تربیت
Tarbiat.Org

اصول کافی جلد 4
ابی‏جعفر محمد بن یعقوب کلینی مشهور به شیخ کلینی

باب غیب و بهتان

بَابُ الْغِیبَةِ وَ الْبَهْتِ
1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْغِیبَةُ أَسْرَعُ فِى دِینِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْأَكِلَةِ فِى جَوْفِهِ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْجُلُوسُ فِى الْمَسْجِدِ انْتِظَارَ الصَّلَاةِ عِبَادَةٌ مَا لَمْ یُحْدِثْ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا یُحْدِثُ قَالَ الِاغْتِیَابَ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:59 روایة:1@*@
ترجمه :
حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: كه رسول خدا صلى الله و آله و سلم غیب در (نابودى) دین مرد مسلمان زودتر كارگر شود از بیمارى خوره در درون او.
فرمود: و نیز آن حضرت صلى الله علیه و آله فرموده است: نشستن در مسجد به انتظار نماز عبادت است تا حدثى از او سرزند عرض شد: اى رسول خدا حدص چیست؟ فرمود: غیبت كردن است.
شرح:
غیبت در لغت به معناى اغتباب است و آن یاد كردن انسان است دیگرى را به چیزى كه در آن بدى اوست، جوهرى در صحاح گوید: آن است كه پشت سرشخصى عفیف سخنى گوید كه اگر به شنود غمناكش كند، پس اگر راست باشد غیبت است، و اگر دروغ باشد بهتان است» و اما در عرف شرع مجلسى (ره) و دیگران گفته‏اند: غیبت در نظر شرع یاد كردن شخص معین یا آنكه در حكم معین است (ماننداینكه بگوید: یكى از دو قاضى این شهر) در نبودن او و در حال غیبتش به چیزى كه در او هست و بد دارد نسبت دادن زبان باشد یا به اشاره یا بكنایه، گوشه زند یا تصریح كند. و غیبت از گناهان كبیره و بزرگ است چنانچه شیخ (ره) در متاجر گوید نهایت ظاهر اخبار حرمت آن را مخصوص به مؤمن فرموده، و البته باید دانست كه در موارد زیادى غیبت را جایز دانسته‏اند. و از حرمت آن استثناء شده است كه براى اطلاع بیشتر خوانندگان محترم بكتاب متاجر شیخ و مرآة العقول مجلسى علیهما الرحمة و غیر آنها مراجعه كنند.
2- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ قَالَ فِی مُؤْمِنٍ مَا رَأَتْهُ عَیْنَاهُ وَ سَمِعَتْهُ أُذُنَاهُ فَهُوَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَةُ فِى‏الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:60 روایة:2@*@
ترجمه :
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كه درباره مؤمنى بگوید آنچه دو چشمش دیده و دو گوشش شنیده پس او از كسانى است كه خداى عزوجل درباره آنها فرموده: همانا آنانكه دوست دارند فراوان (یافاش) شود فحشاء درباره آنان كه ایمان آورده‏اند، ایشان را است عذابى دردناك، (سوره نور آیه 18)
شرح:
مجلسى (ره) گوید: مقصود این است كه مورد آیه تنها بهتان نیست بلكه شامل حقى هم كه دیده و شنیده است میشود.
3- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغِیبَةِ قَالَ هُوَ أَنْ تَقُولَ لِأَخِیكَ فِى دِینِهِ مَا لَمْ یَفْعَلْ وَ تَبُثَّ عَلَیْهِ أَمْراً قَدْ سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ لَمْ یُقَمْ عَلَیْهِ فِیهِ حَدٌّ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:60 روایة:3@*@
ترجمه :
داود بن سرحان گوید: از امام صادق علیه السلام از غیبت پرسیدم (كه چیست؟) فرمود: این است كه درباره برادرت در دین او بگویى چیزیرا كه نكرده است، و بزبان او منتشر كنى چیزیرا كه خداوند بر او پوشانیده بود و حدى درباره آن اقامه نكرده بود.
شرح:
در كلام حضرت كه فرمود: «برادرت در دین او... » دو احتمال مى‏رود، یكى آنكه مقصود برادر دینى باشد كه در این صورت فهمیده شود: كه غیبت كافر و مخالف جایز است، و دیگر آنكه جمله متعلق به «تقول» باشد كه معنا چنین شود كه «بگویى درباره دین او چیزى را كه نكرده است » بنسبت دادن كفر و یا معصیتى باو، و هر دو احتمال را مجلسى (ره) ذكر كرده است و سپس گوید: این حدیث دلالت كند كه غیبت شامل بهتان نیز مى‏شود و این اصطلاح دیگرى است براى غیبت. سپس وجهى ذكر كرده براى اینكه مقصود همان غیبت اصطلاحى باشد و معناى تازه نباشد.
