آیا ایمان به چنین ظهورى انسان را آن سان در افكار رویائى فرو مى برد كه از وضع موجود خود غافل مى گردد، و تسلیم هر گونه شرایطى مى كند؟
و یا این كه به راستى این عقیده یك نوع دعوت به قیام و سازندگى فرد و اجتماع است؟
آیا ایجاد تحرّك مى كند یا ركود؟
آیا مسؤولیّت آفرین است یا مایه فرار از زیر بار مسؤولیّتها؟
وبالاخره آیا مخدّر است یا بیدار كننده؟
* * *
قبل از توضیح و بررسى این سؤالات توجّه به یك نكته كاملا ضرورى است و آن این كه سازنده ترین دستورات و عالیترین مفاهیم هر گاه به دست افراد ناوارد، یا نالایق، یا سوء استفاده چى بیفتد ممكن است آن را چنان مسخ كنند كه درست نتیجه اى بر خلاف هدف اصلى بدهد و در مسیر بر ضدّ آن حركت كند; و این نمونه هاى بسیار دارد و مسأله «انتظار» بطورى كه خواهیم دید در ردیف همین مسائل است.
به هر حال، براى رهایى از هر گونه اشتباه در محاسبه، در این گونه مباحث، باید به اصطلاح آب را از سرچشمه گرفت تا آلودگى هاى احتمالى نهرها و كانالهاى میان راه در آن اثر نگذارد.
به همین دلیل، ما در بحث انتظار مستقیماً به سراغ متون اصلى اسلامى رفته و لحن گوناگون روایاتى را كه روى مسأله «انتظار» تأكید مى كند مورد بررسى قرار مى دهیم تا از هدف اصلى آگاه شویم.
* * *
اكنون با دقّت به این چند روایات توجّه كنید!
كسى از امام صادق(علیه السلام) پرسید چه مى گویید درباره كسى كه داراى ولایت امامان است; و انتظار ظهور حكومت حق را مى كشد و در این حال از دنیا مى رود؟
امام(علیه السلام) در پاسخ فرمود:
هو بمنزلة من كان مع القائم فى فسطاطه ـ ثمّ سكت هنیئه ـ ثمّ قال هو كمن كان مع رسول اللّه(صلى الله علیه وآله وسلم); او همانند كسى است كه با رهبر این انقلاب در خیمه او (ستاد ارتش او) بوده باشد ـ سپس كمى سكوت كرد ـ و فرمود مانند كسى است كه با پیامبر اسلام (در مبارزاتش) همراه بوده است.
این مضمون در روایات زیادى با تعبیرات مختلفى نقل شده است:
در بعضى «بمنزلة الضّارب بسیفه فى سبیل اللّه; همانند شمشیر زنى در راه خدا».
و در بعضى دیگر «كمن قارع مع رسول اللّه بسیفه; همانند كسى است كه در خدمت پیامبر با شمشیر بر مغز دشمن بكوبد.»
در بعضى دیگر «بمنزلة من كان قاعداً تحت لواء القائم; همانند كسى است كه زیر پرچم قائم بوده باشد.»
و در بعضى دیگر «بمنزلة المجاهد بین یدى رسول اللّه; همانند كسى است كه پیش روى پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) جهاد كند.»
و در بعضى دیگر «بمنزلة من استشهد مع رسول اللّه(صلى الله علیه وآله وسلم); همانند كسى است كه با پیامبر شهید شود.»
* * *
این تشبیهات كه در مورد انتظار ظهور حضرت مهدى (عج) در این روایات وارد شده بسیار پر معنى و روشنگر این واقعیّت است كه یك نوع رابطه و تشابه در میان مسأله «انتظار» و «جهاد» و مبارزه با دشمن، در آخرین شكل خود، وجود دارد.(دقّت كنید!)
در روایات متعدّدى نیز انتظار چنین حكومتى را داشتن، به عنوان بالاترین عبادت معرفى شده است.
این مضمون در بعضى از احادیث، از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و در بعضى از حضرت على(علیه السلام)نقل شده است; از جمله در حدیثى مى خوانیم كه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود:
«افضل اعمال امّتى انتظار الفرج من اللّه عزّوجلّ; بالاترین اعمال امّت من انتظار فرج از ناحیه خدا كشیدن است.»
و در حدیث دیگرى از پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) مى خوانیم:
«افضل العبادة انتظار الفرج»
این حدیث اعم از این كه انتظار فرج را به معنى وسیع كلمه بدانیم، و یا به مفهوم خاص یعنى انتظار ظهور مصلح جهانى باشد، اهمّیّت انتظار را در مورد بحث ما روشن مى سازد.
این تعبیرات همگى حاكى از این است كه انتظار چنان انقلابى همیشه توأم با یك جهاد وسیع دامنه دار است.
و اگر اعتقاد و انتظار حكومت جهانى مهدى به صورت ریشه دار حلول كند، سرچشمه دو رشته اعمال دامنه دار خواهد شد (زیرا اعتقادات سطحى ممكن است اثر آن از گفتار و سخن تجاوز نكند امّا اعتقادات عمیق همیشه آثار عملى گسترده اى به دنبال خواهد داشت); این دو رشته اعمال عبارتند از:
ترك هرگونه همكارى و هماهنگى با عوامل ظلم و فساد، و حتّى مبارزه و درگیرى با آنها از یك سو; و خودسازى و خودیارى و جلب آمادگیهاى جسمى و روحى و مادّى و معنوى براى شكل گرفتن آن حكومت واحد جهانى و مردمى، از سوى دیگر.
و خوب كه دقّت كنیم مى بینیم هر دو قسمت آن كاملا سازنده و عامل تحرّك و آگاهى و بیدارى است.
* * *
با توجّه به مفهوم اصلى «انتظار»، معنى روایات متعدّدى كه درباره پاداش و نتیجه كار منتظران نقل شده بخوبى درك مى شود.
اكنون مى فهمیم چرا منتظران واقعى گاهى همانند كسانى شمرده شده اند كه در خیمه حضرت مهدى(علیه السلام) یا زیر پرچم او است، یا كسى كه در راه خدا شمشیر مى زند یا به خون آغشته شده یا شهید گشته است.
آیا اینها مراحل مختلف و درجات مجاهده در راه حقّ و عدالت نیست كه متناسب با مقدار آمادگى و درجه انتظار افراد است؟
یعنى همانطور كه میزان فداكارى مجاهدان راه خدا و نقش آنها با هم متفاوت است، انتظار و خودسازى و آمادگى نیز درجات كاملا مختلفى دارد كه هر كدام از اینها با یكى از آنها از نظر «مقدّمات» و «نتیجه» شباهت دارد; هر دو جهادند و هر دو آمادگى مى خواهند و خودسازى. كسى كه در خیمه رهبر چنان حكومتى قرار گرفته یعنى در مركز ستاد فرماندهى یك حكومت جهانى است، نمى تواند یك فرد غافل و بى خبر و بى تفاوت بوده باشد; آنجا جاى هر كس نیست; جاى افرادى است كه بحق شایستگى چنان موقعیّت پر اهمّیّتى را دارند.
همچنین كسى كه سلاح در دست دارد و در كنارِ رهبر این انقلاب با مخالفان حكومت صلح و عدالتش مى جنگد، آمادگى فراوان روحى و فكرى و رزمى باید داشته باشد.