در رابطه با علّت وجودی شیطان سؤالی مطرح شده كه لازم شد بر روی این موضوع بیشتر بحث كنیم. ابتدا باید متوجّه بود كه انسان عین «اختیار» است - نه اختیار به بدی، و نه اختیار به خوبی- درک این مسئله در روح انسان به صورت بدیهی مشخص است و احتیاج به برهان ندارد، چون وقتی كسی بدی كند، او را تنبیه می‌كنیم و اگر خوبی كند، او را تشویق می‌كنیم، زیرا متوجّه هستیم كسی كه بدی كرده است، می‌توانسته خوبی كند و لذا او را تنبیه می‌كنیم و عملاً می‌گوییم تو می‌توانستی این عمل بد را انجام ندهی، چرا انجام دادی؟ و آن‌كس كه خوبی كرده، چون می‌توانسته بدی بكند، و نكرده او را تشویق می‌كنیم، پس قبول داریم این انسان در ذات خودش، عین بدی و عین خوبی نیست. شما هیچ‌وقت به قلبی كه در سینة شما حدود 72 مرتبه در دقیقه می‌زند، نمی‌گویید باركالله كه به این خوبی می‌زنی چون کاری غیر از این کار در مقابلش نبوده است و حالا بین آن دو کار این کار را انجام داده است. یا به انسانی كه موهایش رشد می‌كند، نمی‌گویید باركالله موهایت رشد كرد، چون دو حالتِ رشدكردن و رشدنكردن در مقابل مو نیست؛ بلكه اقتضای وجودی‌اش در آن شرایط همین رشدكردن است، به اصطلاح لااقتضاء نیست. ولی انسان در ذات خودش لااقتضاء است، یعنی نه عین انتخاب بدی‌ها است و نه عین انتخاب خوبی‌ها، هرچند در فطرت خود گرایش به خوبی دارد، ولی در عین حال در انتخاب یا عدم انتخاب آن گرایش لااقتضاء است. حال كه این نكته روشن شد؛ آن‌وقت با دقت بیشتر معلوم می‌شود که اصل و هویت انسان عین انتخاب است و نه چیز دیگر. چون انسان نه‌تنها عین انتخاب خوبی‌ها و بدی‌ها نیست، حتی عین بدن خود و یا اطلاعات خود هم نیست، چون بی‌بدن هم باز انسان است و اطلاعات را در گرو انتخابی که کرده است به‌دست آورد. پس یک چیز بیشتر در عمیق‌ترین لایه انسانی برای انسان نمی‌ماند و آن همان انتخاب‌گری او است. شما می‌بینید كه می‌توانید مسجد بروید و می‌توانید میخانه بروید. این تواناییِ انتخاب به مسجدرفتن یا به میخانه‌رفتن را انتخاب‌گری می‌گویند، اما نه عین به مسجدرفتن هستید و نه عین به میخانه‌رفتن هستید. پس فقط عین انتخاب‌كردن هستید و همواره در طول زندگی عملی را انتخاب كرده‌اید و در آن عمل به‌سر می‌برید. آنچه شایستة دقت است این نکته است که این حالت انتخاب‌گری را هر انسانی می‌تواند در درون نفس خود به نحو علم حضوری احساس كند.
پس حالا كه انسان، عین انتخاب است و بدی و خوبی در ذات انسان از قبل تعیین نشده است، می‌گوییم انسان اگر بدی را انتخاب كرد، خودش انتخاب كرده است و اگر خوبی را انتخاب كرد، خودش انتخاب كرده است.