آیه ادامه میدهد که شیطان گفت از طرف پشت سر آنها به طرف آنها میآیم؛ «وَ مِنْ خَلْفِهِم» یعنی شیطان برای انحراف انسانها از رسیدن به اَحد، توجه به فرزندان را وسیله قرار میدهد كه بعد از انسان در دنیا میمانند و به اصطلاح خَلْفِ انسان هستند.
علامهطباطبایی(ره) میفرمایند: از طریق «خَلْف» انسانها را میگیرد، یعنی از طریق «اولاد» برای انسان نگرانی ایجاد میكند». اولاد یك نمونة مشخص از «خلف» است. بههرحال شیطان شما را از طریق توجه به آنهایی كه میگذارید و میروید، از توحید و توجه به اَحَد باز میدارد تا شما توجه قلبیتان به جای اینكه به خدا باشد، به خَلْفِ خودتان باشد. مثلاً مشغول این فکر میشویم که آیا آنچه را در گذشته انجام دادهایم مردم متوجهاند، آیا میپسندند، نكند اشتباهات گذشتة ما را بفهمند! خلاصه؛ دائم ما را گرفتار پشت سرمان میكند. همانطور كه همة فكرمان فرزندانمان میشود. مثلاً برای اینكه بچههایمان فقیر نشوند، خود را مشغول ذخیرة دنیای بیشتر میكنیم، درنتیجه از خدا باز میشویم. در حالی که خودتان دقت كردهاید عموماً بزرگان دین از این حرفها نمیزنند كه ما برای فرزندانمان كار میكنیم و نگران فقر آنها هستیم. این شیطان است كه به قلب ما القاء میكند، به فكر آتیة فرزندانتان باشید. اگر ما زندگیمان را خرج آتیة فرزندانمان كردیم و از تعالی معنوی خود بازماندیم، با چنین روحیه و فكر و فرهنگی که در خود ایجاد میکنیم زندگیای را بهوجود میآوریم كه فرزندانمان نمیتوانند از آن استفاده كنند. حتی در خانهای كه ما برایشان تهیه میكنیم، اگر فضای زندگی ما الهی نباشد، به همان خانه هم پشت میكنند، چون در فضای غیرالهی، اگر آن فرزندان هم غیرالهی باشند، برای خود سلیقه و هدفی دارند غیرِ هدف و سلیقة ما. و اگر الهی باشند نمیتوانند در فضای غیر الهی بمانند. در حالی که اگر شرایط و هدف الهی شد، دیگر بین من و فرزندانم چندهدفی نیست تا نتوانند با هدف من كنار بیایند.
از طرفی اصل قضیه را هم نباید فراموش كرد و فكر كنیم ما خالق فرزندانمان هستیم و باید تمام آیندة آنها را تأمین كنیم. در حالیكه شما رزقتان را از خدا گرفتید، و آنها هم رزقی نزد خدا دارند. شیطان با وسوسههای خود ما را مشغول آتیة فرزندانمان میكند و در نتیجه از خدا باز میمانیم و اسمش را هم میگذاریم كه برای آیندة فرزندانمان میخواهیم امكانات ذخیره كنیم، و به همین دنیای گذرا مشغولمان میكند و در افقِ قلب خود، خدا را از دست میدهیم.