بَابُ الْمُؤْمِنِ وَ عَلَامَاتِهِ وَ صِفَاتِهِ
مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دَاهِرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ یَحْیَى عَنْ قُثَمَ أَبِى قَتَادَةَ الْحَرَّانِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَامَ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ هَمَّامٌ وَ كَانَ عَابِداً نَاسِكاً مُجْتَهِداً إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَخْطُبُ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صِفْ لَنَا صِفَةَ الْمُؤْمِنِ كَأَنَّنَا نَنْظُرُ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا هَمَّامُ الْمُؤْمِنُ هُوَ الْكَیِّسُ الْفَطِنُ بِشْرُهُ فِى وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِى قَلْبِهِ أَوْسَعُ شَیْءٍ صَدْراً وَ أَذَلُّ شَیْءٍ نَفْساً زَاجِرٌ عَنْ كُلِّ فَانٍ حَاضٌّ عَلَى كُلِّ حَسَنٍلَا حَقُودٌ وَ لَا حَسُودٌ وَ لَا وَثَّابٌ وَ لَا سَبَّابٌ وَ لَا عَیَّابٌ وَ لَا مُغْتَابٌ یَكْرَهُ الرِّفْعَةَ وَ یَشْنَأُ السُّمْعَةَ طَوِیلُ الْغَمِّ بَعِیدُ الْهَمِّ كَثِیرُ الصَّمْتِ وَقُورٌ ذَكُورٌ صَبُورٌ شَكُورٌ مَغْمُومٌ بِفِكْرِهِ مَسْرُورٌ بِفَقْرِهِ سَهْلُ الْخَلِیقَةِ لَیِّنُ الْعَرِیكَةِ رَصِینُ الْوَفَاءِ قَلِیلُ الْأَذَى لَا مُتَأَفِّكٌ وَ لَا مُتَهَتِّكٌ إِنْ ضَحِكَ لَمْ یَخْرَقْ وَ إِنْ غَضِبَ لَمْ یَنْزَقْ ضِحْكُهُ تَبَسُّمٌ وَ اسْتِفْهَامُهُ تَعَلُّمٌ وَ مُرَاجَعَتُهُ تَفَهُّمٌ كَثِیرٌ عِلْمُهُ عَظِیمٌ حِلْمُهُ كَثِیرُ الرَّحْمَةِ لَا یَبْخَلُ وَ لَا یَعْجَلُ وَ لَا یَضْجَرُ وَ لَا یَبْطَرُ وَ لَا یَحِیفُ فِى حُكْمِهِ وَ لَا یَجُورُ فِى عِلْمِهِ نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ وَ مُكَادَحَتُهُ أَحْلَى مِنَ الشَّهْدِ لَا جَشِعٌ وَ لَا هَلِعٌ وَ لَا عَنِفٌ وَ لَا صَلِفٌ وَ لَا مُتَكَلِّفٌ وَ لَا مُتَعَمِّقٌ جَمِیلُ الْمُنَازَعَةِ كَرِیمُ الْمُرَاجَعَةِ عَدْلٌ إِنْ غَضِبَ رَفِیقٌ إِنْ طَلَبَ لَا یَتَهَوَّرُ وَ لَا یَتَهَتَّكُ وَ لَا یَتَجَبَّرُ خَالِصُ الْوُدِّ وَثِیقُ الْعَهْدِ وَفِیُّ الْعَقْدِ شَفِیقٌ وَصُولٌ حَلِیمٌ خَمُولٌ قَلِیلُ الْفُضُولِ رَاضٍ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مُخَالِفٌ لِهَوَاهُ لَا یَغْلُظُ عَلَى مَنْ دُونَهُ وَ لَا یَخُوضُ فِیمَا لَا یَعْنِیهِ نَاصِرٌ لِلدِّینِ مُحَامٍ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ كَهْفٌ لِلْمُسْلِمِینَ لَا یَخْرِقُ الثَّنَاءُ سَمْعَهُ وَ لَا یَنْكِى الطَّمَعُ قَلْبَهُ وَ لَا یَصْرِفُ اللَّعِبُ حُكْمَهُ وَ لَا یُطْلِعُ الْجَاهِلَ عِلْمَهُ قَوَّالٌ عَمَّالٌ عَالِمٌ حَازِمٌ لَا بِفَحَّاشٍ وَ لَا بِطَیَّاشٍ وَصُولٌ فِى غَیْرِ عُنْفٍ بَذُولٌ فِى غَیْرِ سَرَفٍ لَا بِخَتَّالٍ وَ لَا بِغَدَّارٍ وَ لَا یَقْتَفِى أَثَراً وَ لَا یَحِیفُ بَشَراً رَفِیقٌ بِالْخَلْقِ سَاعٍ فِى الْأَرْضِ عَوْنٌ لِلضَّعِیفِ غَوْثٌ لِلْمَلْهُوفِ لَا یَهْتِكُ سِتْراً وَ لَا یَكْشِفُ سِرّاً كَثِیرُ الْبَلْوَى قَلِیلُ الشَّكْوَى إِنْ رَأَى خَیْراً ذَكَرَهُ وَ إِنْ عَایَنَ شَرّاً سَتَرَهُ یَسْتُرُ الْعَیْبَ وَ یَحْفَظُ الْغَیْبَ وَ یُقِیلُ الْعَثْرَةَ وَ یَغْفِرُ الزَّلَّةَ لَا یَطَّلِعُ عَلَى نُصْحٍ فَیَذَرَهُ وَ لَا یَدَعُ جِنْحَ حَیْفٍ فَیُصْلِحَهُ أَمِینٌ رَصِینٌ تَقِیٌّ نَقِیٌّ زَكِیٌّ رَضِیٌّ یَقْبَلُ الْعُذْرَ وَ یُجْمِلُ الذِّكْرَ وَ یُحْسِنُ بِالنَّاسِ الظَّنَّ وَ یَتَّهِمُ عَلَى الْعَیْبِ نَفْسَهُ یُحِبُّ فِى اللَّهِ بِفِقْهٍ وَ عِلْمٍ وَ یَقْطَعُ فِى اللَّهِ بِحَزْمٍ وَ عَزْمٍ لَا یَخْرَقُ بِهِ فَرَحٌ وَ لَا یَطِیشُ بِهِ مَرَحٌ مُذَكِّرٌ لِلْعَالِمِ مُعَلِّمٌ لِلْجَاهِلِ لَا یُتَوَقَّعُ لَهُ بَائِقَةٌ وَ لَا یُخَافُ لَهُ غَائِلَةٌ كُلُّ سَعْیٍ أَخْلَصُ عِنْدَهُ مِنْ سَعْیِهِ وَ كُلُّ نَفْسٍ أَصْلَحُ عِنْدَهُ مِنْ نَفْسِهِ عَالِمٌ بِعَیْبِهِ شَاغِلٌ بِغَمِّهِ لَا یَثِقُ بِغَیْرِ رَبِّهِ غَرِیبٌ وَحِیدٌ جَرِیدٌ حَزِینٌ یُحِبُّ فِى اللَّهِ وَ یُجَاهِدُ فِى اللَّهِ لِیَتَّبِعَ رِضَاهُ وَ لَا یَنْتَقِمُ لِنَفْسِهِ بِنَفْسِهِ وَ لَا یُوَالِى فِى سَخَطِ رَبِّهِ مُجَالِسٌ لِأَهْلِ الْفَقْرِ مُصَادِقٌ لِأَهْلِ الصِّدْقِ مُؤَازِرٌ لِأَهْلِ الْحَقِّ عَوْنٌ لِلْقَرِیبِ أَبٌ لِلْیَتِیمِ بَعْلٌ لِلْأَرْمَلَةِ حَفِیٌّ بِأَهْلِ الْمَسْكَنَةِ مَرْجُوٌّ لِكُلِّ كَرِیهَةٍ مَأْمُولٌ لِكُلِّ شِدَّةٍ هَشَّاشٌ بَشَّاشٌ لَا بِعَبَّاسٍ وَ لَا بِجَسَّاسٍ صَلِیبٌ كَظَّامٌ بَسَّامٌ دَقِیقُ النَّظَرِ عَظِیمُ الْحَذَرِ لَا یَجْهَلُ وَ إِنْ جُهِلَ عَلَیْهِ یَحْلُمُ لَا یَبْخَلُ وَ إِنْ بُخِلَ عَلَیْهِ صَبَرَ عَقَلَ فَاسْتَحْیَا قَنِعَفَاسْتَغْنَى حَیَاؤُهُ یَعْلُو شَهْوَتَهُ وَ وُدُّهُ یَعْلُو حَسَدَهُ وَ عَفْوُهُ یَعْلُو حِقْدَهُ لَا یَنْطِقُ بِغَیْرِ صَوَابٍ وَ لَا یَلْبَسُ إِلَّا الِاقْتِصَادِ مَشْیُهُ التَّوَاضُعُ خَاضِعٌ لِرَبِّهِ بِطَاعَتِهِ رَاضٍ عَنْهُ فِى كُلِّ حَالَاتِهِ نِیَّتُهُ خَالِصَةٌ أَعْمَالُهُ لَیْسَ فِیهَا غِشٌّ وَ لَا خَدِیعَةٌ نَظَرُهُ عِبْرَةٌ سُكُوتُهُ فِكْرَةٌ وَ كَلَامُهُ حِكْمَةٌ مُنَاصِحاً مُتَبَاذِلًا مُتَوَاخِیاً نَاصِحٌ فِى السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ لَا یَهْجُرُ أَخَاهُ وَ لَا یَغْتَابُهُ وَ لَا یَمْكُرُ بِهِ وَ لَا یَأْسَفُ عَلَى مَا فَاتَهُ وَ لَا یَحْزَنُ عَلَى مَا أَصَابَهُ وَ لَا یَرْجُو مَا لَا یَجُوزُ لَهُ الرَّجَاءُ وَ لَا یَفْشَلُ فِى الشِّدَّةِ وَ لَا یَبْطَرُ فِى الرَّخَاءِ یَمْزُجُ الْحِلْمَ بِالْعِلْمِ وَ الْعَقْلَ بِالصَّبْرِ تَرَاهُ بَعِیداً كَسَلُهُ دَائِماً نَشَاطُهُ قَرِیباً أَمَلُهُ قَلِیلًا زَلَلُهُ مُتَوَقِّعاً لِأَجَلِهِ خَاشِعاً قَلْبُهُ ذَاكِراً رَبَّهُ قَانِعَةً نَفْسُهُ مَنْفِیّاً جَهْلُهُ سَهْلًا أَمْرُهُ حَزِیناً لِذَنْبِهِ مَیِّتَةً شَهْوَتُهُ كَظُوماً غَیْظَهُ صَافِیاً خُلُقُهُ آمِناً مِنْهُ جَارُهُ ضَعِیفاً كِبْرُهُ قَانِعاً بِالَّذِى قُدِّرَ لَهُ مَتِیناً صَبْرُهُ مُحْكَماً أَمْرُهُ كَثِیراً ذِكْرُهُ یُخَالِطُ النَّاسَ لِیَعْلَمَ وَ یَصْمُتُ لِیَسْلَمَ وَ یَسْأَلُ لِیَفْهَمَ وَ یَتَّجِرُ لِیَغْنَمَ لَا یُنْصِتُ لِلْخَبَرِ لِیَفْجُرَ بِهِ وَ لَا یَتَكَلَّمُ لِیَتَجَبَّرَ بِهِ عَلَى مَنْ سِوَاهُ نَفْسُهُ مِنْهُ فِى عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِى رَاحَةٍ أَتْعَبَ نَفْسَهُ لاخِرَتِهِ فَأَرَاحَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ إِنْ بُغِیَ عَلَیْهِ صَبَرَ حَتَّى یَكُونَ اللَّهُ الَّذِی یَنْتَصِرُ لَهُ بُعْدُهُ مِمَّنْ تَبَاعَدَ مِنْهُ بُغْضٌ وَ نَزَاهَةٌ وَ دُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنَا مِنْهُ لِینٌ وَ رَحْمَةٌ لَیْسَ تَبَاعُدُهُ تَكَبُّراً وَ لَا عَظَمَةً وَ لَا دُنُوُّهُ خَدِیعَةً وَ لَا خِلَابَةً بَلْ یَقْتَدِى بِمَنْ كَانَ قَبْلَهُ مِنْ أَهْلِ الْخَیْرِ فَهُوَ إِمَامٌ لِمَنْ بَعْدَهُ مِنْ أَهْلِ الْبِرِّ قَالَ فَصَاحَ هَمَّامٌ صَیْحَةً ثُمَّ وَقَعَ مَغْشِیّاً عَلَیْهِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ كُنْتُ أَخَافُهَا عَلَیْهِ وَ قَالَ هَكَذَا تَصْنَعُ الْمَوْعِظَةُ الْبَالِغَةُ بِأَهْلِهَا فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ فَمَا بَالُكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ إِنَّ لِكُلٍّ أَجَلًا لَا یَعْدُوهُ وَ سَبَباً لَا یُجَاوِزُهُ فَمَهْلًا لَا تُعِدْ فَإِنَّمَا نَفَثَ عَلَى لِسَانِكَ شَیْطَانٌ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 321 روایة:1@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردیكه نامش همام و خداپرست و عابدو ریاضتكش بود، در برابر امیرالمؤمنین (ع) كه سخنرانى میفرمود برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین! اوصاف مؤمن را براى ما آنطور بیان كن كه گویا در برابر چشم ماست و باو مینگریم، فرمود:
اى همام مؤمن همان انسان زیرك و با هوشى است كه شادیش بر چهره و اندوهش در دلش باشد، فراخ دلتر از همه چیز و متواضعتر از همه كس است، از هر نابودى گریزان و بسوى هر خوبى شتابانست كینه و حسد ندارد، بمردم نمیپرد و دشنام نمیدهد، عیبجو نیست و غیبت نمیكند، گردن فرازى را نمیخواهد و شهرت را ناپسند شمارد، اندوهش دراز و همتش بلند و خاموشیش بسیار است، با وقار است و متذكر، صابر است و شاكر از فكر خود غمناكست و از فقیر خویش شادان، خوش خلق و نرم خو است، با وفا و كم آزار است، دروغزن و پرده در نیست.
اگر لبخندد دهن ندرد، و اگر خشم كند سبكسرى نورزد، خندهاش بر لبها است و پرسشش براى دانستن و دوباره پرسیدنش براى فهمیدن، دانشش بسیار و بردباریش بزرگ و مهربانیش زیاد است، بخل نورزد و شتاب نكند، دلتنگى نكند و مستى ننماید، در قضاوت خلاف حق نگوید و در عملش بیراه نرود از سنگ خارا محكمتر است، و در كسب و كار از عسل شیرینتر، نه حریص است و نه بیتاب و نه خشن و نه پر مدعى و نه متكلف و نه پر كنجكاو (در امر دنیا) نزاع كردنش نیكو و مراجعه كردنش شرافتمندانه است، عادلست اگر خشم ورزد، ملایمست اگر چیزى خواهد، بىباك و پرده در و زور گو نیست، دوستیش صمیمانه و پیمانش محكم و در قرار داد با وفاست. مهربان و چسبان و بردبار و گمنام و كم زوائد است، از خداى عزوجل راضى و مخالف هواى نفس خویش است، بزیر دستش درشتى نكند و در آنچه باو مربوط نیست وارد نشود، یاور دین و حامى مؤمنین و پناه مسلمین است، ستایش مردم از او كوشش را ندرد (فریفتتهاش نسازد) و طمع دلش را نخراشد، بازیهاى كودكانه حكمتش را نگرداندو مرد نادان بدانشش پىنبرد.
