علامهطباطبایی(ره) میفرمایند: یكی از ابعاد دین و شریعت، خوف از خداست، تا در قیامت یعنی در بهشت جاودان، حزن و خوف، انسان را آزار ندهد و تهدید نكند.
یعنی دین آمده است بگوید : آدمها! خودتان را از محدودة دنیا گستردهتر ببینید و شخصیت خود را در ابدیت كشف كنید، نه اینکه وقتی در ابدیت قرار میگیریم، خود را كشف كنیم، بلكه همین حالا خود را در ابدیت خود كشف كنیم و بنگریم. هنر این است كه انسان بتواند هم اكنون خودش را عریان از خیالات و تعلقات دنیایی ارزیابی كند. دین آمده است كه به انسان كمك كند تا انسان بتواند این كار بسیار مهم را انجام دهد. جایگاه دین در پروراندن زندگی زمینی خیلی عجیب است، هیچیک از راه حلها و مكتبهایی که انسانها پیشنهاد میکنند جای دین را نمیگیرد. یك وقت است من دارم همین حالا خودم را همراه با خیالات و تعلقات اطرافم ارزیابی میكنم كه الآن من اینجا نشستهام و برای شما صحبت میکنم و شما هم اینجا نشستهاید و گوش میدهید پس من خیلی مهم هستم. اینها همهاش نسبت و خیالات است. ولی یكوقت است خودم را آزاد از این خیالات در متن قیامت و ابدیتی مافوق زمان و مكان و نسبتها، بررسی میكنم، آنجا خودم هستم و خودم. فقط خودم با خودم هستم و به همین جهت ندا میآید:«اِقْرَءْ كِتابَكَ، كَفی بِنَفْسِك الْیَوْمَ عَلَیْكَ حَسیباً»(69) خودت از طریق خودت كتاب و حاصل حیات خود را بخوان. پس اگر همین حالا بتوانیم از طریق دین، چشم حقبین پیدا كنیم، خود را در آن شرایط كه این نسبتها و تعلقات نیست و فقط حق در صحنه است میبینیم و در صورتی که در آن شرایط با نیّات غیر حق در آنجا سیر کرده باشیم، با یك خودی که ناحق است روبهرو میشویم، درست در شرایطی كه حق ظهور كامل کرده و قرآن در توصیف آن شرایط میفرماید: «وَالْأمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلّهِ»(70) است. حال انسان در چنین شرایطی با خودی باشد كه آن خود حق نیست. شریعت آمده است بگوید خودت را در یك موطنی ارزیابی كن كه در آن موطن این خیالات گوناگون حاضر نیست و خودت هستی و خودت، و این ارزیابی که انسان به کمک شریعت میتواند انجام دهد، حقیقتاً ارزیابی قیامتی است. و به واقع عدهای از همین طریق در دنیا قیامتی هستند و این هنر بزرگی است، چرا كه در قیامت همه قیامتی هستند.
سر پیری جوان شدن عشق است
این جهان، آن جهان شدن عشق است
هنر این است كه انسان تا در آن جهان نرفته، در این جهان آن جهانی شود، و دروغها و خیالات این جهانی را بشناسد و این كار فقط به كمك شریعت عملی است.