بعد از این مقدمات موضوع اصلی را که رجوع إلی الله است مطرح میکنند و میفرمایند: «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ» به گناهان خود پشت کنید و به سوی خدا رجوع نمایید زیرا «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ» ای مردم! در رجوع إلی الله جان شما گرفتار اعمالتان شده و از پرواز خود باز ایستاده است. «فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ» آن را با استغفار و طلب غفران الهی آزاد کنید. «وَ ظُهُورُكُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ» و در رجوع إلی الله پشتهای شما از گناهان سنگین شده و قلبتان به جای نظر به حق به خود نظر دارد. «فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ» با سجدههای طولانی بار خود را سبک کنید تا نفس شما خود را هیچ و حق را همهچیز بداند و تمام نظر خود را به حق بیندازید. با سجدههای طولانی منیّت خود را خاک کنید، آنقدر که خودتان را هم نبینید که هرچه بلا بر سر ما میآید از همین خودبینی است، به طوری که به جای نظر به خدا، تماماً خودمان را در منظر خود داریم و با سجدههای طولانی إنشاءالله از این بلا رها میشویم.
در بعضی موارد ما نمیفهمیم دستوراتی که از طرف شریعت الهی به ما میرسد چه برکاتی دارد ولی اگر با اعتماد کامل به انجام آنها مبادرت کنیم به نتایجی میرسیم که خودمان هم فکر نمیکردیم. میگویند: کودکی به همراه پدرش به صحرا رفته بود، کودک سنگی را تکان داد و یک مار خوش خط و خال از زیر سنگ نمایان شد. پدر کودک به او گفت: بابا فرار کن. کودک با تعجب از خود میپرسید چرا فرار کنم و حیوانی به این زیبایی را برای خود بر ندارم در حالیکه از هر اسباببازی هم زیباتر است. مانده بود حرف پدرش را بشنود یا نظر خودش را. بالاخره حرف پدرش را شنید و همراه پدر فرار کرد و خطر از او رفع شد. در مورد نقش و تأثیر سجدههای طولانی ممکن است ما چیزی نفهمیم ولی وقتی حضرت(ص) میفرمایند با سجدهی طولانی سنگینی گناه را از پشت خود بکاهید رازی را برای ما آشکار میکنند که در تکوین ما نهفته است و تأثیر تکوینی آن نصیب کسانی میشود که به آن عمل کنند حال یا با ذکر «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ» و یا با ذکر سجدهی یونسیه. به جهت تأثیر عمیق سجده است که حضرت در ادامه میفرمایند: «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمینَ» بدانید که خداوند به عزّت خود قسم یاد کرده که نمازگزاران و ساجدین را به آتش قیامت عذاب نمیکند و آنها را آنوقتی که همه در محضر رب العالمین ایستادهاند، ازآتش قیامت نمیترساند.
در آخر خطبه حضرت میفرمایند: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ» درهای بهشت در این ماه گشوده شده و امکان حضور در ذیل انوار الهی برای جان انسانها فراهم است. چون بهشت درهای گوناگون دارد و هرکس باید بر طبق شخصیتی که برای خود ساخته از در مخصوصی وارد میشود. مثل آنکه حضرت علی(ع) میفرمایند: «فَإنَّ الْجهادَ بابٌ مِنْ ابواب الْجَنّة»(140) جهاد دری است از درهای بهشت و یا رسول خدا(ص) میفرمایند: «علیکُم بِالصّدق فَاِنَّهُ بابٌ مِنْ ابواب الْجَنّة»(141) بر شما است راستگویی زیرا که آن دری است از درهای بهشت. یکی از درهای بهشت دری است که برای کسانی باز میشود که حاضر شدند برای خدا تشنگی بکشند. رسول خدا(ص) میفرمایند: «إِنَّ لِلْجَنَّةِ بَاباً یُدْعَى الرَّیَّانَ لَا یَدْخُلُ مِنْهُ إِلَّا الصَّائِمُون»(142) براى بهشت درى هست به نام «ریان» هیچ كس از آن در وارد بهشت نمىشود، مگر روزهداران.- و سبب نامیده شدن این در به «ریّان» این است كه روزهدار را تشنگى زیاد، بیشتر به زحمت مىاندازد تا گرسنگى، پس روزهدار چون از این در وارد شود آنچنان سیرآبى به او دست مىدهد كه دیگر بعد از آن هرگز احساس تشنگى نكند. حضرت میفرمایند در این ماه همهی درهای بهشت باز است به این معنا که زمینهی رسیدن به همهی سجایای اخلاقی فراهم است، یعنی مسیر هر راهِ خوبی که بخواهید به آن برسید برایتان باز شده است. «فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَلَیْكُمْ» از خدا بخواهید آنها را بر شما مبندد. «وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْكُمْ» و درهای آتش بر روی شما بسته است از خدا بخواهید به رویتان گشوده نشود تا میل به انواع گناهان و رذایل در شما ظهور نکند. آری حسادت شما در این ماه از تحرک میافتد، تعجب میکنید با این خویشاوند که چندین ماه است قهر بودید و یک سلام هم حاضر نبودید به او بکنید، حالا در درون شما تمایلی پیدا شده که پیش خود میگویید خوب است برویم یک سری به او بزنیم. این حالت یعنی درِ بهشت به سوی جان شما باز شده است. میفرمایند: «وَ الشَّیَاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْكُمْ» شیاطین را بستهاند از خدا بخواهید آنها را بر شما مسلط نکند تا جان شما بتواند آزاد از وسوسهی شیطان، نَفَسی بکشد و تصمیمهای بزرگی بگیرد که سعادت دنیا و آخرت شما در آن باشد.
