بازگشت به عقب نه ممكن است و نه منطقى، و این برخلاف سنّت آفرینش و اصل تكامل در زندگى انسانها است; بنابراین، هیچ دلیلى وجود ندارد كه با جهش جامعه انسانى به سوى حقّ و عدالت، ترقّى و پیشرفت جامعه متوقّف گردد، و یا عقب نشینى كند، عقب گرد و گذشته گرائى با چنان پیشرفت و جهشى متناسب نیست.
بنابراین، قیام یك مصلح بزرگ براى استقرار عدل و آزادى در سراسر جهان هیچ گاه سبب نمى شود كه جنبش صنعتى و ماشینى در شكل سالم و مفیدش بر چیده یا متوقّف شود.
صنایع كنونى نه تنها بسیارى از گره ها را از زندگى انسانها گشوده اند، بلكه همانگونه كه در بحثهاى گذشته گفتیم یكى از پایه هاى استقرار حكومت واحد جهانى، نزدیكى و بهم پیوستگى دنیا از نظر وسایل ارتباطى و پیوندهاى اجتماعى است و این موضوع بدون تكامل صنعتى ممكن نیست.
ولى شك نیست این جنبش صنعتى و تكامل تكنولوژى الزاماً باید از یك صافى دقیق بگذرد تا جنبه هاى ناسالم و زیانبخش آن حذف گردد، و سرانجام در مسیر منافع انسانها و صلح و عدالت بسیج شود; یك حكومت طرفدار حقّ و عدالت این كار را حتماً خواهد كرد.
این در مورد اصل پیشرفت صنعت و تكنولوژى.
امّا در مورد سلاحها باید گفت:
براى استقرار چنان حكومتى باید حكومتهاى خود كامه و بیدادگر از صحنه جهان خارج شوند; و براى خارج كردن آنها، لااقل در شرایط كنونى یك «سلاح برتر» لازم است; سلاحى كه شاید حتّى تصوّرش امروز براى ما ممكن نیست.
آیا این سلاح چیزى همانند یك «اشعّه مجهول و مرموز» است كه كار بردش ماوراى همه سلاحهاى كنونى است و مى تواند همه آنها را خنثى كند و نقشه استفاده ابرقدرتها را از آن عقیم بگذارد؟
یا یك نوع تأثیر مرموز روانى و از كار انداختن دستگاههاى فكرى آنها حتّى از راههاى دور است كه نتوانند هیچ گونه فكرى براى استفاده از سلاحهاى مخرّب كنونى بكنند؟
و یا چیزى از قبیل احساس یك نوع ترس و وحشت فوق العاده كه مانع هر گونه تصمیم گیرى در این زمینه شود؟
و یا چیز دیگر...
نمى دانیم. و نمى توانیم نوع این سلاح را نه از نظر مادّى یا روانى بودن و نه از جهات دیگر تعیین كنیم; همین اندازه اجمالا مى توانیم بگوئیم یك سلاح برتر خواهد بود.
و نیز مى دانیم آن سلاح، سلاحى نیست كه گناهكار و بیگناه را با هم نابود كند و پایه هاى عدالت آینده، بر ظلم و ستم امروز بگذارد.
این از نظر تجزیه و تحلیل عقلى.
* * *