تربیت
Tarbiat.Org

اصول کافی جلد 4
ابی‏جعفر محمد بن یعقوب کلینی مشهور به شیخ کلینی

باب اقسام كفر

بَابُ وُجُوهِ الْكُفْرِ
1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَمْرٍو الزُّبَیْرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِى عَنْ وُجُوهِ الْكُفْرِ فِى كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ الْكُفْرُ فِى كِتَابِ اللَّهِ عَلَى خَمْسَةِ أَوْجُهٍ فَمِنْهَا كُفْرُ الْجُحُودُ وَ الْجُحُودُ عَلَى وَجْهَیْنِ وَ الْكُفْرُ بِتَرْكِ مَا أَمَرَ اللَّهُ وَ كُفْرُ الْبَرَاءَةِ وَ كُفْرُ النِّعَمِ فَأَمَّا كُفْرُ الْجُحُودِ فَهُوَ الْجُحُودُ بِالرُّبُوبِیَّةِ وَ هُوَ قَوْلُ مَنْ یَقُولُ لَا رَبَّ وَ لَا جَنَّةَ وَ لَا نَارَ وَ هُوَ قَوْلُ صِنْفَیْنِ مِنَ الزَّنَادِقَةِ یُقَالُ لَهُمُ الدَّهْرِیَّةُ وَ هُمُ الَّذِینَ یَقُولُونَ وَ ما یُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ وَ هُوَ دِینٌ وَضَعُوهُ لِأَنْفُسِهِمْ بِالِاسْتِحْسَانِ عَلَى غَیْرِ تَثَبُّتٍ مِنْهُمْ وَ لَا تَحْقِیقٍ لِشَیْ‏ءٍ مِمَّا یَقُولُونَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ أَنَّ ذَلِكَ كَمَا یَقُولُونَ وَ قَالَ إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُونَ یَعْنِى بِتَوْحِیدِ اللَّهِ تَعَالَى فَهَذَا أَحَدُ وُجُوهِ الْكُفْرِ وَ أَمَّا الْوَجْهُ الْ‏آخَرُ مِنَ الْجُحُودِ عَلَى مَعْرِفَةٍ وَ هُوَ أَنْ یَجْحَدَ الْجَاحِدُ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُ حَقٌّ قَدِ اسْتَقَرَّ عِنْدَهُ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَیْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كانُوا مِنْ قَبْلُ یَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ كَفَرُوا فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرِینَ فَهَذَا تَفْسِیرُ وَجْهَیِ الْجُحُودِ وَ الْوَجْهُ الثَّالِثُ مِنَ الْكُفْرِ كُفْرُ النِّعَمِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى یَحْكِی قَوْلَ سُلَیْمَانَ ع هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّى لِیَبْلُوَنِى أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّما یَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّى غَنِیٌّ كَرِیمٌ وَ قَالَ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِى لَشَدِیدٌ وَ قَالَ فَاذْكُرُونِى أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لِى وَ لا تَكْفُرُونِ وَ الْوَجْهُ الرَّابِعُ مِنَ الْكُفْرِ تَرْكُ مَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَكُمْ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَكُمْ مِنْ دِیارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَ تُخْرِجُونَ فَرِیقاً مِنْكُمْ مِنْ دِیارِهِمْ تَظاهَرُونَ عَلَیْهِمْ بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ إِنْ یَأْتُوكُمْ أُسارى‏ تُفادُوهُمْ وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیْكُمْ إِخْراجُهُمْ أَ فَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتابِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَما جَزاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ فَكَفَّرَهُمْ بِتَرْكِ مَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ نَسَبَهُمْ إِلَى الْإِیمَانِ وَ لَمْ یَقْبَلْهُ مِنْهُمْ وَ لَمْ یَنْفَعْهُمْ عِنْدَهُ فَقَالَ فَما جَزاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْیٌ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یُرَدُّونَ إِلى‏ أَشَدِّ الْعَذابِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ وَ الْوَجْهُ الْخَامِسُ مِنَ الْكُفْرِ كُفْرُ الْبَرَاءَةِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَحْكِى‏قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ ع كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ یَعْنِى تَبَرَّأْنَا مِنْكُمْ وَ قَالَ یَذْكُرُ إِبْلِیسَ وَ تَبْرِئَتَهُ مِنْ أَوْلِیَائِهِ مِنَ الْإِنْسِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنِّى كَفَرْتُ بِما أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ وَ قَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ بَیْنِكُمْ فِى الْحَیاةِ الدُّنْیا ثُمَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً یَعْنِى یَتَبَرَّأُ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ‏
