حركت صعودى (ره یافتن به كمال) یا نزولى (رسیدن به هلاكت و عذاب) فقط با افعال اختیارى انسان حاصل مى‌شود، حركات غیر اختیارى از قبیل حركات فیزیكى و فیزیولوژیكى یا تحولات شیمیایى بدن، در حركت او به سمت بالا یا پایین نقش چندانى ایفا نمى‌كنند. تنها افعالى را مى‌توان به انسانیت انسان نسبت داد كه از اراده خود او سرچشمه مى‌گیرند، ادراك و تمایلات در انسان نیز، زمینه‌ساز اراده اویند؛ یعنى، اگر میل فطرى انسان به كمك علم و آگاهى او منشأ پیدایش رفتارى شد، در آن صورت فعل او ارادى است و فقط حركت ارادى است كه ممكن است انسان را به كمال برساند یا به سقوط بكشاند.