تربیت
Tarbiat.Org

فرزندم این‌چنین باید بود[جلد دوم](شرح نامه ۳۱ نهج البلاغه)
اصغر طاهرزاده

پاورقی ها

1 - سوره قلم، آیه 4.
2 - بحارالأنوار، ج 68، ص 382.
3 - آن یكى آمد در یارى بزد

گفت یارش كیستى اى معتمد

گفت من، گفتش برو هنگام نیست

بر چنین خوانى مقام خام نیست‏

خام را جز آتش هجر و فراق

كى پزد كى وا رهاند از نفاق‏

رفت آن مسكین و سالى در سفر

در فراق دوست سوزید از شرر

پخته‌گشت آن سوخته پس باز گشت

باز گرد خانه‏ى همباز گشت‏

حلقه زد بر در به صد ترس و ادب

تا بنجهد بى‏ادب لفظى ز لب‏

بانگ زد یارش كه بر در كیست آن

گفت بر درهم تویى اى دلستان‏

گفت اكنون چون منى اى من در آ

نیست گنجایى دو من را در سرا

نیست سوزن را سر رشته دو تا

چون كه یكتایى درین سوزن در آ

رشته را با سوزن آمد ارتباط

نیست در خور با جمل سم الخیاط

كى شود باریك هستى جمل
جز به مقراض ریاضات و عمل‏

دست حق باید مر آن را اى فلان

كاو بود بر هر محالى كن فكان‏

هر محال از دست او ممكن شود

هر حرون از بیم او ساكن شود

اكمه و ابرص چه باشد مرده نیز

زنده گردد از فسون آن عزیز

و آن عدم كز مرده مرده‏تر بود

در كف ایجاد او مضطر بود

كُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ بخوان

مر و را بى‏كار و بى‏فعلى مدان‏

كمترین كاریش هر روز است آن

كاو سه لشكر را كند این سو روان‏

لشكرى ز اصلاب سوى امهات
بهر آن تا در رحم روید نبات‏

لشكرى ز ارحام سوى خاكدان

تا ز نر و ماده پر گردد جهان‏

لشكرى از خاك ز آن سوى اجل

تا ببیند هر كسى حسن عمل‏

این سخن پایان ندارد هین بتاز

سوى آن دو یار پاك پاك باز

گفت یارش كاندر آ اى جمله من

نى مخالف چون گل و خار چمن‏

رشته یكتا شد غلط كم شد كنون

گر دو تا بینى حروف كاف و نون‏

كاف‌و‌نون همچون‌كمندآمد جذوب

تا كشاند مر عدم را در خطوب‏


4 - غوی= گمراه.
5 - ابولفوارس شاه بن شجاع کرمانی، کشف المحجوب، باب ائمه صوفیه.
6 - بحارالأنوار، ج 69، ص 315.
7 - بحارالأنوار، ج 69، ص 314.
8 - جامع السعادات، ج3، ص250- محجـة البیضاء، ج8 ، ص180.
9 - کشف المحجوب هجویری، فصل ائمه صوفیه.
10 - سوره انعام، آیه 11
11 - سوره آل عمران، آیات 196 و 197.
12 - سوره انعام، آیه 11.
13 - بحار الأنوار، ج ‏9 ، ص 201.
14 - سوره نساء، آیه 46.
15 - سوره بقره، آیه 61.
16 - بحار الأنوار، ج‏27 ، ص 259.
17 - سوره معارج، آیات 19 و 20.
18 - ارشادالقلوب، ترجمه علی سلگی نهاوندی، ج 1 ، ص 345.
19 - شهید اول .الأربعون حدیثا، ص 62.
20 - سوره شعرا، آیه 83.
21 - إرشاد القلوب، ج‏1، ص 203.
22 - بحار الأنوار، ج‏74، ص84.
23 - قرآن در توصیف حضرت یوسف(ع) می‌فرماید: «... إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ»(سوره یوسف، آیه 24) او از بندگان مخلَص بود، (همان بندگانی که شیطان به آن‌ها دسترسی ندارد).
24 - غزلیات شمس، 1919.
25 - در آیه 23 سوره شوری می‌فرماید: «قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى»؛ بگو ای پیامبر من در قبالِ رسالتم چیزی از شما نمی‌خواهم مگر مودّت نزدیکانم و این مودّت در راستای دین‌داری بهتر برای شما است.
26 - کلیات شمس، شماره‌ 578.
27 - نسائی، سنن کبری، ج 2 ، ص 409. احمد حنبل، مسند ج 6 ، ص 62.
