تربیت
Tarbiat.Org

پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

دلالت آیه «توفّى» بر اصل وجود و بقاى روح

آیه مباركه «الله یتوفى الا نفس حین موتها ...» هم اصل روح و هم بقاى آن را اثبات مى‌كند؛ علاوه بر اینها بر نسبت داشتن «روح» به خدا تصریح مى‌كند. بیان آیه این
‌( صفحه 51 )
نیست كه من انسان را از نطفه یا گِلِ خودم آفریدم، با اینكه اینها هم از آن خدایند، بلكه مى‌فرماید: «و نفخت فیه من روحى ...» از روح «خودم» در او دمیدم. البته این گفته به این معنا نیست كه خدا روحى دارد و بخشى از آن را در انسان دمیده است، بلكه در اصطلاح اُدَبا این اضافه، اضافه تشریفیه است. وقتى كه مى‌گوییم، كعبه خانه خداست معنایش این نیست كه خدا در آنجا سكونت دارد، بلكه به این معناست كه این خانه به دلیل شرافتش منسوب به خداست. انتساب روح به خدا به همین معناست. پس از این آیه به خوبى استفاده مى‌كنیم كه انسان داراى روحى بسیار ارزشمند و شریف است كه منسوب به خداى متعال است و منشأ ادراكات، هویت و شرافت انسانى، روح اوست. براى تأیید این برداشت، از آیات دیگرى هم كه در داستان خلقت حضرت آدم وجود دارد مى‌توان استفاده كرد؛ مثلا، به ملائكه خطاب مى‌شود: وقتى كه در بشر از روح «خودم» دمیدم بر او سجده كنید. آیات متعددى در این زمینه وجود دارد: در سوره بقره، حِجر و صاد با اندكى تفاوت در تعبیر آمده است كه «اِنّى خالقٌ بَشراً مِنْ صَلْصال مِنْ حَمَاء مَّسْنُون» به فرشتگان گفتیم كه من از گِل و لاىْ مخلوقى خواهم آفرید، وقتى كه از روح «خودم» در او دمیدم بر او سجده كنید. ملاك سجده فرشتگان، در مقابل حضرت آدم، روح الهى اوست كه موجب مى‌شود فرشتگان، در مقابل او خضوع كنند، به خاك بیفتند و سجده كنند. این موضوع هم مؤید این است كه اضافه روح به خدا، دلالت بر تشریف دارد و این شرافت را به انسان مى‌دهد كه فرشتگان الهى در مقابلش سجده كنند.
هر جا كه صحبت از نفخ «روح» در انسان است، با تعبیراتى از قبیل «روحى» «روحه» و «روحنا» به خدا نسبت داده شده است. از این آیات به خوبى درك مى‌كنیم كه حقیقتى به نام روح، در انسان وجود دارد كه شرط «انسان بودن» اوست.
‌( صفحه 52 )
در مقابل شبهه منكرین معاد كه مى‌گفتند: وقتى در زمین گم شدیم، چگونه زنده مى‌شویم، خداى متعال مى‌فرماید كه شما گم نمى‌شوید. «... قل «یتوفیكم» ملك الموت ...». «شما» محفوظ هستید. «بدن» شماست كه گم مى‌شود. فرشته مرگ، روح شما را مى‌گیرد و تا روز قیامت محفوظ خواهید ماند. از این آیات، به خوبى روشن مى‌شود كه شرافت انسان به روح خدایى اوست. روح است كه موجب مى‌شود انسان مسجود ملائكه قرار گیرد.