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:102 روایة:1@*@
ترجمه :
ابو عمر زبیرى گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرضكردم: مرا آگاه فرما باینكه كفر در كتاب خداى عزوجل (قرآن) بچند وجه است؟ فرمود: كفر در كتاب خدا بر پنج وجه است:
كفر حجود (و انكار ربوبیت) و ان بر دو قسم است، و كفر بترك كردن آنچه خداوند بآن فرمان داده، و كفر برائت (و بیزارى جستن) و كفر نعمتها.
اما كفر حجود: پس همان انكار بربوبیت است، و آن گفتار كسى است كه مى‏گوید: نه پروردگارى است و نه بهشتى و نه دوزخى، اینها دو دسته از زندیقان هستند كه بایشان دهریه گویند، و آنهایند كسانیكه گویند: «و هلاك نكند ما را جز دهر» (و خداوند گفتارشان را در قرآن مجید در سوره جاثیه آیه 24 حكایت كند) و آن دینى استكه براى خداى بسلیقه و نظر خودشان ساخته‏اند، بدون اینكه بررسى و تحقیق و كاوشى در اطراف آنچه میگویند بكنند، خداى عزوجل دنبال آن فرماید: «نیستند جز اینكه پندار كنند» (یعنى پندارند) مطلب همانطور است كه آنها گویند، و نیز فرماید: «همانا آنانكه كافرند یكسان است بر ایشان بترسانیشان یا نترسانیشان ایمان نیاروند» (سوره بقره آیه 6) یعنى بتوحید خداوند (كافر شدند) پس این یكى از وجوه كفر.
و اما وجه دیگر: آن انكار با معرفت است، و آن اینست كه منكر با اینكه میداند مطلب حق است انكار كند، و با اینكه مطلب نزد او ثابت شده، و خداى عزوجل در این باره فرموده است: «و انكار كردند آنها را در حالیكه یقین بدانها داشت دلهاى ایشان، از روى ستمگرى و سركشى، (سوره نمل آیه 14) و نیز خداى عزوجل فرموده است: «وبدند (یهود مدینه) كه از پیش (از آمدن پیغمبر (ص) پیروزى مى‏جستند بر آنانكه كفر ورزیدند، و چون آمد ایشان را آنچه شناخته بودند، بدان كافر شدند، پس لعنت خدا بر كافرین باد» (سوره بقره آیه 89) این بود تفسیر دو وجه (كفر) جحود و انكار.
و وجه سوم از وجوه كفر: كفر بنعمت (یعنى كفران نعمت) است و اینست گفتار خداى تعالى كه از سلیمان حكایت كند كه (فرمود): «این از فضل پروردگارم باشد تا مرا بیازماید كه آیا شكرم بكنم یا كفران ورزم، و آنكه شكر كند جز این نیست كه براى خویشتن سپاسگزارى، و آنكه كفران كند همانا پروردگار من بى‏نیاز و گرامى‏است» (سوره نمل آیه 40) و نیز فرماید: «اگر شكر گزارید بیفزایم شما را و اگر كفر ورزید همانا عذاب من سخت است» (سوره ابراهیم آیه 7) و نیز فرماید: «پس یاد كنید مرا تا یاد كنم شما را و مرا شكر كنید و كفر نورزید» (سوره بقره آیه 152).
و وجه چهارم از وجوه كفر: ترك آن چیز است كه خداى عزوجل بدان فرمان داده، و اینست گفتار خداى عزوجل «و هنگامیكه گرفتیم پیمان شما را كه نریزید خونهاى خود را و بیرون نكنید همدیگر را از دیار خویش پس اقرار كردید و شما بر آن گواه بودید، سپس اینكه شمائید كه میكشید همدیگر را و بیرون مى‏كنید گروهى را از خانه هایشان پشتیبانى جوئید بر ایشان بگناه و ستم و اگر با سیرى آنها را نزد شما آورند فدیه از ایشان دهید در حالیكه حرام است بر شما بیرون راندن ایشان آیا ایمان آورید ببعضى از كتاب (تورات) و كافر شوید ببعضى از آن؟ چیست كیفر آنكه از شما این كار را بكند؟» (سوره بقره آیه 84 85) پس خداوند اینها را بسبب ترك آنچه باو فرمان داده كافر دانسته، و نسبت ایمان بآنا داده ولى از آنها نپذیرفته و آن ایمان نزد خداوند براى ایشان سودى ندهد، پس فرموده: «پس چیست كیفر آنكه از شما این كار را بكند جز خوارى در زندگانى دنیا و روز رستاخیز بر گردانده شود بسوى سخت‏ترین عذاب و خدا غافل نیست از آنچه شما میكنید».
وجه پنجم از وجوه كفر: كفر (بمعناى) بیزارى است، و اینست گفتار خداى عزوجل كه (در سوره ممتحنه آیه 4) از حضرت ابراهیم (علیه السلام) حكایت كند (بقوم خود فرمود:) «ما كفر ورزیدیم بشما و پدیدار شد میان ما و شما دشمنى و كینه براى همیشه تا آنگاه كه شما ایمان بخداى یگانه آورید» یعنى ما از شما بیزاریم، و خداوند در آنجا كه (داستان) شیطان و بیزارى جستن او را از دوستانش از آدمیزاده در قیامت یاد میكند فرماید: «جز این نیست كه شما بر گرفتید بتانى را بجز خدا بدوستى میان خویش در زندگانى دنیا پس روز قیامت كفر ورزد برخى از شما ببرخى و لعن كند برخى از شما برخى را، (سوره عنكبوت آیه 25) یعنى بیزارى جوید برخى از شما از برخى.