28 - نهج البلاغه، کلام 235، ص 355، من كلام له(ع) قاله و هو یلی غسل رسول الله(ص) و تجهیزه.
29 - قرآن در آیه 97 سوره‌ی نحل می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ یَعْمَلُونَ» هركس از مرد یا زن كه عمل صالح انجام دهد در حالی که مؤمن باشد، قطعاً او را به حیات طیب زنده می‌کنیم و حتماً اجر بهترین کارهایی که انجام می‌دادند را به آن‌ها خواهیم داد.
30 - شرح دعای صباح، حاج ملا هادی سبزواری.
31 - شیخ صدوق، امالی، ص 104.
32 - به بحارالانوار ج 74 ، ص 21، حدیث معراج رجوع شود.
33 - سوره فجر، آیه 15 و 16.
34 - بحارالأنوار، ج ‏67، ص 225.
35 - برای پیگیری بحث فوق به کتاب «جایگاه رزق در هستی» رجوع کنید.
36 - قرآن می‌فرماید: «الشَّیْطَانُ یَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ یَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»؛ «شیطان شما را از تهیدستى بیم مى‏دهد و شما را به زشتى وامى‏دارد؛ و خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مى‏دهد، و خداوند گشایشگر داناست‏.» سوره بقره آیه 268.
37 - الإرشاد فی معرفة حجج‌الله على‌العباد، ج‏1 ، ص 296.
38 - سوره انفال، آیه 50.
39 - سوره بلد، آیات 13-11.
40 - کَرم= باغ.
41 - کراء، به معنی کرایه‌ای است.
42 - میوه‌ای کوچک و خوشبو که آن را به دست گیرند و ببویند.
43 - حمیدرضا آژیر، کشف‌الیقین ص 15.
44 - سوره نحل آیه 76.
45 - علامه حلی، نهج‌الحق و کشف‌الصدق ص 206.
46 - بحار الأنوار، ج‏23، ص 101.
47 - بحارالانوار، ج 1 ، ص 97.
48 - عوالی اللالی، ج 4 ، ص 124.
49 - بحارالانوار، ج6، ص 137، روایت 42.
50 - سوره اعراف، آیه 16.
51 - در روایت داریم كه راوی از حضرت‌امام‌رضا(ع) می‌پرسد: مرا از بهشت و جهنم خبر دهید، آیا هم اكنون آن‌ها خلق شده‌اند؟ حضرت فرمودند: بلی، و رسول‌الله(ص) وقتی به معراج رفتند داخل بهشت شدند و آتش را دیدند. راوی می‌گوید: عده‌ای از مسلمانان می‌گویند بهشت و جهنم مقدر شده‌اند ولی خلق نشده‌اند. حضرت فرمودند: آن‌ها از ما نیستند و ما هم از آن‌ها نیستیم: «مَنْ اَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةِ وَالنّار كَذَّبَ النَّبِیُّ(ص) وَ كَذَّبْنا وَ لا مِنْ وِلایَتِنا علی شَیْئٍ وَ یَخْلُدُ فی نارِ جَهَنَّم. قال‌الله: هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتی یُكَذِّبُ بِهَاالْمُجْرِمُونَ یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمیمٍ انٍ». پس كسی كه منكر خلقت فعلی بهشت و جهنم شود، پیامبر و ما را تكذیب كرده است و از دوستان ما نیست و برای همیشه در آتش است. خداوند در آیه 44 سوره الرحمن فرمود: این است جهنمی كه گناهكاران انكار می‌كردند و هم اكنون گناهكاران بین آن جهنم و آب‌جوشان در حال طواف‌اند (توحید صدوق، باب ما جاء فی‌الرُّؤْیَه، حدیث 21 ، ص 118).
52 - خاطرات آقای حجت‌الاسلام قرهی، در رابطه با زندگی امام خمینی«ره».
53 - اشاره به وصیت‌نامه الهی، سیاسی حضرت امام خمینی«ره».
54 - انسان مثل هر موجود دیگر در ذات خود عین نیستی است و با ربط به وجود مطلق، وجود دارد، و در همین رابطه ملاصدرا«ره» می‌فرماید: موجودات عین ربط به خالق هستند و هیچ نحوه استقلال ندارند.
