تربیت
Tarbiat.Org

فرزندم این چنین باید بود[جلد اول](شرح نامه ۳۱ نهج البلاغه)
اصغر طاهرزاده

آفت علمی که مراء افزید

حضرت مى‏فرمایند: فرزندم! اگر مى‏خواهى خودت تحقیق كنى و علمِ لازم جهت ادامه‌ی زندگی‌ات را خودت کسب کنی مانعی نیست ولی مواظب باش به بهانه‌ی عالِم‌شدن در گرداب شبهات غرق نگردی و در ورطه‌ی مجادلات و مراءهای برتری‌طلبانه گرفتار نشوی. «فَلْیَكُنْ طَلَبُكَ ذلكَ بِتَفَهُّمٍ وَ تَعَلُّمٍ لابِتَوَرُّطِ الشُّبُهاتِ وَ عُلُوِّ الْخُصوُماتِ» به گونه‏اى به دنبال دانایی مباش که ناخودآگاه در ورطه‌ی شك و شبهه بیفتى و یا به حالت خودبرتربینى گرفتار شوی. زیرا تحقیقى كه براى اثباتِ مهم‏تر بودن محقق صورت پذیرد، جان را نورانى نمى‏كند. حتى ممكن است به سراغ قرآن مجید برویم و آیات مختلف آن را بررسى كنیم تا به رقیبمان ثابت كنیم نظرش اشتباه است و سواد خودمان را به رخ او بكشیم. حضرت مى‏فرمایند این برترى‏طلبىِ خصمانه، آفت هدایت‌یافتگی است و نفعى براى انسان ندارد. گاهى نیز اطلاعات خود را گسترده می‌کنیم تا دائم از دیگران اشكال بگیریم این در اسلام نهی شده و در روایت داریم که رسول خدا(ص) فرمودند: «وَ أَوْرَعُ النَّاسِ: مَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كَانَ مُحِقّاً.»(231) پارساترین مردم كسى است كه مراء را ترك نماید و اگر چه حقّ با او باشد. از حضرت على(ع) داریم «ثَمَرَةُ الْمِرَاءِ الشَّحْنَاء» میوه‌ی مراء دشمنى است . چون تو حرف خود را مى‌گوئى او هم حرف خود را مى‌گوید، بى آن‌كه رجوع به خیرى در كار باشد ‏ و یا حضرت می‌فرمایند: «مَنْ عَوَّدَ نَفْسَهُ الْمِرَاءَ صَارَ دَیْدَنَهُ» كسى كه خود را به مراء عادت دهد خُلق و خوى او تغییر می‌کند و لذا عاقل باید براى سلامت دل و جان خود و حفظ شخصیت و حرمتش از مراء بپرهیزد. امیر مؤمنان(ع) می‌فرمایند: «إِیَّاكُمْ وَ الْمِرَاءَ وَ الْخُصُومَةَ فَإِنَّهُمَا یُمْرِضَانِ الْقُلُوبَ عَلَى الْإِخْوَانِ وَ یَنْبُتُ عَلَیْهِمَا النِّفَاق‏»(232) از مراء و خصومت بپرهیزید که این‌ دو دل‌های برادران را بیمار می‌کند و نفاق را می‌رویاند. از زبان چند نفر از صحابه داریم: «خَرَجَ عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ(ص) یَوْماً وَ نَحْنُ نَتَمَارَى فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِ الدِّینِ فَغَضِبَ غَضَباً شَدِیداً لَمْ یَغْضَبْ مِثْلَهُ ثُمَّ قَالَ «إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِهَذَا ذَرُوا الْمِرَاءَ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا یُمَارِی ذَرُوا الْمِرَاءَ فَإنَّ الْمُمَارِیَ قَدْ تَمَّتْ خَسَارَتُهُ ذَرُوا الْمِرَاءَ فَإِنَّ الْمُمَارِیَ لَا أَشْفَعُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ذَرُوا الْمِرَاءَ فَأَنَا زَعِیمٌ بِثَلَاثَةِ أَبْیَاتٍ فِی الْجَنَّةِ فِی رِیَاضِهَا وَ أَوْسَطِهَا وَ أَعْلَاهَا لِمَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَ هُوَ صَادِقٌ ذَرُوا الْمِرَاءَ فَإِنَّ أَوَّلَ مَا نَهَانِی عَنْهُ رَبِّی بَعْدَ عِبَادَةِ الْأَوْثَانِ الْمِرَاء»(233) روزى پیغمبر اكرم(ص) بر ما وارد شدند در حالى‌كه مشغول مراء در یك مسئله‌ی دینى بودیم، پیغمبر(ص) به شدت غضبناك شدند كه آن حضرت را تا آن زمان آن‌گونه ندیده بودیم. سپس فرمود: اقوام قبل از شما به خاطر همین کارها هلاك شدند. مراء را رها كنید كه مؤمن مراء نمى كند، مراء را رها كنید زیرا مراءكننده گرفتار خسارت كامل مى‌شود، مراء را رها كنید كه من روز قیامت براى مراءكننده شفاعت نمى كنم ، مراء را رها كنید كه هركس آن را رها كند هرچند حق بگوید من ضامن سه خانه‌ی بهشتى براى او هستم؛ خانه‌اى در ریاض بهشت و خانه‌اى در وسط و خانه‌اى در بالاى بهشت. مراء را رها كنید كه اولین چیزى كه خداوند بعد از بت پرستى مرا از آن نهى كرد مراء است. در حدیث دیگرى از پیغمبر اكرم(ص) آمده است: «ذَرُوا الْمِرَاءَ فَإِنَّهُ لَا تُفْهَمُ حِكْمَتُهُ وَ لَا تُؤْمَنُ فِتْنَتُه‏»(234) مراء را ترك كنید چرا كه حكمتى از آن فهمیده نمى شود و از فتنه‌ی آن در امان نخواهید بود. از امام صادق(ع) آمده : «الْمِرَاءُ دَاءٌ رَدِیٌّ وَ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ خَصْلَةٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ هُوَ خُلُقُ إِبْلِیسَ وَ نِسْبَتُهُ فَلَا یُمَارِی فِی أَیِّ حَالٍ كَانَ إِلَّا مَنْ كَانَ جَاهِلًا بِنَفْسِهِ وَ بِغَیْرِهِ مَحْرُوماً مِنْ حَقَائِقِ الدِّین‏»(235) مراء درد بدى است و هیچ صفتى براى انسان بدتر از آن نیست و آن، اخلاق ابلیس و منسوبین به او است و هیچ‌كس در هیچ حالى مراء نمى‌كند مگر كسى كه نسبت به موقعیت خود و دیگران جاهل است و از حقایق دین محروم مى‌باشد. در حدیثى آمده است كه مردى به امام حسین(ع) عرض كرد بنشین تا در مسائل دینى با یكدیگر مناظره كنیم . امام در پاسخ او فرمود: «یَا هَذَا أَنَا بَصِیرٌ بِدِینِی مَكْشُوفٌ عَلَیَّ هُدَایَ فَإِنْ كُنْتَ جَاهِلًا بِدِینِكَ فَاذْهَبْ وَ اطْلُبْهُ مَا لِی وَ لِلْمُمَارَاةِ وَ إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیُوَسْوِسُ لِلرَّجُلِ وَ یُنَاجِیهِ وَ یَقُولُ نَاظِرِ النَّاسَ فِی الدِّینِ كَیْلَا یَظُنُّوا بِكَ الْعَجْزَ وَ الْجَهْلَ»(236)‏ اى مرد! من نسبت به دینم آگاهم و هدایتم براى من روشن است تو اگر نسبت به دینت جاهل هستى برو و تحقیق كن، مرا با مراء چكار و (بدان ) شیطان پیوسته انسان را وسوسه مى كند و در گوش او مى گوید با مردم مناظره و جر و بحث در دین كن تا گمان نكنند تو جاهل و ناتوان هستى. این بحث را با حدیث دیگرى از پیغمبر اكرم(ص) ادامه مى دهیم كه فرمودند: «لَا یُؤْمِنُ رَجُلٌ حَتَّى یُحِبَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ حَتَّى یَدَعَ الْمِرَاءَ وَ هُوَ مُحِقٌّ»؛(237) هیچ‌كس ایمان نمى‌آورد تا این‌كه اهل بیت مرا دوست بدارد و مراء را هرچند حق با او باشد ترك كند.