سپس برای اینکه موضوع را برای ما به خوبی روشن کنند و ما را از مهلکهی حرص در دنیا نجات دهند میفرمایند: «لَیْسَ كُلُّ طَالِبٍ یُصِیبُ»، آن طور نیست که هرکس به هر آنچه خودش در زندگی دنیایی میخواهد برسد، پس فرزندم! اینها كه خیلی در طلب دنیا میدوند به آنچه میخواهند نمیرسند، زیرا که خداوند آن چیزی را که هرکس باید بدان برسد و از آن طریق به کمال خود دست یابد برای او فراهم کرده است. پس تو، طوری تلاش کن كه قیامتت را از دست ندهی. زیرا به طرف دنیا دویدن نتیجهاش رسیدن به مطلوب نیست، به همین جهت اهل دنیا هرچه هم از دنیا بهدست میآورند باز آرام نمیشوند، چون مطلوب خود را نیافتهاند. پس اولاً: طلب دنیای بیشتر با ناکامی همراه است. ثانیاً: با طلب دنیای بیشتر فرصتهای از دسترفته جهت آبادانی قیامت دیگر بر نمیگردد. ما چه دنیا را داشته باشیم، چه نداشته باشیم چون دنیا اصل نیست در احساس بیثمری فرقی نمیکند. حافظ هم در این رابطه میگوید:
سوداگران عالم پندار را بگو
سرمایه کم کنید که سود و زیان یکی است
حال اگر تمام انرژی انسان صرف داشتن دنیای بیشتر شد عملاً همه انرژیهای انسان صرف نرسیدن شده است. ولی اگر متوجه شد که زندگی دنیایی فرصتی برای آبادانی قیامت است و اصل کار را در دنیا شکل دادن حیات ابدی است، به راحتی احساس میکند به اصل خود رسیده است، در این حالت دنیای بیشترداشتن و یا نداشتن، انسان را به بیحاصلی در زندگی زمینی نمیكشاند، حالا یا به طور طبیعی و براساس تقدیر الهی اگر بناست امکانات دنیایی بیشتری داشته باشد، برایش پیش میآید و یا برعکس؛ اگر تقدیر الهی در آن نیست که زندگی او وسعت یابد برایشان زندگی وسیع پیش نمیآید، و هیچ فرقی هم نمیکند. شما در تجربههای خود بسیاری از افراد و خانوادهها را میبینید که زندگیشان مطابق دو قاعده و دو تقدیر فوق است و هرکدام به سلامت زندگی میکنند. اگر کسی متوجه این مطلب شد گرفتار «مَفْسَدَةُ الْمَعاد» نمیشود و قیامت خود را تخریب نمیکند. از آن طرف ملاحظه کردید که انسانها با غفلت از این موضوع چگونه زندگی دنیایی و آخرتی خود را ضایع کردهاند، خداوند به راحتی امکاناتی در اختیار طرف قرار داده که میتواند خانهای تهیه کند و زندگی کند. میآید با پولی که در اختیار دارد اسکلت یک ساختمان سهطبقه را پایهریزی میکند و برای ادامهی آن خود را بدهکار وام بانک میکند. به این امید که یک طبقه را خودش ساکن میشود و دو طبقه را کرایه میدهد و پول بانک را پرداخت میکند. متأسفانه فكر نمیكند مگر این نقشهها آن طور که او میخواهد عملی میشود؟ به آنهایی نگاه نمیکند که با همین نقشهها و طرحها فعلاً خانه ندارند ولی اقساط وام بانک را هم باید بدهند، به آن عده معدود نگاه میکند که به نظر او در این طرح موفق بودند، غافل از این که آنچه به راحتی در اختیار تو است رزق تو است، بقیه رزق دیگران است. عزیزم! از امیرالمؤمنین(ع) بیاموز که میفرمایند: «لَیْسَ كُلُّ طَالِبٍ یُصِیبُ»؛ این طور نیست که هرکس هر چه بخواهد به دست آورد، پس به دنبال خواستههای خیالی فرصت عمر را به آتش نکش. بنده نمیگویم در دنیا تلاش نکن بلکه حرف این است که طوری تلاش کن تا حیات ابدیات از دست نرود، و این نکته مهم را نیز بدان که اگر در دنیا تمام عمرت را هم دویدی معلوم نیست به آنچه از دنیا میخواهی بهدست آوری، از آن طرف قیامتِ خود را نیز از دست دادهای. پس برگردید به جمله اول حضرت در این بحث که فرمودند: «وَ إِیَّاكَ وَ الِاتِّكَالَ عَلَى الْمُنَى». فرزندم! موظب امیدوارشدن به آرزوها باش که چگونه همه فرصتها را میسوزاند. که بدترین فساد، تباه کردن توشهای است که آن توشه میتوانست تو را به آخرت برساند، و قیامت تو را آبادان گرداند. آری! «وَ مِنَ الْفَسَادِ إِضَاعَةُ الزَّادِ وَ مَفْسَدَةُ الْمَعَادِ»؛ بنده هنوز هم نگرانم كه وقتی گفته میشود در تلاشهای زندگی دنیا باید مواظب بود آبادانی قیامت از دست نرود، تصور کنیم حالا، حالاها فرصت داریم و لذا موضوع را جدّی نمیگیریم و عملاً غافلگیر شویم، در حالیکه توجه به آبادانی قیامت به این معنی است که همین حالا میتوان با قیامت ارتباط پیدا کرد و با توجه به قیامت، زندگی دنیایی خود را تنظیم نمود. عرض شد که حضرت امام رضا(ع) فرمودند: هر كس بگوید قیامت بعداً میآید از ما نیست، یعنی از نظر فکری اصلاً در مكتب اهل البیت(ع) بسر نمیبرد. حافظ در همین رابطه میگوید:
عارفان در یك دم دو عید كنند
عنكبوتان مگس قدید کنند
عارفان در عین اینکه در عیدِ بندگی خدا قرار دارند، همین حالا در عید حضور در عالم غیب و قیامت بهسر میبرند. عارف یعنی كسی كه چمشش باز است و همین حالا دو عید دارد، یكی بندگی خدا و دیگری رؤیت آثار بندگی در قیامت. حالا عنكبوتانِ چشمبسته به غیب و قیامت در این دنیا دارند مگس قدید میكنند. گفت: ما بهشت نسیه از خدا نمیگیریم، ما بهشت نقد میگیریم. شما مطمئن باشید همین حالا كه عملی الهی انجام میدهید از خداوندِ سریعالحساب جواب روحانی و معنوی آن را میگیرید. آری در قیامت آن چه را كه حالا خداوند به افراد داده است به نحو کامل و با جلوهی ابدی میبینند.
مترقیترین و فعالترین اندیشه، اندیشهای است كه همین حالا آثار قیامتی اعمال را حس كند و بتواند عملش را در قیامت ارزیابی كند و این نوع رؤیت نیاز به قلبی فعّال و بیدار دارد. مسلّم کسی که به هیچ نحو قیامت را هماکنون در زندگی خود نمیفهمد، جان او پوسیده است. این که میدیدید رزمندگان بسیجی در جبهه چقدر خوب و با نشاط و جدّی عمل میكردند، چون عمل خود را در گسترهی قیامت ارزیابی میکردند. وقتی با آنها صحبت میکردی به خوبی متوجه میشدی چه اندازه قیامت را نزدیك میبینند كه گویا در قیامت زندگی میکنند. چیزی که شما هم با رعایت توصیههای حضرت میتوانید تجربه کنید، به طوریکه حس خواهید کرد همین حالا قیامت با آن گستردگی و نورانیتش روبهروی شماست و سخت مواظبید با انجام اعمال خداپسندانه توشهای بهدست بیاورید که راه شما را به قیامت هموار کند زیرا که بدترین فساد، فسادی است که توشهی رساننده ما به قیامت را از بین ببرد که: «وَ مِنَ الْفَسَادِ إِضَاعَةُ الزَّادِ وَ مَفْسَدَةُ الْمَعَادِ» زیان واقعی در دنیا همان ضایعكردن توشه و وسیلهای است که مرا از آن قیامتِ نورانی محروم کند. توشهای که خداوند آن را تقوا معرفی کرد و فرمود: «تَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى»؛(162) توشه برگیرید که بهترین توشه تقوا است.
حال اگر بخواهید معاد خود را فاسد نكنید باید دنیا را اینطور نگاه كرد كه محل برآوردن آرزوهای خیالی و وَهمی نباشد. و با تمام وجود به این سخن حضرت توجه کنیم که در ادامه جمله قبل میفرمایند:
«وَ لِكُلِّ أَمْرٍ عَاقِبَةٌ سَوْفَ یَأْتِیكَ مَا قُدِّرَ لَكَ»؛
هر امری به یک نهایتی میرسد، بهزودی آنچه برایت تعیین شده به تو میرسد.
سعی كن در این مدت كه فرصتهای زندگی یکی بعد از دیگری به نهایت میرسد، خوب عمل كنی. شما ملاحظه کنید که هر كدام در شرایط خاصی قرار دارید، و بر همان اساس امتحان میدهید، بعضیها شهوت شكمشان شدید است، بعضیها شهوت جنسیشان شدید است، بعضیها شهوت جمع مالشان زیاد است. بعضیها شهوتِ شهرت دارند، بعضیها تنبل و سستاراده هستند، خلاصه هرکس با یك نوع فشاری که باید از طریق تقوی از آن بگذرد، روبهروست و حضرت میفرمایند آن فرصت به انتها میرسد و آنچه برایت مقدر شده به سوی تو میآید، عمده آن است که در رسیدن به انتهای آن فرصت، مسیر تقوا را پیشه کنیم تا روسفید بمانیم.