55 - سوره اعراف، آیه 12.
56 - نهج‌البلاغه، خطبه 192.
57 - بی‌غیرت.
58 - زنار بریدن یعنی از کفر توبه‌کردن و ایمان‌آوردن.
59 - مثنوی، دفتر سوم، شماره 2306.
60 - بحار الأنوار، ج‏67 ، ص 179.
61 - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1 ، ص 75.
62 - سوره بقره آیه 67 می‌فرماید: «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُواً قَالَ أَعُوذُ بِاللّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ»؛ و هنگامى كه موسى به قوم خود گفت ‏خدا به شما فرمان مى‏دهد كه ماده گاوى را سر ببرید گفتند: آیا ما را به ریشخند مى‏گیرى گفت پناه مى‏برم به خدا كه از جاهلان باشم.
63 - سوره بقره، آیه 71.
64 - مصباح‌الشریعه، ترجمه عبدالرزاق گیلانی، ص 108.
65 - دیوان شمس تبریزی، شماره 3.
66 - قرآن در سوره نحل، آیه 2 می‌فرماید: «یُنَزِّلُ الْمَلآئِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن یَشَاء مِنْ عِبَادِهِ»؛ خداوند فرشتگان را به کمک روح که از امر اوست بر هركس از بندگانش كه بخواهد نازل مى‏كند.
67 - سوره حجر، آیه 26.
68 - به مقدمه کتاب «شرح زیارت آل یس» از همین نویسنده رجوع شود.
69 - بحارالأنوار، ج ‏25، ص 5.
70- در این رابطه به کتاب «آنگاه که فعالیت‌های فرهنگی پوچ می‌شود» رجوع فرمایید.
71 - مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.
72 - بحارالانوار، ج‏70، ص24.
73 - سوره بقره، آیه 31.
74 - أمالی الصدوق، ص 75، المجلس الثامن عشر.75- تهذیب‏الأحكام، ج 1، ص 457، باب تلقین المحتضرین.
76 - سوره فرقان، آیه 77.
77 - سوره بقره، آیه 186.
78 - دفتر ششم، ابیات 2313 به بعد.
79 - برادرِ علامه سید محمدحسین‌طباطبایی«ره» صاحب تفسیر المیزان.
80 - سوره جمعه، آیه 6.
81 سوره جمعه، آیه 7.
82 سوره جمعه، آیه 8.
83 - أمالی مفید، ص 93، المجلس الحادی عشر.
84 منزل قلعه: یعنی جایی که شایستگی ماندن را ندارد.
85 بغعه: محلی که باید به قدر ضرورت به آن اکتفا کرد.
86 - بحار الانوار، ج‏10، ص 205.
87 - این است مذهب من، مهاتماگاندی.
88 - سوره سبأ، آیه 51.
89 - به کتاب «معاد یا بازگشت به جدّی‌ترین زندگی»، بحث ماهیت مرگ، ص 27 رجوع فرمایید.
90 - أمالی صدوق، ص 498 ، المجلس الخامس و السبعون‏.
91 - سوره نمل، آیه 7.
92 سوره مؤمنون، آیه 112.
93 سوره مؤمنون آیات 114 و 113.
94 - تحف العقول، عن آل الرسول، ص 306.
95 - سوره انعام، آیه 94.
96 - سوره مؤمنون، آیه 101.
97 - بحارالانوار، ج 7 ، ص 260.
98 - بحارالانوار، ج 7 ، ص26.
99- بحارالانوار، ج 7، ص 172.
100- معاد از دیدگاه امام خمینی«ره» ص371 - نقل از فصوص‌الحکم ص 170.
101 - قال الصادق(ع) «اِنَّ اللهَ یحْشُرُ النّاسُ عَلَی نِیاتِهِم یوْمَ الْقِیامَة» مردم در روز قیامت براساس نیاتشان محشور می‌شوند(بحارالأنوار، ج 61، ص 209).
102- چهل حدیث، ص 111.
103 - اندره مالرو.
104 - سوره کهف، آیه 7.
105 - وسائل‌الشیعه، ج 5، ص 473.
106 - این جمله در بعضی از نسخ نهج‌البلاغه هست.
107 - بحار الأنوار، ج‏44 ، ص 366.
108 - سوره انبیاء، آیه 35.
109 - سوره انبیاء، آیه 35.
110 - اخلاد یعنی میل کردن.
111 - سوره عنکبوت، آیه 64.
112 - نهج‌البلاغه، ص 506 - غررالحکم، ص 64.
