امر خلاف شرع و مصالح جامعه اسلامی، گاه بهگونهای ساده و با انگیزه فردی و از سر گستاخی و بیادبی انجام میگیرد، و گاه اقدامی است پیچیده و حساب شده که کسانی آن را برنامهریزی کردهاند. به‌عبارت‌دیگر، ممکن است پشتِ پرده یک حرکت، نقشهای در کار باشد و کسانی آن را بدین هدف طراحی کرده باشند که اسلام و نظام اسلامی را از پای درآورند و آنها را ناکارآمد سازند. مثلاً، میگویند آن‌قدر کارهای
( صفحه 130 )
زشت انجام دهید که این اعمال برای مردم عادی شود. به گونه طبیعی این افراد به اسلام علاقهای ندارند. اینان یا منافقاند و از صمیم قلب ایمانی ندارند، یا مزدور بیگانگان شدهاند و میخواهند حاکمیت اسلام را در جامعه از بین ببرند. در این صورت، ضررهای گوناگونی جامعه را تهدید میکند که باید با آنها مبارزه کرد. این ضررها ممکن است در قالب کارهای فرهنگی، اقتصادی، هنری، اخلاقی و حتی نظامی بر جامعه اسلامی وارد شود. در چنین موقعیتی، این وظیفه از عهده یک فرد، و از قالب یک امر به معروف و نهی از منکر ساده خارج شده، نوع دیگری از مبارزه را میطلبد، و از نمونه‌های امر به معروف و نهی از منکری نیست که بحث آن در رساله های عملیه ذکر شده باشد.
این‌گونه امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با تهاجم است و از عهده یک فرد برنمیآید، و در اجرای آن روش‌های ساده پیشگفته نتیجه نمیدهد. این نوع تهاجم، امری شیطانی است که نقشهها و طراحی‌های پیچیدهای دارد و باید برای مقابله با آن اندیشید و طراحی و سازماندهی کرد. این تهاجم ممکن است، مانند داستان تنباکو، در قالب اقدامی اقتصادی باشد. همچنین برخی نمونه‌های آن پیچیدگی‌های خاصی دارند که فقط اهلش میتوانند آنها را تشخیص دهند. از جمله آنها پایین آوردن قیمت نفت است که به مثابه ضربهای اقتصادی برضد مسلمانان به‌کار میبرند. این یک خیانت و منکر اجتماعی ـ اقتصادی برنامه ریزی‌شده است که با نقشه های جهانی و بین المللی طراحی شده است؛ بهگونهایکه حتی یک کشـور نیـز به‌تنهایی نمیتوانـد بِدان دست یازد؛ بلکه شیـاطین کشورهـای
( صفحه 131 )
مختلف با یکدیگر هماهنگ می‌شوند تا بتوانند چنین ضرری بر مسلمانان وارد سازند، و مثلاً قیمت نفت را در بازارها کاهش دهند. این‌گونه منکر، «ضرری» است که به همه مردم یک کشور، بلکه به همه مسلمانان جهان وارد میشود و باید با آن مقابله کرد؛ زیرا با انجام این منکر، کفار بر مسلمانان برتری می‌یابند؛ درحالی‌که خدایْ‌تعالی راضی نمیشود که کافران، هرچند در مسائل اقتصادی، بر مسلمانان برتری یابند و مقاصد شوم خود را بر آنان تحمیل کنند: وَلَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤمِنِینَ سَبِیلاً؛(78) «و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان سلطه نمیدهد».