میگوید و بكار مىبندد، دانشمند است ودور اندیش، ناسزا نگوید و سبكى نكند. صلح رحم كند و بر آنها گرانبار نشود، بخشش كند بدون اسراف، نیرنگباز و حیله گرنیست، پیگیر عیب كسى نباشد، و بر هیچكس ستم نكند، با مردم ملایمت دارد و (براى قضاء حوائج آنها) در روى زمین
شرح - میكند یاور ناتوانست و داد رس بیچاره، پردهاى را ندرد و رازى را آشكار نسازد، گرفتاریش زیاد و شكایتش اندكست اگر خوبى بیند بیاد آورد، و اگر بدى بیند نهان كند، عیب را بپوشد و غیب نگهدار باشد (آبروى مردمرا در نبود نشان نگهدارد) از خطا در گذرد واز لغزش چشم پوشى كند، بنصیحتى آگاه نشود كه آنرا رها كند و هیچ كجرویرا اصلاح نگذارد، امین است و با وفا پرهیزكار و پاكدامن و بىعیب و پسندیده نسبت بمردم عذر پذیراست و از آنها به نیكى یاد میكند و حسن ظن دارد، و در نهان خود را (و خود را بعیب) متهم میكند.
از روى فهم و دانش براى خدا دوست شود، و با دور اندیشى و تصمیم براى خدا از مردم كناره گیرد، شادمانى نا بخردش نسازد و خوشحالى بسیار عقلش را نبرد. یاد آور دانا باشد و معلم نادان، كسى از او انتظار شر ندارد و از بلایش نترسد (زیرا شر و بلا بكسى نرساند) كار و كوشش هر كسى را از خود خالصتر داند،و نفس هر كس را از نفس خود صالحتر شناسد، عیب خود را میداند و گرفتار غم خویش است، جز بپروردگارش بچیزى اعتماد نكند، غریب و یكتا (و اندوهگین) است، براى خدا دوستى كند و در راه خدا جهاد نماید تا از خشنودى او پیروى كرده باشد، خودش بخاطر خویش انتقام نگیرد (بلكه انتقام را بخدا واگذارد) و در مورد خشم پروردگارش دوستى نكند، با فقرا بنشیند و با راستان راست باشد و اهل حق را یارى كند، یاور خویشاوندان و پدر یتیم و شوهر بیوه زنان، و مهربان بمستمندان، در گرفتاریها آرزوى او كشند و در سختیها باو امیدوارند، با نشاطست و خوشرو، نه عیبجو و ترش رو، محكم است و فرو خورنده خشم، خندان لب است و دقیق نظر و بسیار پرهیز، (نادانى نكند و در برابر نادانى دیگران بردبارى ورزد) بخل نكند و در برابر بخل دیگر صبر كند، تعقل كند تا شرم ورزد، و قناعت كند تا بىنیاز گردد.
شرمش بر شهوتش برترى دارد، و دوستیش بر حسدش و گذشتش بر كینهاش، جز سخن درست نگوید و جز لباس اقتصاد نپوشد، با تواضع راه رود، و در اطاعت پروردگارش خاضع باشد، در همه احوال از خدا راضى است. نیتش خالص است و اعمالش بىغش و نیرنگ بازى، نگاهش عبرتست و سكوتش فكرت و سخنش حكمت، خیرخواه و بخشنده و برادر است، در نهان و آشكار نصیحت كند، از برادرش دورى نكند و غیبت ننماید و با او مكر نورزد، بر آنچه از دستش رفته افسوس نخورد، و بر مصیبتى كه باو رسیده اندوهگین نشود، توقع بیجا نداشته باشد، و هنگام سختى سست نشود، در زمان خوشى مست نگردد، بردبارى را با دانش آمیزد و عقل را با صبر، تنبلى را از او دور بینى و نشاطش را پیوسته، آرزویش نزدیك و لغزشرح - كم است، منتظر مرگست و دلش خاشع، بیاد خداست و نفسش قانع و جهلش زدوده و كارش آسان، براى گناهش غمگین است و شهوتش مرده و خشمش فرو خورده، و خلقش ناآلوده، همسایهاش از او آسوده است و بر سر خودپسندى نیست، بآنچه برایش مقدر شده قانع است، بردباریش مقین و كارش محكم و تذكرش بسیار است.
با مردم در آمیزد كه دانا شود و سكوت كند كه سالم ماند و بپرسد كه بفهمد و تجارت كند كه سود برد، گوش دادنش بسخن خوب براى بالیدن بدیگران نیست (پست حساس را نپذیرد كه آنرا وسیله گناه و زشت كارى سازد) و سخن گفتنش براى زور گوئى بدیگران نیست خودش از خویش در زحمت است و مردم از او در راحت، خودش را براى آخرتش بزحمت افكنده و مردم را (شر و آزار) خود راحت ساخته، اگر بر او ستمى شود صبر كند تا خدا برایش انتقام گیرد، درویش از هر كه دورى میكند بغض و كنارهگیرى از آلودگى است، و نزدیكیش بهر كه نزدیك میشود، ملایمت و مهربانى است، درویش براى خود پسندى و بزرگ فروشى نیست، و نزدیكیش براى فریب و نیرنگ نباشد، بلكه از پیشینیان اهل خیر پیروى كند، و خود پیشواى نیكان پس از خود باشد.
راوى گوید: همام فریادى كشید و بىهوش بیفتاد، امیرالمومنین (ع) فرمود: همانا بخدا من از بىتابى او ترسان بودم. سپس فرمود: اندرزهاى رسا با اهل اندرز چنین میكند.
شخصى عرض كرد: پس شما را چه شده؟ (كه فریاد نكشى و بیهوش نشوى) فرمود: هر كسى را اجلى است كه از آن نگذرد و سبب است كه از آن تجاوز نكند،آرام باش و دیگر مگو كه شیطانى این سخن را بزبانت دمید.
شرح : این روایت با اختلاف بسیارى در نهجالبلاغه ذكر شده و در آخر روایت جملهاى است كه مردن همام را نیز متضمن است، ولى در آنجا سؤال همام از اوصاف متقین است پس ممكن است سؤال از فات مؤمنین و متقین بوده و در برخى روایات تنها صفات مؤمنین و در برخىخصوص صفات متقین ذكر شده است.
و امام آنچه شخص معترض در آخر روایت گفت، ممكن است مقصودش این باشد كه این موعظه و اندرزهاى بلیغ چرا در خود شما اثر نكرد و بیهوش نشدى یا آنكه چرا این موعظه را به همام فرمودى با آنكه نسبت به او ترسان بودى.
و اما جواب از اشكال اول این است كه: با وجود آنكه آنچه را حضرت جواب فرمود درست و مطابق با واقع و قانع كننده معترض بود ولى در عین حال سبب بعیدى بود كه براى بیهوشى یا مرگ همام بیان فرمود، و سبب قریبش این است كه: نفوس بشر را استعدادات و حوصلههاىمختلف است و اولیاء خدا مخصوصاً امیرالمؤمنین (ع) در حد اعلاى آن قرار گرفتهاند، پیداست كه نیروى نفس قدسى على (ع) در برابر واردات الهیه تحمل بسیاردارد، و با ریاضت و تمرین بدرجه وقار وطمأنینه رسیده است، علاوه بر آنكه امام (ع) این صفات را كه براى مؤمنین بیان فرمود، بحد اعلا از بركت فیض خدایتعالى در خود مىبیند، از این رو از فقدان آنها متأثر و متألم نمیشود، بخلاف همام كه اولا ضعف نفس و كمى حوصلهدارد. ثانیاً فقدان این صفات در او موجب اندوه و افسوس كشنده میشود.
و اما جواب از اعتراض دوم اینستكه: امام على علیه السلام بىتاب او را بحد بیهوشى و مرگ یقین نداشت و یا آنكه براى هر كسى اجل و مرگ مقدریست و امام على (ع) مرگ او را باین سبب میدانست و طبق قضاء و قدر الهى رفتار كرد، پس نظیر كشتن جوان در داستان خضر و موسىعلیهماالسلام است كه قرآن كریم بیان میكند.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یَنْبَغِى لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَكُونَ فِیهِ ثَمَانُ خِصَالٍ وَقُورٌ عِنْدَ الْهَزَاهِزِ صَبُورٌ عِنْدَ الْبَلَاءِ شَكُورٌ عِنْدَ الرَّخَاءِ قَانِعٌ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ لَا یَظْلِمُ الْأَعْدَاءَ وَ لَا یَتَحَامَلُ لِلْأَصْدِقَاءِ بَدَنُهُ مِنْهُ فِى تَعَبٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِى رَاحَةٍ إِنَّ الْعِلْمَ خَلِیلُ الْمُؤْمِنِ وَ الْحِلْمَ وَزِیرُهُ وَ الصَّبْرَ أَمِیرُ جُنُودِهِ وَ الرِّفْقَ أَخُوهُ وَ اللِّینَ وَالِدُهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 325 روایة:2@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مؤمن را سزاوار است كه داراى هشت صفت باشد: 1- در گرفتاریهاى سخت باوقار و سنگین باشد (خود را نبازد)
2- هنگام بلا شكیبا باشد. 3- در نعمت و آسایش سپاس گزار باشد.