113 - سروح یعنی شتر چالاک. عاهه، صفت آن شتر است و برای تأکید آمده. واد وعْث یعنی شنزار وسیع که پای انسان در آن فرو می‌رود.
114 - المسیم یعنی چوپان و شبان.
115 - سوره حشر، آیه 2.
116 - قرآن شرح حال اهل تقوا را در آیه 20 سوره زمر چنین توصیف می‌فرماید: «لَكِنِ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِّن فَوْقِهَا غُرَفٌ مَّبْنِیَّةٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَعْدَ اللَّهِ لَا یُخْلِفُ اللَّهُ الْمِیعَادَ» لیكن كسانى كه از پروردگارشان پروا داشتند براى ایشان غرفه‏هایى است كه بالاى آنها غرفه‏هایى دیگر بنا شده است، نهرها از زیر آن روان است، این وعده خداست‏ و خدا خلف وعده نمى‏كند.
117 - توحید صدوق، ص 118 – کتاب «معاد، بازگشت به جدّی‌ترین زندگی» صفحه 157 به بعد.
118 - شرح مقدمه قیصری، سیدجلال‌الدین‌آشتیانی، ص 771 .
119 - بحارالأنوار، ج 40، ص 153.
120 - کافی، ج 2، ص 53.
121 - مجموعة ورام(تنبیه الخواطر)، ج ‏2، ص 234.
122 - سوره رعد، آیه 28.
123 - سوره یونس، آیه 14.
124 - مجموعه ورام ج1ص72.
125 - سوره بقره، آیه 28 و 29.
126 - تحف العقول، عن آل الرسول، ص 217.
127 - بحار الأنوار، ج‏ 75، ص 306.
128 - سوره زخرف، آیه 53.
129 - اشكی كه در شیعه هست با ناراحتی‌های عاطفی و احساساتی فرق اساسی دارد، اشك برای حسین(ع) عامل رابطه انسان با مقاصد قدسی است و لذا نه تنها شادی و نشاط را از شیعیان نمی‌گیرد، بلكه شادی و نشاط در زندگی شیعیان موج می‌زند. ولی نباید آن را با لذت‌گرایی یكی گرفت، زیرا تفاوت زیادی است بین آن شادی كه با پرهیزکاری همراه است با آنچه امروز در غرب هست كه در آن لذت‌گرایی مقصد و معبود شده است. در شیعه، شور زندگی با یادآوری غمِ غربت نسبت به عالم قدس همراه است و با فرهنگ مرگ آگاهی راه خود را از قهقهه‌های اهل غفلت جدا كرده و سعی دارد خود را در فرحِ حضورِ با حق حفظ كند و اشك بر حسین(ع) نوعی طلب آن فرح است و آن‌هایی كه غم غربت در این دنیا را می‌شناسند می‌فهمند حزن مقدس چه حلاوتی دارد و مواظب‌اند گرفتار لذت‌گرایی و خوش‌گذرانی‌های اهل دنیا نشوند و در نتیجه از ارتباط با حقایق وجودی عالم محروم گردند.
130 - تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص 129.
131 - سوره سبأ، آیه 39.
132 - شغلی است که در قدیم مستراح‌ها را خالی می‌کردند.
133 - سوره قصص، آیه 78.
134 - سوره قصص، آیه 81.
135 - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: إِذَا رَأَیْتُمُ الْعَالِمَ مُحِبّاً لِلدُّنْیَا فَاتَّهِمُوهُ عَلَى دِینِكُمْ ‏(بحارالأنوار، ج‏2 ، ص 107).
136 - سوره زخرف، آیه 53.
137 - بحار الأنوار، ج ‏68 ، ص 278.
138 - بحار الأنوار، ج ‏68 ، ص281.
139 - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1 ، ص 104.
140 - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1 ، ص 73.
141 - سوره کهف، آیه 28.
142 - نهج‌البلاغه، کلام 289.
143 - بحارالأنوار، ج ‏72، ص 81 - الکافی، ج 2 ، ص 225.
144 - سوره غافر، آیه 82.
145 - نهج‌البلاغه، کلام 289.
146 - جامع‏السعادات، ج 2، ص 191.
147 - بحارالأنوار، ج ‏68 . ص 301.
148 - نهج‌البلاغه، نامه به مالک اشتر.
149 سوره بقره، آیه 257.
