی محروم است. و این نشان می‌دهد مقصود از شناخت امام، تنها شناخت ذهنی نیست، بلكه امام یك حقیقت متعالی و یك انسانیت برتر است كه معرفت به او و شناخت آرمان‌های او و اطاعت از او، موجب حیات واقعی در وجود انسان می‌گردد.
تأکید بنده در این فراز این است که اگر می‌خواهیم امام‌زمان(عج) به قلبمان نظر کنند باید خواسته‌هایمان این‌هایی بشود که در دعای ندبه در رابطه با وجود مقدس حضرت مدّ نظراست. انسان متأسف می‌شود كه کسی بگوید؛ سی‌سال دعای ندبه خواندم و هیچ بهره‌ای از نظر مبارك امام زمانم نبرده‌ام. مگر می‌شود خواسته‌های کسی خواسته‌های امام زمان(عج) باشد و امام به او نظر نکنند؟ مگر آخر همین دعا نداریم «عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَى الْخَلْقَ وَ لا تُرَى وَ لا أَسْمَعَ لَكَ حَسِیسا وَ لا نَجْوَى»
یعنی؛ ای پسر زهرا(س) برای من سخت است که مردم را می‌بینم وتو را نمی‌بینم، و از تو نه صدایی ونه نجوایی، نمی‌شنوم.
حضرت؛ با انسان‌ها سخن‌ها و نجواها دارند و لذا به واقع زندگی سخت و سیاهی است كه قلب انسان هیچ ارتباطی با انسان كامل و حقیقت‌الانسان نداشته باشد. اگر خواستة هرکس این‌هایی باشد که در دعای ندبه مطرح است امام(عج) به او نظر می‌کنند و او را مفتخر به فرج و گشایش واقعی می‌نمایند. البته چگونگی نظرکردن حضرت برای نوع انسان‌ها متفاوت است. یک‌مرتبه می‌بینید در حالتی قرار گرفته‌اید که غصّه می‌خورید چرا صلة رحم نمی‌کنید، غافل از این‌كه از طریق این غصّه، نور امام زمان(عج) عوامل سعادتتان را به قلبتان متذکر می‌شود. یا یک‌مرتبه می‌بینید آن همه حرص و جوش‌های دنیایی، اضطراب‌ها، آن دل‌نگرانی‌ها از آیندة فرزندان در قلبتان فروكش كرد و آرامش خاصی در شما پیدا شده است، همة این نگرانی‌ها با نظر مبارك امام(عج) در قلب شما مرتفع می‌شود.