4- بآنچه خدا روزیش كرده قانع باشد. 5- بدشمنان ستم نكند. 6- بخاطر دوستان مرتكب گناه نشود (كارى را كه نتواند بگردن نگیرد) 7- تنش از او در زحمت باشد. 8- مردم از او در آسایش باشند.
همانا دانش دوست مؤمن است و خویشتن دارى وزیر او، و شكیبائى سرلشكرش، و رفق برادر و لین پدرش.
توضیح - مجلسى علیه الرحمه راجع بفرق میان رفق و لین اقوالى بر سبیل احتمال بیان میكند كه استنباطش از كتب لغت مشكل است. آنچه از لغت استفاده مىشود رفق ضد خرق و لین ضد خشونت است و خرق بمعنى عجله در كار و ضعف و تدبیر است، پس رفق بمعنى تأنى و حسن تدبیر و لین بمعنى ملایمت نمودن و خشونت نكردن است.
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ یَصْمُتُ لِیَسْلَمَ وَ یَنْطِقُ لِیَغْنَمَ لَا یُحَدِّثُ أَمَانَتَهُ الْأَصْدِقَاءَ وَ لَا یَكْتُمُ شَهَادَتَهُ مِنَ الْبُعَدَاءِ وَ لَا یَعْمَلُ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ رِیَاءً وَ لَا یَتْرُكُهُ حَیَاءً إِنْ زُكِّیَ خَافَ مِمَّا یَقُولُونَ وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِمَا لَا یَعْلَمُونَ لَا یَغُرُّهُ قَوْلُ مَنْ جَهِلَهُ وَ یَخَافُ إِحْصَاءَ مَا عَمِلَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 326 روایة:3@*@
ترجمه :
على بن الحسین علیهما السلام فرمود: مؤمن سكوت میكند تا سالم ماند، و سخن میگوید تا سود برد، سپرده و راز خود را بدوستانش نمیگوید (تا چه رسد بدشمنان) و گواهى بحق را از بیگانگان دریغ ندارد (تا چه رسد بآشنایان) هیچ كار خیرى را از روى ریا نكنت و از روى شرم و حیا ترك ننماید اگر او را بستایند از گفته آنها هراس كند (كه مبادا نزد خدا چنان نباشد) و از آنچه ستایندگان ندانند (از عیبهاى نهانش) از خدا آمرزش خواهد، سخن كسیكه او را نشناخته (میستاید) فریبش ندهد و از شمردن گناهى كه مرتكب شده (و نزد خدا محفوظست) بترسد.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ رَفَعَهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ لَهُ قُوَّةٌ فِى دِینٍ وَ حَزْمٌ فِى لِینٍ وَ إِیمَانٌ فِى یَقِینٍ وَ حِرْصٌ فِى فِقْهٍ وَ نَشَاطٌ فِى هُدًى وَ بِرٌّ فِى اسْتِقَامَةٍ وَ عِلْمٌ فِى حِلْمٍ وَ كَیْسٌ فِى رِفْقٍ وَ سَخَاءٌ فِى حَقٍّ وَ قَصْدٌ فِى غِنًى وَ تَجَمُّلٌ فِى فَاقَةٍ وَ عَفْوٌ فِى قُدْرَةٍ وَ طَاعَةٌ لِلَّهِ فِى نَصِیحَةٍ وَ انْتِهَاءٌ فِى شَهْوَةٍ وَ وَرَعٌ فِى رَغْبَةٍ وَ حِرْصٌ فِى جِهَادٍ وَ صَلَاةٌ فِى شُغُلٍ وَ صَبْرٌ فِىشِدَّةٍ وَ فِى الْهَزَاهِزِ وَقُورٌ وَ فِى الْمَكَارِهِ صَبُورٌ وَ فِى الرَّخَاءِ شَكُورٌ وَ لَا یَغْتَابُ وَ لَا یَتَكَبَّرُ وَ لَا یَقْطَعُ الرَّحِمَ وَ لَیْسَ بِوَاهِنٍ وَ لَا فَظٍّ وَ لَا غَلِیظٍ وَ لَا یَسْبِقُهُ بَصَرُهُ وَ لَا یَفْضَحُهُ بَطْنُهُ وَ لَا یَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا یَحْسُدُ النَّاسَ یُعَیَّرُ وَ لَا یُعِیِّرُ وَ لَا یُسْرِفُ یَنْصُرُ الْمَظْلُومَ وَ یَرْحَمُ الْمِسْكِینَ نَفْسُهُ مِنْهُ فِى عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِىرَاحَةٍ لَا یَرْغَبُ فِى عِزِّ الدُّنْیَا وَ لَا یَجْزَعُ مِنْ ذُلِّهَا لِلنَّاسِ هَمٌّ قَدْ أَقْبَلُوا عَلَیْهِ وَ لَهُ هَمٌّ قَدْ شَغَلَهُ لَا یُرَى فِىحُكْمِهِ نَقْصٌ وَ لَا فِى رَأْیِهِ وَهْنٌ وَ لَا فِى دِینِهِ ضَیَاعٌ یُرْشِدُ مَنِ اسْتَشَارَهُ وَ یُسَاعِدُ مَنْ سَاعَدَهُ وَ یَكِیعُ عَنِ الْخَنَا وَ الْجَهْلِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 326 روایة:4@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مؤمن در امر دین نیرومند است و با وجود نرمى دور اندیشى دارد (در نرمیش دور اندیش است) و ایمانش با یقین است و براى تحصیل فقه حریص، در هدایت جوئى با نشاط و با وجود ثبات و پایدارى نیكوكار است، خویشتن داریش با علم است و با ملایمت زیركى دارد، سخاوتش در راه حق است و در زمان توانگرى اقتصاد را از دست ندهد، و در زمان نادارى خوش ظاهر و با آرایش باشد و در زمان قدرت گذشت دارد و با وجود خیر خواهى مردم اطاعت خدا كند، و در حال شوت باز ایستد و در زمان رغبت پرهیزگارى كند و در امر جهاد حریص است ودر گرفتارى نماز خواند و در سختى شكیبا باشد ودر پیش آمدهاى سنگین باوقار است ودر ناگواریها بردبار و در آسایش و نعمت سپاس گزار.
پشت سر مردم بد نگوید و تكبر نورزد و قطع رحم ننماید، نه سست است و نه خشن و سنگدل دیدهاش بر او پیشى نگیرد (فكر نكرده بجائى ننگرد) و شكمش او را رسوا نكند، و آلت شهوتش بر او چیره نشود (كه بزنا و لواط افتد) بر مردم حسد نبرد، سرزنش كنند و او سرزنش نكند، اسراف نورزد مظلوم را یارى كند و بر مستمند ترحم نماید، خودش از خویش در رنج است و مردم از او در آسایش، در عزت دنیا رغبت نكند و از ذلتش بیتابى ننماید، مردم مهمى دارند كه بآن رو آورده و او را مهمى است كه گرفتار كرده (مردم بفكر دنیا و او مشعول آخرتست) در قضاوتش نقصى دیده نشود و در رأیش سستى نباش و در دینش تباهى و گمشده نیست، مشورت كننده را رهبرى كند و كمك كننده (كمك خواه) را كمك نماید، و از هرزه گوئى و نادانى بگریزد.
شرح : حرف «فى» در 18 جمله اول روایت در بعضى ظرف لغو و در بعضى ظرف مستقر است چنانكه ترجمه نمودیم و ممكن است نسبت بهمه ظرف لغو باشد، چنانكه در جمله دوم هر دو احتمال را نوشتیم.
عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ مَرَّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِمَجْلِسٍ مِنْ قُرَیْشٍ فَإِذَا هُوَ بِقَوْمٍ بِیضٍ ثِیَابُهُمْ صَافِیَةٍ أَلْوَانُهُمْ كَثِیرٍ ضِحْكُهُمْ یُشِیرُونَ بِأَصَابِعِهِمْ إِلَى مَنْ یَمُرُّ بِهِمْ ثُمَّ مَرَّ بِمَجْلِسٍ لِلْأَوْسِ وَ الْخَزْرَجِ فَإِذَا قَوْمٌ بُلِیَتْ مِنْهُمُ الْأَبْدَانُ وَ دَقَّتْ مِنْهُمُ الرِّقَابُ وَ اصْفَرَّتْ مِنْهُمُ الْأَلْوَانُ وَ قَدْ تَوَاضَعُوا بِالْكَلَامِ فَتَعَجَّبَ عَلِیٌّ ع مِنْ ذَلِكَ وَ دَخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنِّی مَرَرْتُ بِمَجْلِسٍ لالِ فُلَانٍ ثُمَّ وَصَفَهُمْ وَ مَرَرْتُ بِمَجْلِسٍ لِلْأَوْسِ وَ الْخَزْرَجِ فَوَصَفَهُمْ ثُمَّ قَالَ وَ جَمِیعٌ مُؤْمِنُونَ فَأَخْبِرْنِى یَا رَسُولَ اللَّهِ بِصِفَةِ الْمُؤْمِنِ فَنَكَسَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ عِشْرُونَ خَصْلَةً فِى الْمُؤْمِنِ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ فِیهِ لَمْ یَكْمُلْ إِیمَانُهُ إِنَّ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِینَ یَا عَلِیُّ الْحَاضِرُونَ الصَّلَاةَ وَ الْمُسَارِعُونَ إِلَى الزَّكَاةِ وَ الْمُطْعِمُونَ الْمِسْكِینَ الْمَاسِحُونَ رَأْسَ الْیَتِیمِ الْمُطَهِّرُونَ أَطْمَارَهُمْ الْمُتَّزِرُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمُ الَّذِینَ إِنْ حَدَّثُوا لَمْ یَكْذِبُوا وَ إِذَا وَعَدُوا لَمْ یُخْلِفُوا وَ إِذَا ائْتُمِنُوا لَمْ یَخُونُوا وَ إِذَا تَكَلَّمُوا صَدَقُوا رُهْبَانٌ بِاللَّیْلِ أُسُدٌ بِالنَّهَارِ صَائِمُونَ النَّهَارَ قَائِمُونَ اللَّیْلَ لَا یُؤْذُونَ جَاراً وَ لَا یَتَأَذَّى بِهِمْ جَارٌ الَّذِینَ مَشْیُهُمْ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنٌ وَ خُطَاهُمْ إِلَى بُیُوتِ الْأَرَامِلِ وَ عَلَى أَثَرِ الْجَنَائِزِ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاكُمْ مِنَ الْمُتَّقِینَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 327 روایة:5@*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین (ع) به انجمنى از مردم قریش گذشت كه جامههاى سفید پوشیده بودند و رنگ صافى داشتند و بسیار مىخندیدند و بهر كه از آنجا مىگذشت با انگشت اشاره مىكردند، سپس بانجمن اوس و خزرج گذشت و آنها را دید با پیكر فرسوده و گردن باریك و رنگ زرد، كه با فروتنى سخن مىگفتند.
على علیه السلام از این رو دو انجمن در شگفت شد و خدمت رسولخدا (ص) آمد و گفت: پدر و مادرم بقربانت، من بانجمن آل فلان گذشتم - و حال آنها را بیان كرد - و بمجلس اوس و خزرج گذشتم - و حال آنها را گفت - سپس عرضكرد: و همه آنها مؤمنند، اى رسول خدا صفت مؤمن را برایم بازگو، رسول خداست صلى الله علیه و آله اندكى سر به زیر انداخت و سپس سر بلند كرد و فرمود: بیست خصلت در مؤمن است كه اگر نداشته باشد ایمانش كامل نیست. از اخلاق مؤمنان است كه: 1 - در نماز جماعت حاضرند 2 - در پرداخت زكاة شتابان 3 - مستمندان را اطعام كنند 4 - بر سر یتیم دست نوازش كشند 5 - لباسهاى خود را پاكیزه دارند 6 - بند جامه را بكمر بندند (تا ستر عورت شود و به زمین نكشد). 7 - اگر خبر دهند دروغ نگویند 8 - اگر وعده كنند خلف ننمایند. 9 - چون امانت گیرند خیانت نكنند. 10 - چون سخن گویند راست گویند 11 - در شب عابدند 12 - در روز شیر دلیرند 13 - روزها روزه دارند. 14 - شبها (براى عبادت) بپا خیزند. 15 - همسایه را نیازارند. 16 - همسایه از آنها آزار نبیند (اگر چه بوسیله بچه و خادم آنها باشد). 17 - بر زمین با آرامش گام بردارند. 18 - به خانههاى بیوه زنان (به منظور كمك و مساعدت) رهسپارند. 19 - تشییع جنازه كنند. 20 - خدا ما و شما را از جمله متقین قرار دهد (كنایه از اینكه صفت بیستم آنها تقوى است).
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَتُهُ وَ سَاءَتْهُ سَیِّئَتُهُ فَهُوَ مُؤْمِنٌ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 329 روایة:6 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: هر كه از نیكى خود شادمان و از بدى خویش بد حال گردد، او مؤمن است.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ زَعْلَانَ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ الْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ شِیعَتُنَا هُمُ الشَّاحِبُونَ الذَّابِلُونَ النَّاحِلُونَ الَّذِینَ إِذَا جَنَّهُمُ اللَّیْلُ اسْتَقْبَلُوهُ بِحُزْنٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 329 روایة:7@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: شیعیان ما همان رنگ پریدگان (از خوف خدا) خشك لبان (از روزه) لاغرانند كه چون شب فرا رسد با اندوه از آن استقبال كنند (زیرا در غم انجام وظیفه پروردگار باشند.)
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ شِیعَتُنَا أَهْلُ الْهُدَى وَ أَهْلُ التُّقَى وَ أَهْلُ الْخَیْرِ وَ أَهْلُ الْإِیمَانِ وَ أَهْلُ الْفَتْحِ وَ الظَّفَرِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 329 روایة:8@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: شیعیان ما اهل هدایت و اهل تقوى و اهل خیر و اهل ایمان و اهل فتح و ظفر مىباشند (درهاى رحمت خدا بروى آنها گشوده و بكمال سعادت خود رسیدهاند).
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورٍ بُزُرْجَ عَنْ مُفَضَّلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِیَّاكَ وَ السَّفِلَةَ فَإِنَّمَا شِیعَةُ عَلِیٍّ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ اشْتَدَّ جِهَادُهُ وَ عَمِلَ لِخَالِقِهِ وَ رَجَا ثَوَابَهُ وَ خَافَ عِقَابَهُ فَإِذَا رَأَیْتَ أُولَئِكَ فَأُولَئِكَ شِیعَةُ جَعْفَرٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 329 روایة:9@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: از مردم پست دورى كن، همانا شیعه على كسى است كه عفت شكم و فرج داشته باشد (آنها را از حرام و مشتبه نگهدارد) و سخت بكوشد و جهاد كند، و براى خالقش عمل كند، و بثواب او امیدوار باشد، و از عقابش بترسد، اگر این گونه مردم را دیدى، آنها شیعه جعفرند.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ شِیعَةَ عَلِیٍّ كَانُوا خُمُصَ الْبُطُونِ ذُبُلَ الشِّفَاهِ أَهْلَ رَأْفَةٍ وَ عِلْمٍ وَ حِلْمٍ یُعْرَفُونَ بِالرَّهْبَانِیَّةِ فَأَعِینُوا عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 329 روایة:10@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: شیعیان على لاغر شكم و خشك لب بودند و اهل مهر و دانش و بردبارى كه به عبادت معروف بودند، پس با وجود دوستى و ولایتى كه دارید (براى كفاره گناهانى كه مرتكب شدهاید) با پرهیزكارى و كوشش كمك كنید (و خود را از عذاب براهانید).