150 - سوره بقره، آیه 10.
151 - سوره بقره، آیه 178.
152 - سوره اعراف، آیه 182.
153 - سوره یونس، آیه 12.
154 - البته عنایت داشته باشید که بعضی حادثه‌ها در عینی که در گذشته واقع شده‌اند مثل کربلا، و یا در آینده واقع می‌شوند مثل فرج امام زمان(عج)، آینه نمایش حقایق‌اند و انسان اگر خواست با آن حقایق به سر ببرد همواره نظر به آن آینه دارد که محل نمایش سنن عالم و حقایق هستی است.
155 - الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏1 ، ص 236.
156 - مناجات خمسه عشر.
157 - توحید صدوق، باب ما جاء فی الرُّؤیه، حدیث 21، ص 118.
158 - همان.
159 - شرح مقدمه قیصری، سیدجلال‌الدین آشتیانی، ص 771.
160 - توحید صدوق، ص 118.
161 - حضرت در خطبه 1 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «وَ یثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُول».
162 - سوره بقره، آیه 197.
163 - سوره مؤمنون، آیه 112.
164 - سوره مؤمنون، آیات 113 و 114.
165 - سوره شعراء، آیات 128 و 129.
166 - منبل: افراد لاابالی که بدون دردسر نمی‌توانند زندگی کنند.
167 - سوره اعراف، آیه 157.
168 - سوره جمعه، آیه 9.
169 - سوره فصلت، آیه 34.
170 - شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 1، ص 18 و 141.171 - انساب الاشراف، ص 100.
172 - کتاب «این است مذهب من»، مهاتما گاندی.
173 - سوره انعام، آیه 59.
174 - سوره یوسف، آیه 18.
175 - سوره یوسف، آیه 87.
176 - برای پیگیری این مطلب به کتاب‌های «مقام لیلة‌القدری حضرت فاطمه(س)» و «بصیرت حضرت فاطمه(س)» رجوع فرمایید.
177 - سوره اعراف، آیه 151.
178 - سوره انبیاء، آیه 87.
179 - سوره انبیاء، آیه 87.
180 - لهوف، ص 110 نقل از محمد صادق نخعی در کتاب «سخنان حسین‌بن‌علی(ع) از مدینه تا کربلا».
181 - سوره حجرات، آیه 4.
182 - سوره حجرات، آیه 5.
183 - چون بحث رزق با استفاده از قرآن و روایات در کتابی جداگانه تحت عنوان «جایگاه رزق انسان در هستی» مطرح شده، سعی می‌شود در این‌جا به صورتی کاملاً مختصر مطرح و به مباحث بعدی پرداخته شود.
184 - سوره هود، آیه 6.
185 - سوره فجر، آیات 15 تا 18.
186 - غررالحكم، حدیث شماره 5411.
187 - نهج‌البلاغه، كلمات قصار، شماره 379.
188 - نهج‌الفصاحه، حدیث شماره 2527.
189 - سوره کهف، آیه 46.
190 - بهاءالدین خرمشاهی، پیام پیامبر، ص 546.
191 - سوره قصص، آیه 87 .
192 - سوره نور، آیه 2.
193 - مقاله حقیقت، سید یاسر جبرائیلی، روزنامه کیهان 20/5/87.
194 - بحار الأنوار، ج ‏72 ، ص 114.
195 - اشاره به آیه182 و 183 سوره اعراف.
196 - سوره بقره، آیه 29.
197 - سوره اعراف، آیه 96.
198 - سوره اعراف، آیه 130.
199 - نهج‌الفصاحه، ص 438، شماره 1346.
200 - قال الصادق(ع): «اَلْقَلْبُ حَرَمَ اللّهِ فَلاتُسْکِنْ حَرَمَ اللّهِ غَیرَ اللّه» قلب حرم خداوند است، جز خدا را در آن جای مده. (بحارالانوار ، ج 67، ص 25)
201 - مصباح‌الشریعه، ترجمه عبدالرزاق گیلانی، ص 598.
202 - نهج الفصاحه، حدیث شماره 414.
203 - سوره لقمان، آیه 18.
204 - بحار الأنوار، ج‏2 ، ص 135.
