در فراز بعدی میفرمایند: «وَ مَنْ كَفَّ فیهِ شَرَّهُ، كَفَّ اللهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقاهُ» كسی كه در این ماه شرّش را از بقیه كم كند، روز قیامت كه خداوند او را ملاقات میكند، غضبش را از او باز میدارد. إنشاءالله در این ماه سعی كنیم به مقامی برسیم كه سایر مردم از دست و زبان ما اَمن باشند و روحیهی محبت و خدمت نسبت به مردم را در خودمان رشد دهیم. هر اندازه به خدا نزدیكتر شویم علاقه به بندگان خدا در ما بیشتر میشود و هر اندازه به بندگان خدا بیشتر ابراز علاقه کنیم زمینهی قرب خود به خدا را بیشتر فراهم کردهایم.
متأسفانه ارتباط اكثر ما با اطرافیان بدون نیش و كنایه نیست، چون روحمان در صلحِ كل با بندگان خدا قرار ندارد. حضرت در این فراز میفرمایند: روحیة لجبازی را كنار بگذارید و عصبانیّت نسبت به خلق خدا را رها كنید، تا خداوند هم غضب خود را از شما بردارد. نگو غضب من نسبت به آنكس كه به او غضب كردهام منطقی است و واقعاً به جهت كارهای غلطِ طرف نسبت به او غضب كردهام، غضب خدا نسبت به گناهان تو حتماً منطقیتر است، عرض بنده این است؛ آنگاه كه بنا دارید از سر لجبازی و یا به هر دلیل دیگر، فردی را اذیت كنید، بهخاطر بزرگداشت ماه رمضان چنین كاری را انجام ندهید زیرا سایهی رقابتها، شما را از نوشیدنِ نور حق باز میدارد، خود را از لجبازیها و رقابتها و کینهها آزاد كنید تا نور حق نصیب شما شود. گفت:
این سخنهای چو مار و کژدمت
مار و کژدم میشود گیرد دمت
اینها نمیگذارد به عالم قرب و معنویت صعود کنید. وقتی از خودخواهی و خودبینی آزاد شدیم لطف حق در جان ما منعکس میشود. گفت:
بودِ من ابر است و پرده است و كثیف
ز انعكاس لطف حق او شد ضعیف
حالا باید با پذیرفتن دستور پیامبر(ص) و بهدستآوردن اخلاق نیكو، آن نوع بودنی را كه مانع انعكاس لطف حق در جانمان میشود، تغییر دهیم.
در دعای مكارمالاخلاق از امامسجاد(ع) داریم كه حضرت از خدا تقاضا میكنند به ایشان توفیق دهد به آنهاییكه از او بریدهاند با سرزدن به آنها جواب دهد، «وَ اُكافِی مَنْ قَطَعَنِی بِالصلة» و در مورد آنهایی كه پشت سر حضرت غیبت كردهاند، نهتنها غیبتشان را نكند، بلكه ذكر خیرشان را بگوید «وَ اُخالِفَ مَنِ اغْتابَنِی اِلی حُسْنِ الذِّكر» و نسبت به آنهایی كه اموال حضرت را تهدید كردهاند و او را از اموال خود محروم كردهاند، نهتنها محرومشان نكند، بلكه به آنها بخشش هم بكند «وَ اُثیبَ مَنْ حَرِمَنی بِالْبَذْل». این را میگویند نیكوگردانیدن خلق و خوی. پس توصیهی پیامبرخدا(ص) را در این ماه فراموش نكنید كه فرمودند: هركس در این ماه خُلق خود را نیكو گرداند، برای او جواز عبور از صراط هست، در روزی كه قدمها از صراط لغزان است. إنشاءالله بناست در این ماه خُلق ما خیلی نیكو بشود، وگرنه چنین دستوری به ما نمیدادند.
ما با اندك بهانهای دشمن سازی میكنیم. اخلاقمان طوری است كه اگر آن آقا برایما جا باز نكرد، از دستش عصبانی میشویم. یا اگر سلیقهاش با ما نخواند، مایلیم نابود شود. ما چنین روحیهای داریم، قبول كنید كه ماها خیلی زود با همه دشمن میشویم. حضرت میفرمایند: بیا در ماه رمضان، طوری خود را تغییر بده كه با همه رفیق بشوی. زیرا اگر روحیه انسان طوری شد که شرّش را از بقیه برداشت خداوند در روز قیامت غضبش را از او برمیدارد. آری، ما با اندك بهانهای تحت تأثیر وسوسههای شیطان، دشمن سازی میكنیم و بعد قلب خود را گرفتار آن دشمنیها مینماییم، در حالیكه دشمن را به دوست تبدیل كردن، كار اصحاب رمضان است و همّتی رمضانی میطلبد.
مقام معظم رهبری«حفظهالله» در بیست و دومین سالگرد رحلت امامخمینی(رض) توصیه میکنند:
«اگر به نام انقلابیگرى، به نام عدالتخواهى، به برادران خودمان، به مردم مؤمن، به كسانى كه از لحاظ فكرى با ما مخالفند، اما میدانیم كه به اصل نظام اعتقاد دارند، به اسلام اعتقاد دارند، اهانت كردیم، آنها را مورد ایذاء و آزار قرار دادیم، از خط امام منحرف شدهایم. اگر بخواهیم به نام انقلابیگرى و رفتار انقلابى، امنیت را از بخشى از مردم جامعه و كشورمان سلب كنیم، از خط امام منحرف شدهایم. در كشور آراء و عقاید مختلفى وجود دارد. اگر چنانچه یك عنوان مجرمانهاى بر یك حركتى، بر یك حرفى منطبق شود، این عنوان مجرمانه البته قابل تعقیب است؛ دستگاههاى موظف باید تعقیب كنند و میكنند؛ اما اگر عنوان مجرمانهاى نباشد، كسى است كه نمیخواهد براندازى كند، نمیخواهد خیانت كند، نمیخواهد دستور دشمن را در كشور اجرا كند، اما با سلیقهى سیاسى ما، با مذاق سیاسى ما مخالف است، ما نمیتوانیم امنیت را از او دریغ بداریم، عدالت را دریغ بداریم؛ «و لایجرمنّكم شنئان قوم على الّا تعدلوا». قرآن به ما دستور میدهد و میگوید: مخالفت شما با یك قومى، موجب نشود كه عدالت را فرو بگذارید و فراموش كنید. «اِعْدِلُوا»؛ حتّى در مورد مخالف هم عدالت به خرج دهید. «هو اقرب للتّقوى»؛ این عدالت، نزدیكتر به تقواست. مبادا خیال كنید تقوا این است كه انسان مخالف خودش را زیر پا له كند؛ نه، عدالت ورزیدن با تقوا موافق است. همه هوشیار باشیم، همه بیدار باشیم. این بُعد هم نباید ابعاد دیگر را در سایه قرار بدهد».(70)
قرآن میفرماید: «اِدْفَعْ بالَّتی هِیَ اَحْسَن، فَاِذَاالَّذی بَیْنَكَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ»(71) بدی را با خوبی - آنهم با بهترین نوع خوبی- دفع کن كه در این حالت بین تو و آنكسی كه دشمنِ تو بود دوستی- آنهم گرمترین نوع دوستیها- ظهور میکند. در این رابطه دعای شریف مکارم الاخلاق از حضرت سجاد(ع) بسیار کارساز است.(72) بدانید حُسن خُلق سرمایهی بزرگی است و در ماه رمضان میتوان آن را برای خود ایجاد كرد و در آن حال انوار همهی بهشتها در قلب ما تجلی میکند، إنشاءالله.