4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ حَفْصِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِى‏عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سُئِلَ النَّبِیُّ ص مَا كَفَّارَةُ الِاغْتِیَابِ قَالَ تَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِمَنِ اغْتَبْتَهُ كُلَّمَا ذَكَرْتَهُ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:61 روایة:4@*@
ترجمه :
از امام صادق علیه السلام حدیث شده كه فرمود: از پیغمبر صلى الله علیه و آله پرسیدند: كفاره غیبت چیست؟ فرمود: از خداوند طلب آمرزش كنى براى آنكه غیبتش كردى هر زمان بیادش افتادى.
شرح:
- از این حدیث استفاده شود كه در كفاره غیبت استحلال (و حلالیت طلبیدن) واجب نیست چنانچه جماعتى نیز واجب ندانسته‏اند، و در مقابل جمع زیادى واجب دانسته‏اند، و جمعى تفصیل داده‏اند میانه آنموردى كه غیبت بگوش او رسیده باشد كه: اینجا استحلال واجب است، و آنجائیكه بگوشش نرسیده باشد كه واجب نیست و استغفار كافى است مجلسى (ره) گوید: ممكن است این خبر را نیز حمل بر این صورت دوم كرد و بدینوسیله میان تمامى اخبار در باب غیبت جمع كرد و توافق كرد.
5- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنِ ابْنِ أَبِى یَعْفُورٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً بِمَا لَیْسَ فِیهِ بَعَثَهُ اللَّهُ فِى طِینَةِ خَبَالٍ حَتَّى یَخْرُجَ مِمَّا قَالَ قُلْتُ وَ مَا طِینَةُ الْخَبَالِ قَالَ صَدِیدٌ یَخْرُجُ مِنْ فُرُوجِ المُومِسَاتِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:61 روایة:5@*@
ترجمه :
ابن ابى‏یعفور از امام صادق علیه السلام حدیث كند كه فرمود: هر كه بمرد مؤمن یا زن مؤمنه بهتان زند بآنچه در او نیست، خداوند او را در طینت خبال برانگیزد و نگهدارد تا از آنچه گفته بیرون آید، گوید: من عرض كردم: طینت چیست؟ فرمود: چركى است كه از فرج زنان بدكاره بیرون آید.
شرح:
معناى كلام حضرت كه فرمود: «تا از آنچه گفته بیرون آید» ممكن است كنایه از دوام و خلود باشد زیرا اثبات آن بر او ممكن نیست چونكه بهتان زده، و محتمل است مقصود پاك شدن از چركى گناه بوسیله آتش باشد، و طیبى در شرح مشكوة گفته است: یعنى توبه كند یا پاك شود، و مجلسى (ره) فرماید: شاید مقصودش توبه در دنیا باشد لكن بعید است.
6- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ رَجُلٍ لَا نَعْلَمُهُ إِلَّا یَحْیَى الْأَزْرَقَ قَالَ قَالَ لِى أَبُو الْحَسَنِ ص مَنْ ذَكَرَ رَجُلًا مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا عَرَفَهُ النَّاسُ لَمْ یَغْتَبْهُ وَ مَنْ ذَكَرَهُ مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا لَا یَعْرِفُهُ النَّاسُ اغْتَابَهُ وَ مَنْ ذَكَرَهُ بِمَا لَیْسَ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَهُ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:61 روایة:6@*@
ترجمه :
از یحیى ازرق حدیث شده كه گفت: حضرت ابوالحسن (موسى بن جعفر) علیه السلام بمن فرمود: هر كه پشت سر مردى چیزى را گوید كه در اوست و مردم میدانند كه آنچیز در اوست غیبت كرده او را نكرده، و هر كه پشت سر كسى چیزیرا گوید كه در اوست ولى مردم نمى‏دانند غیبتش كرده، و هر كه پشت سر كسى چیزى گوید كه در او نیست به او بهتان زده است.
7- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْغِیبَةُ أَنْ تَقُولَ فِى أَخِیكَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِیهِ مِثْلُ الْحِدَّةِ وَ الْعَجَلَةِ فَلَا وَ الْبُهْتَانُ أَنْ تَقُولَ فِیهِ مَا لَیْسَ فِیهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه:62 روایة:7@*@
ترجمه :
عبدالرحمن بن سیابه گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام مى‏فرمود: غیبت آنستكه درباره برادرت بگوئى چیزى را كه خدا بر او پوشانده است، و اما چیزى را كه در وجود او آشكار و ظاهر است مثل تندخوئى و شتابزدگى (گفتن آن) غیبت نیست، بهتان آنستكه درباره‏اش بگوئى چیزیكه در او نیست.