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِى إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَ إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی بَاطِلٍ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ یَأْخُذْ أَكْثَرَ مِمَّا لَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 330 روایة:11@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: همانا مؤمن كسى است كه چون خشم كند، از حق نگذرد و چون راضى و خشنود گردد، در باطل قدم ننهد و چون قدرت یابد، بیشتر از حق خود نگیرد.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَا سُلَیْمَانُ أَ تَدْرِى مَنِ الْمُسْلِمُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَنْتَ أَعْلَمُ قَالَ الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ ثُمَّ قَالَ وَ تَدْرِى مَنِ الْمُؤْمِنُ قَالَ قُلْتُ أَنْتَ أَعْلَمُ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مَنِ ائْتَمَنَهُ الْمُسْلِمُونَ عَلَى أَمْوَالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ الْمُسْلِمُ حَرَامٌ عَلَى الْمُسْلِمِ أَنْ یَظْلِمَهُ أَوْ یَخْذُلَهُ أَوْ یَدْفَعَهُ دَفْعَةً تُعَنِّتُهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 330 روایة:12@*@
ترجمه :
سلیمان بن خالد گوید: امام صادق (ع) فرمود: اى سلیمان مىدانى مسلمان كیست؟ عرض كردم قربانت شما بهتر مىدانى، فرمود: مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دست او سالم باشند، سپس فرمود: مىدانى مؤمن كیست؟ عرض كردم: شما داناترید، فرمود مؤمن كسى است كه مسلمانان او را بر مال و جان خود امین سازند، و بر مسلمان حرامست كه نسبت به مسلمان دیگر ستم كند یا او را واگذارد یا او را براند (در پرداخت طلبش چندان مسامحه كند) كه او را به رنج اندازد.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى أَیُّوبَ عَنْ أَبِى عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِىجَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِى إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ وَ الَّذِى إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَى التَّعَدِّى إِلَى مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍّ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 330 روایة:13@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: همانا مؤمن كسى است كه چون راضى و خرسند باشد رضایتش او را به گناه و باطلى وارد نكند و چون ناراضى شود از سخن حق خارجش نكند، و كسى است كه چون قدرت یابد، قدرتش او را به آنچه حق ندارد نكشاند.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِى الْبَخْتَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْمُؤْمِنُونَ هَیِّنُونَ لَیِّنُونَ كَالْجَمَلِ الْأَنِفِ إِذَا قِیدَ انْقَادَ وَ إِنْ أُنِیخَ عَلَى صَخْرَةٍ اسْتَنَاخَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 330 روایة:14@*@
ترجمه :
امام علیه السلام فرمود: مؤمنان با وقار و آرامشند، مانند شتر نرى كه مهار در بینى دارد، چون او را بكشند، به راه افتد، و اگر بر صخرهاى بخوابانند، بخوابد (كنایه از اینكه در امور شرعى رام و منقاد است و سركشى و امتنا ندارد، اگر چه ذاتاً شتر نر است و نیرومند، ولى نیروى ایمان او را از سرپیچى جلوگیر است).
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثَةٌ مِنْ عَلَامَاتِ الْمُؤْمِنِ الْعِلْمُ بِاللَّهِ وَ مَنْ یُحِبُّ وَ مَنْ یَكْرَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 331 روایة:15@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: سه چیز از علائم مؤمن است: علم به خدا و هر كه را خدا دوست دارد و هر كه را دوست ندارد.
شرح : مقصود از علم خدا شناختن خدا و صفات كمال اوست و مراد به شناختن دوستان خدا، شناختن پیغمبر و ائمه و پیروان ایشان اسن و دسته دیگر كفار و منافقینند.
وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمُؤْمِنُ كَمِثْلِ شَجَرَةٍ لَا یَتَحَاتُّ وَرَقُهَا فِى شِتَاءٍ وَ لَا صَیْفٍ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا هِیَ قَالَ النَّخْلَةُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 331 روایة:16@*@
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: مؤمن مانند درختى است كه برگش در زمستان و تابستان نریزد: گفتند: گفتند یا رسول الله آن چه درختى است؟ فرمود: درخت خرما.
شرح : تشبیه مؤمن به درخت خرما از نظر منافع بسیار و سایه پیوسته و لذت میوه آن است كه در درختهاى دیگر نیست.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ أَبِى إِبْرَاهِیمَ الْأَعْجَمِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ حَلِیمٌ لَا یَجْهَلُ وَ إِنْ جُهِلَ عَلَیْهِ یَحْلُمُ وَ لَا یَظْلِمُ وَ إِنْ ظُلِمَ غَفَرَ وَ لَا یَبْخَلُ وَ إِنْ بُخِلَ عَلَیْهِ صَبَرَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 331 روایة:17@*@
ترجمه :
امام صادق علیه السلام فرمود: مؤمن بردبارى است كه نادانى نورزد و اگر نسبت به او نادانى ورزند بردبارى كند، و ستم نكند و اگر به او ستم كنند ببخشد، و بخل نورزد و اگر نسبت به او بخل ورزند صبر كند.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ جَیْفَرٍ عَنْ آدَمَ أَبِىالْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ مَنْ طَابَ مَكْسَبُهُ وَ حَسُنَتْ خَلِیقَتُهُ وَ صَحَّتْ سَرِیرَتُهُ وَ أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ كَلَامِهِ وَ كَفَى النَّاسَ شَرَّهُ وَ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 331 روایة:18@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مؤمن كسى است كه كسبش حلال و اخلاقش نیكو و باطنش سالم باشد، و زیادى مالش را انفاق كند و زیادى سخنش را نگهدارد و مردم از شرش محفوظ باشند و از خود به آنها انصاف دهد (حق را بگوید اگر چه به زیان خود و نفع مردم باشد).
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی كَهْمَسٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِالْمُؤْمِنِ مَنِ ائْتَمَنَهُ الْمُؤْمِنُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِالْمُسْلِمِ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ وَ الْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ السَّیِّئَاتِ وَ تَرَكَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ الْمُؤْمِنُ حَرَامٌ عَلَى الْمُؤْمِنِ أَنْ یَظْلِمَهُ أَوْ یَخْذُلَهُ أَوْ یَغْتَابَهُ أَوْ یَدْفَعَهُ دَفْعَةً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 331 روایة:19@*@
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: مؤمن را به شما معرفى نكنم؟ مؤمن كسى است كه مؤمنین او را به جان و مال خود امین دانند، مسلمان را براى شما معرفى نكنم؟ او كسى است كه مسلمانها از زبان و دستش سالم باشند، و محاجر كسى است كه بدیها را كنار گذارد و حرام خدا را ترك كند. و بر مؤمن حرام است كه نسبت به مؤمن ستم كند یا او را واگذارد یا پشت سرش بدگوئى كند یا او را از خود براند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِى أَیُّوبَ الْعَطَّارِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّمَا شِیعَةُ عَلِیٍّ الْحُلَمَاءُ الْعُلَمَاءُ الذُّبُلُ الشِّفَاهِ تُعْرَفُ الرَّهْبَانِیَّةُ عَلَى وُجُوهِهِمْ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 332 روایة:20@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: شیعیان على تنها همان بردباران دانشمندان خشكیده لبند كه رهبانیت و ترك دنیا بر رخسارشان هویدا است.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ صَلَّى أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِالنَّاسِ الصُّبْحَ بِالْعِرَاقِ فَلَمَّا انْصَرَفَ وَعَظَهُمْ فَبَكَى وَ أَبْكَاهُمْ مِنْ خَوْفِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ عَهِدْتُ أَقْوَاماً عَلَى عَهْدِ خَلِیلِى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ إِنَّهُمْ لَیُصْبِحُونَ وَ یُمْسُونَ شُعْثاً غُبْراً خُمُصاً بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ كَرُكَبِ الْمِعْزَى یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیَاماً یُرَاوِحُونَ بَیْنَ أَقْدَامِهِمْ وَ جِبَاهِهِمْ یُنَاجُونَ رَبَّهُمْ وَ یَسْأَلُونَهُ فَكَاكَ رِقَابِهِمْ مِنَ النَّارِ وَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْتُهُمْ مَعَ هَذَا وَ هُمْ خَائِفُونَ مُشْفِقُونَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 332 روایة:21@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: امیرالمؤمنین علیه السلام نماز صبح را در عراق به جماعت گذارد چون رو برگردانید مردم را موعظه فرمود و از خوف خدا گریست و آنها را نیز گریانید سپس فرمود: هان به خدا در زمان دوست صمیمیم پیغمبر صلى الله علیه و آله مردمى را مىشناختم كه در بامداد و شام ژولیده و گردالود و گرسنه بودند پیشانى آنها (در اثر سجده) مانند زانوى بز بود براى پروردگار خود با سجود و قیام شب را مىگذرانیدند، گاهى روى پا ایستاده و گاهى پیشانى به زمین مىگذاشتند با پروردگار خود مناجات نموده و آزادى خویش را از آتش دوزخ طلب مىكردند، بخدا آنها را با این حال دیدم كه ترسان و نگران بودند.