ملاحظه میفرمایید که همهی شرایطِ کمال در این ماه فراهم است خود را وارد چنین موقعیتی بکنید تا آرامآرام بعد از ماه رمضان بتوانید به کمک تصمیماتی که گرفتید خود را جلو ببرید.
ملاحظه کردید که حضرت امیرالمؤمنین(ع) در انتها از رسول خدا(ص) میپرسند: «یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ» افضل اعمال در این ماه چیست؟ ملاحظه کنید سؤالکننده شخص امیرالمؤمنین(ع)اند با آن ظرفیت بالایی که دارند و لذا رسول خدا(ص) اساسیترین دستورالعمل را به ایشان ارائه میدهند و میفرمایند: «یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» ای ابالحسن! افضل اعمال در این ماه «ورع» از محارم الهی است. که این توصیه نهتنها گوهر اصلی ماه رمضان است، بلکه گوهر اصلی زندگی است ولی نطفهی آن را میتوان در ماه مبارک رمضان گذاشت و روحیهی دوری از آنچه را خداوند حرام نموده است در این ماه شکل داد. حضرت امیرالمؤمنین(ع) که مزه ورع را به خوبی چشیدهاند میفرمایند: «اَلْوَرَعُ اساسُ التَّقْوی»(143) ورع؛ اساس تقوی است. همچنانکه در جای دیگر میفرمایند: «الْوَرَعُ الْوُقُوفُ عِنْدَ الشُّبْهَة»(144) «ورع»، متوقفشدن در شبهات است به این معنی که وقتی امری برایمان مشتبه است و به حقانیت آن مطمئن نیستیم، وارد آن کار نشویم. پس اساس قدم در سیر إلی الله، «ورع» است که به کمک آن انسان خود را از هرگونه لغزش به سوی گناه نجات میدهد، چون به نور ورع به زمینههایی که موجب فروافتادن در گناه است نزدیک نمیشود و این سیرهی بزرگان بوده است که از پل صراطِ دنیا بهخوبی گذشتند و جذب آتش آن نشدند. با اقتدا به امیرالمؤمنین(ع) إنشاءالله مسیر رسیدن به «ورع» را بر خود آسان میکنیم و از ظلمات آخرالزمان سرافراز بیرون میآییم. تاکید بنده در این جلسه بر روی آن سخن رسول خدا بود که فرمودند خواندن یک آیه از قرآن در این ماه مثل خواندن یک ختم قرآن در ماههای دیگر است و حضرت خواستند حقیقتی را برای ما روشن کنند که چگونه در عوالم معنوی، حقایق جمع می شود، همچنان که همه کمالات در خداوند جمع بود. وقتی توانستیم در ماه رمضان نفس ناطقه خود را به معنویت نزدیک کنیم و به مقام جمع حقایق نایل شویم، معنی میهمانی خدا در قلم اعلی و لوح محفوظ را احساس میکنیم.
خداوندا به نور ماه رمضان و به نور اسم رحمانت، آن نوع توحیدی را که منجر میشود در تمام عالم و در تمام عمر با همهی اسماء تو مأنوس باشیم به ما مرحمت بفرما.
«والسلام علیكم و رحمةالله و بركاته»