پس برای مقابله با این منکرات و یافتن راه‌حل مناسب باید مسلمانان با طرح و فکر جمعی به میدان آیند و صاحبنظران بیندیشند و طرح و نقشهای کارآمد تهیه کنند. زمانی که راه‌حل مناسب برای مقابله با چنین منکراتی پیدا شد، همه مسلمانان در مرحله عمل، باید آن را اجرا کنند. گاه ممکن است راه‌حل، تحریم اقتصادی باشد؛ مثلاً خرید اجناس امریکایی تحریم شود. در این هنگام، بر همه مسلمانان لازم است که این فرمان را اطاعت کنند. بدین‌ترتیب خرید جنس امریکایی حرام میشود؛ اگرچه لازم باشد همان جنس از کشور دیگری با دو برابر قیمت خریداری شود؛ اما برای مقابله با توطئه های خائنانه دشمن که ضرر آن گریبان همه مسلمانان را میگیرد، عمل به این تحریم، به‌منزله نهی از منکر، بر همه مسلمانان واجب میشود. در جامعه اسلامی نهی از منکر تا این حد قابل گسترش است.
( صفحه 132 )
اجرای نهی از منکر در مسائل نظامی بسیار روشنتر است؛ زیرا همواره دشمن دسیسههایی میچیند تا در مرزها نفوذ کند و یا عوامل خود را میفرستد تا ترورهایی انجام دهند، یا عوامل نفوذی را در ارتش و نیروهای نظامی و انتظامی وارد میکند. دراین‌زمینه مسائل پیچیده فراوان دیگری وجود دارد که باید صاحبان نظر آنها را مطالعه و بررسی کنند. به‌هرحال، در جامعه باید با گناه مقابله شود، و یگانه راه مقابله با آن، تصمیم گیری فردی نیست، بلکه واجب است در وهله نخست، صاحبنظران و متخصصان با یکدیگر مشورت، و طرحی تهیه کنند؛ سپس دولت اسلامی دستور اجرای آن را به مردم ابلاغ کند. در این مقام، عمل به این طرح بر همه مردم واجب میشود. وجوب عمل به این طرح، هم به سبب وجوب نهی از منکر، و هم به دلیل لزوم اطاعت از دولت اسلامی است که به معنای اطاعت از ولیّ امر مسلمانان است.
فرض دیگر این است که، در منطقه ای ولیّ امر مسلمین یا دولت اسلامی، حضور نداشته باشد، یا در کشوری، دولت اسلامی بر سر کار نباشد، یا دولت اسلامی باشد، ولی نتواند مانع دسیسههای دشمن گردد. از جمله، ممکن است عدهای معادن و دیگر سرچشمههای اقتصادی و تجاری را در دست گیرند و برای رسیدن به مطامع شخصی خود، دولت را در مقابل عمل انجام شده قرار دهند. در این موقعیت، خود مردم باید برای مبارزه با دسیسه های دشمن برنامه ریزی کنند و دشمن را به زانو درآورند، و نقشه او را نقش بر آب کنند؛ زیرا دولت اسلامی، به هر دلیل، نمیتواند این توطئه ها را خنثی کند.
( صفحه 133 )
همچنین احتمال دارد دولت اسلامی از دسیسه های دشمنان باخبر باشد و توان مقابله با آنان را نیز داشته باشد، ولی دراین‌زمینه اقدامی صورت ندهد. در این شرایط واجب است خود مردم برای دفع خطر اقدام کنند و برای مقابله با چنین توطئه هایی طرح بریزند و برای اجرای آن تصمیم بگیرند. اگر این اقدام مردم موقتاً ضرر اقتصادی برای جامعه دربر داشته باشد، بعدها این ضرر جبران خواهد شد. به‌هرحال، این امری واجب است که متأسفانه نمونه‌ها و جوانب آن به‌درستی بررسی و تدقیق نشده است. بنابراین هرگاه خطری از سوی دشمنان خارجی یا داخلی در یکی از زمینه های حیات اجتماعی، جامعه اسلامی را تهدید کند، بر مردم مسلمان واجب است که با استفاده از علم عالمان، متخصصان و صاحبان تجربه، تصمیم قطعی برای مقابله با آن خطر را اتخاذ کنند، و نقشه های دشمنان را خنثی سازند.