205 - قَالَ النَّبِیُّ(ص) قَالَ الْحَوَارِیُّونَ لِعِیسَى(ع) یَا رُوحَ اللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ ؟ قَالَ: مَنْ یُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُكُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُه. پیغمبر (ص) فرموده: حواریّون بعیسى (ع) گفتند:یا روح اللَّه‏ !با چه كسى همنشین شویم؟ عیسى فرمود:كسى كه دیدنش خدا را بیاد شما آورد، و سخن او در علم و دانشتان بیافزاید، و عمل و كردارش شما را خواهان آخرت و سراى دیگر گرداند). بحار الأنوار ج‏1ص 203.
206 - کتاب پیامبر، جبران خلیل جبران، ترجمه دکتر مهدی مقصودی، ص 23.
207 - عیون اخبار رضا(ع) ج 1، ص 319.
208 - بحارالانوار، ج 1، ص 225.
209 - بحار الأنوار، ج‏27 ، ص 78.
210 - بحار الأنوار، ج ‏75، ص 172.
211 - سوره اعراف، آیه 69.
212 - سوره مؤمنون، آیات 1 و 2 و 3.
213 - سوره آل عمران، آیه 140.
214 - سوره تغابن، آیات 15 و 14.
215 - سوره آل عمران، آیه 140.
216 - سوره آل عمرن آیه 171.
217 - منتهی‌الآمال، انتشارات اسلامیه، تألیف شیخ عباس قمی، ج 2، ص 377و376.
218 - منشور بیداری، تاریخ 3/12/1367.
219 - جهت بررسی بیشتر امر فوق رجوع شود به مقاله «ملاحظاتی در باب طرح مدینه اسلامی» از دکتر داوری در کتاب «سیاست، تاریخ، تفکر» و یا رجوع شود به مباحث «تمدن‌زایی شیعه».
220 - «زندگی در عیش، مردن در خوشی»، نیل‌پستمن، ترجمه محمدصادق طباطبایی.
221 - الكافی، ج ‏2، ص 665.
222 - امالى شیخ صدوق، ترجمه كمره‏اى ص 543 ، مجلس هشتاد و یكم.‏
223 - سوره یونس، آیه 62.
224 - بحار الأنوار، ج ‏73، ص 60.
225 - تصنیف غرر الحكم و دُرر الكلم، ص 222.
226 - تصنیف غرر الحكم و دُرر الكلم، ص 222.
227 - أمالی الصدوق، ص 270.
228 - مشكاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص320.
229 - سوره مزمّل، آیه 5.
230 - سوره مؤمنون، آیات 70 و 71.
231 - بحار الانوار ج 68 ص 277.
232 - أمالی المفید، ص 220.
233 - الکافی، ج 2، ص664.
234 - در رابطه با موضوع فوق به کتاب «فرهنگ مدرنیته و توهّم» و یا سلسله نوشتارهای «تمدن‌زایی شیعه» مراجعه فرمایید.
235 - سوره نساء، آیه 1.
236 - بحارالأنوار، ج 11، ص 221.
237 - سوره نحل، آیه 97.
238 - سوره نحل، آیه 97.
239 - مستدرک‌الوسائل، ج 2، ص 628.
240 - سوره بقره، آیه 233.
241 - الحیاة، ج 1، ص 193.
242 - نهج‌الفصاحه، حدیث شماره 1520.
243 - هفته‌نامه عبرت‌ها، شماره 116، هشتم، شهریور، 1387.
244 - بحارالانوار، ج 53، ص 180.245 - به کتاب «مدرنیته و توهّم» رجوع فرمایید.
246 - کاری که با نمایش فیلم «سال‌های دور از خانه» با طرح شخصیتی به نام اُشین، به نظام ارزشی ما تحمیل کردند و متأسفانه از آن طریق بعضی از دختران جوان ما هویت خود را از دست دادند.
247 - سوره ذاریات، آیه 56.
248 - نهج‌الفصاحه، حدیث شماره 1690.
249 - نهج الفصاحه، مجموعه كلمات قصار حضرت رسول(ص) ، ص 508.
250 - همان.
251 - همان، ص417.
252 - در این رابطه می‌توانید به کتاب «تربیت اسلامی» از آیت‌الله‌محی‌الدین حائری شیرازی، رجوع فرمایید.
253 - سوره قصص، آیه 56.
254 - خداوند می‌فرماید: «مَا عَلَی الرَّسول اِلاّ الْبلاغ» وظیفه رسول خدا فقط رساندن سخن خدا است. (سوره مائده، آیه 99).
255 - سوره بقره، آیه 264.
256 - سوره آل عمران، آیه 86.
257 - بحار الأنوار، ج‏2 ، ص92.