عَنْهُ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ صَلَّى أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْفَجْرَ ثُمَّ لَمْ یَزَلْ فِى مَوْضِعِهِ حَتَّى صَارَتِ الشَّمْسُ عَلَى قِیدِ رُمْحٍ وَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَقَدْ أَدْرَكْتُ أَقْوَاماً یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیَاماً یُخَالِفُونَ بَیْنَ جِبَاهِهِمْ وَ رُكَبِهِمْ كَانَ زَفِیرُ النَّارِ فِى آذَانِهِمْ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ عِنْدَهُمْ مَادُوا كَمَا یَمِیدُ الشَّجَرُ كَأَنَّمَا الْقَوْمُ بَاتُوا غَافِلِینَ قَالَ ثُمَّ قَامَ فَمَا رُئِیَ ضَاحِكاً حَتَّى قُبِضَ ص
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 332 روایة:22@*@
ترجمه :
على بن الحسین علیهماالسلام فرمود: امیرالمؤمنین نماز صبح را گذارد و بر جاى خود بود تا خورشید یك نیزه بر آمد آنگاه رو به مردم كرد و فرمود: بخدا من مردمى را دیدهام كه شب را با سجده و قیام براى پروردگار خود بسر مىبردند گاهى پیشانى و گاهى زانو بر زمین مىگذاشتند گویا نعره دم بر آوردن آتش دوزخ در گوش آنها بود، چون خدا نزد آنها یاد مىشد مانند درخت (در برابر تند باد) مىلرزیدند، گویا این مردم (شما و معاصرین شما) در خواب غفلت فرو رفتهاند سپس برخاست و تا وفات كرد او را خندان ندیدند.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْرِفَ أَصْحَابِى فَانْظُرْ إِلَى مَنِ اشْتَدَّ وَرَعُهُ وَ خَافَ خَالِقَهُ وَ رَجَا ثَوَابَهُ وَ إِذَا رَأَیْتَ هَؤُلَاءِ فَهَؤُلَاءِ أَصْحَابِى
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 333 روایة:23@*@
ترجمه :
مفضل مىگوید: امام صادق (ع) فرمود: اگر خواهى اصحاب مرا بشناسى بنگر به كسى كه پرهیزكاریش بسیار باشد و از خالق خود بترسد و به ثواب او امیدوار باشد هرگاه این مردم را دیدى، اینها اصحاب منند.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع شِیعَتُنَا الْمُتَبَاذِلُونَ فِى وَلَایَتِنَا الْمُتَحَابُّونَ فِى مَوَدَّتِنَا الْمُتَزَاوِرُونَ فِى إِحْیَاءِ أَمْرِنَا الَّذِینَ إِنْ غَضِبُوا لَمْ یَظْلِمُوا وَ إِنْ رَضُوا لَمْ یُسْرِفُوا بَرَكَةٌ عَلَى مَنْ جَاوَرُوا سِلْمٌ لِمَنْ خَالَطُوا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 333 روایة:24@*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: شیعیان ما كسانى باشند كه براى ولایت ما بیكدیگر بخشش كنند و در راه دوستى ما با یكدیگر دوستى نمایند و براى زنده كردن امر ما به دیدار یكدیگر روند، اگر خشم كنند ستم نكنند و اگر راضى باشند اسراف نورزند. بركت همسایگانند و با معاشرین خود سلم و صفا دارند.
عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عِیسَى النَّهْرِیرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَرَفَ اللَّهَ وَ عَظَّمَهُ مَنَعَ فَاهُ مِنَ الْكَلَامِ وَ بَطْنَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ عَفَا نَفْسَهُ بِالصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ قَالُوا بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ هَؤُلَاءِ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ قَالَ إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ سَكَتُوا فَكَانَ سُكُوتُهُمْ ذِكْراً وَ نَظَرُوا فَكَانَ نَظَرُهُمْ عِبْرَةً وَ نَطَقُوا فَكَانَ نُطْقُهُمْ حِكْمَةً وَ مَشَوْا فَكَانَ مَشْیُهُمْ بَیْنَ النَّاسِ بَرَكَةً لَوْ لَا الْآجَالُ الَّتِىقَدْ كُتِبَتْ عَلَیْهِمْ لَمْ تَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِى أَجْسَادِهِمْ خَوْفاً مِنَ الْعَذَابِ وَ شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 333 روایة:25@*@
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هركه خدا را شناخت و بزرگ داشت زبانش را از سخن بیهوده نگهدارد و شكمش را از خوراك زائد بر احتجاج باز دارد و نفس خود را با روزه و قیام ریاضت دهد، اصحاب گفتند یا رسول الله پدران و مادران ما یفدایت اینها اولیاى خدایند؟ فرمود: اولیاى خدا خاموشى گزینند و خاموشى آنها ذكر بود و نگریستند و نگاهشان عبرت بود و سخن گفتند و سخنانشان حكمت بود، در میان مردم راه رفتند و راه رفتنشان بركت بود، اگر نبود كه اجل مرگشان (در روز معینى) نوشته شده بود، از ترس عذاب و شوق ثواب، و روح آنها در پیكرشان قرار نمىگرفت.
عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ مِنَ الْعِرَاقِیِّینَ رَفَعَهُ قَالَ خَطَبَ النَّاسَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ص فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَنَا أُخْبِرُكُمْ عَنْ أَخٍ لِى كَانَ مِنْ أَعْظَمِ النَّاسِ فِى عَیْنِى وَ كَانَ رَأْسُ مَا عَظُمَ بِهِ فِى عَیْنِى صِغَرَ الدُّنْیَا فِى عَیْنِهِ كَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلَا یَشْتَهِى مَا لَا یَجِدُ وَ لَا یُكْثِرُ إِذَا وَجَدَ كَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ فَرْجِهِ فَلَا یَسْتَخِفُّ لَهُ عَقْلَهُ وَ لَا رَأْیَهُ كَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ الْجَهَالَةِ فَلَا یَمُدُّ یَدَهُ إِلَّا عَلَى ثِقَةٍ لِمَنْفَعَةٍ كَانَ لَا یَتَشَهَّى وَ لَا یَتَسَخَّطُ وَ لَا یَتَبَرَّمُ كَانَ أَكْثَرَ دَهْرِهِ صَمَّاتاً فَإِذَا قَالَ بَذَّ الْقَائِلِینَ كَانَ لَا یَدْخُلُ فِى مِرَاءٍ وَ لَا یُشَارِكُ فِىدَعْوًى وَ لَا یُدْلِى بِحُجَّةٍ حَتَّى یَرَى قَاضِیاً وَ كَانَ لَا یَغْفُلُ عَنْ إِخْوَانِهِ وَ لَا یَخُصُّ نَفْسَهُ بِشَیْءٍ دُونَهُمْ كَانَ ضَعِیفاً مُسْتَضْعَفاً فَإِذَا جَاءَ الْجِدُّ كَانَ لَیْثاً عَادِیاً كَانَ لَا یَلُومُ أَحَداً فِیمَا یَقَعُ الْعُذْرُ فِى مِثْلِهِ حَتَّى یَرَى اعْتِذَاراً كَانَ یَفْعَلُ مَا یَقُولُ وَ یَفْعَلُ مَا لَا یَقُولُ كَانَ إِذَا ابْتَزَّهُ أَمْرَانِ لَا یَدْرِى أَیُّهُمَا أَفْضَلُ نَظَرَ إِلَى أَقْرَبِهِمَا إِلَى الْهَوَى فَخَالَفَهُ كَانَ لَا یَشْكُو وَجَعاً إِلَّا عِنْدَ مَنْ یَرْجُو عِنْدَهُ الْبُرْءَ وَ لَا یَسْتَشِیرُ إِلَّا مَنْ یَرْجُو عِنْدَهُ النَّصِیحَةَ كَانَ لَا یَتَبَرَّمُ وَ لَا یَتَسَخَّطُ وَ لَا یَتَشَكَّى وَ لَا یَتَشَهَّى وَ لَا یَنْتَقِمُ وَ لَا یَغْفُلُ عَنِ الْعَدُوِّ فَعَلَیْكُمْ بِمِثْلِ هَذِهِ الْأَخْلَاقِ الْكَرِیمَةِ إِنْ أَطَقْتُمُوهَا فَإِنْ لَمْ تُطِیقُوهَا كُلَّهَا فَأَخْذُ الْقَلِیلِ خَیْرٌ مِنْ تَرْكِ الْكَثِیرِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 334 روایة:26@*@
ترجمه :
حسن بن على صلوات الله علیهما براى مردم سخنرانى كرد و فرمود: اى مردم به شما خبر از حال برادرى كه داشتم كه در نظر از همه مردم بزرگتر بود و بالاترین چیزى كه او را در نظرم بزرگ كرده بود، پستى و حقارت دنیا در نظر او بود او از تسلیم شكم خارج شده بود، چیزى را كه نداشت نمىخواست و چون پیدا مىكرد زیاده روى نمىنمود، از تسلط فرج خود نیز خارج شده بود. از این رو عقل و رأیش سبكى نمىكرد نادانى بر او تسلطى نداشت، از این رو دست خویش جز به جانب شخص با اطمینان و براى سود دراز نمىكرد پر اشتها و ناراضى و ملول نبود، بیشتر عمرش خاموش بود و چون سخن مىگفت بر گویندگان غلبه مىكرد وارد جدال و ستیزه نمىشد، و در دعوا شركت نمىكرد، دلیلى نمىآورد تا قاضى را بیابد (جز با دلیل سخن نمىگفت یا صبر مىكرد تا خدا را حاكم یابد) از برادرانش غفلت نمىنمود و چیزى را بدون آنها به خودش اختصاص نمىداد، لاغر بود و مردم ناتوانش مىشمردند، ولى چون پاى مردى در میان مىآمد شیر جهنده (گردنفراز) بود، كسى را بر كردارى كه عذر خواهى از آن ممكن است سرزنش نمىكرد (و صبر مىكرد) تا عذر خواهى حاصل شود، آنچه را (بدیگران) مىگفت خودش مىكرد و آنچه را هم (براى تقیه یا مصلحت دیگرى به مردم) نمىگفت خودش مىكرد (به مردم احسان مىكرد چه وعده مىداد و چه نمىداد) چون دو كار برایش پیش مىآمد كه نمىدانست كه نمىدانست كدامیك آنها بهتر است، هر یك را به هواى نفس نزدیكتر مىدید مخالفت مىكرد، دردش را جز به كسى كه امید بهبودى از او داشت اظهار نمىنمود، و جز با كسى كه امید خیر خواهى داشت مشورت نمىكرد، دلتنگ نمىشد و ناراضى نبود و شكایت نمىكرد و پر خواهش نبود و انتقام نمىجست و از مكر دشمن هم غافل نبود، بر شما باد كه همه این اخلاق شریفه را بدست آورید، اگر مىتوانید، و اگر نمىتوانید بدست آوردن اندك از رها كردن بسیار بهتر است (پس هر قدر مىتوانید بدست آورید) نیرو و توانى جز بوسیله خدا نیست.
توضیح - این روایت با اندكى اختلاف در نهجالبلاغه هم ذكر شده است، و شارحین راجع به برادریكه حضرت براى خود در گذشته معرفى مىكند، و این صفات حمیده را براى او توضیح مىدهد، اختلاف دارند بعضى احتمال دادهاند مقصود پیغمبر اكرم صلى الله علیه و آله است و برخى گفتهاند: ابوذر غفارى و دستهاى احتمال دادهاند مقداد است، و جماعتى گفتهاند: این كلام بر سبیل مثل گفته شده و برادر مخصوصى مقصود نیست، چنانكه رسم شعرا و ارباب ادب است.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ مِهْزَمٍ وَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ الْكَاهِلِیِّ وَ أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْكُوفِیِّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ رَبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ مِهْزَمٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا مِهْزَمُ شِیعَتُنَا مَنْ لَا یَعْدُو صَوْتُهُ سَمْعَهُ وَ لَا شَحْنَاؤُهُ بَدَنَهُ وَ لَا یَمْتَدِحُ بِنَا مُعْلِناً وَ لَا یُجَالِسُ لَنَا عَائِباً وَ لَا یُخَاصِمُ لَنَا قَالِیاً إِنْ لَقِیَ مُؤْمِناً أَكْرَمَهُ وَ إِنْ لَقِیَ جَاهِلًا هَجَرَهُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَكَیْفَ أَصْنَعُ بِهَؤُلَاءِ الْمُتَشَیِّعَةِ قَالَ فِیهِمُ التَّمْیِیزُ وَ فِیهِمُ التَّبْدِیلُ وَ فِیهِمُ التَّمْحِیصُ تَأْتِى عَلَیْهِمْ سِنُونَ تُفْنِیهِمْ وَ طَاعُونٌ یَقْتُلُهُمْ وَ اخْتِلَافٌ یُبَدِّدُهُمْ شِیعَتُنَا مَنْ لَا یَهِرُّ هَرِیرَ الْكَلْبِ وَ لَا یَطْمَعُ طَمَعَ الْغُرَابِ وَ لَا یَسْأَلُ عَدُوَّنَا وَ إِنْ مَاتَ جُوعاً قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَأَیْنَ أَطْلُبُ هَؤُلَاءِ قَالَ فِى أَطْرَافِ الْأَرْضِ أُولَئِكَ الْخَفِیضُ عَیْشُهُمْ الْمُنْتَقِلَةُ دِیَارُهُمْ إِنْ شَهِدُوا لَمْ یُعْرَفُوا وَ إِنْ غَابُوا لَمْ یُفْتَقَدُوا وَ مِنَ الْمَوْتِ لَا یَجْزَعُونَ وَ فِى الْقُبُورِ یَتَزَاوَرُونَ وَ إِنْ لَجَأَ إِلَیْهِمْ ذُو حَاجَةٍ مِنْهُمْ رَحِمُوهُ لَنْ تَخْتَلِفَ قُلُوبُهُمْ وَ إِنِ اخْتَلَفَ بِهِمُ الدَّارُ ثُمَّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا الْمَدِینَةُ وَ عَلِیٌّ الْبَابُ وَ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یَدْخُلُ الْمَدِینَةَ لَا مِنْ قِبَلِ الْبَابِ وَ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِى وَ یُبْغِضُ عَلِیّاً ص
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 335 روایة:27@*@
ترجمه :
مهزم اسدى گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: شیعه ما كسى است كه صدایش از گوشش تجاوز نكند (فریاد نكشد) و دشمنیش از بدنش (تنها تن خد را برنج اندازد نه دیگران را) و ما را آشكار نستاید (تا كینه مخالفین را برانگیزد) و با عیبگوى ما همنشینى نكند و با دشمن ما ستیزه كند، اگر مؤمنى را بیند احترام كند و اگر به جاهلى برخورد از او دورى كند.
عرض كردم: پس تكلیف من با این شیعه نماها چیست؟ فرمود: در میان آنها جدا شدن (خوب از بد) و تبدیل (خوب و بد) و امتهان واقع شود، قحطى بر ایشان پیش آید كه نابود شوند و بیمارى وبائى كه آنها را بكشند و اختلافى كه متفرقشان سازد، شیعه ما كسى است كه چون سگ عوعو نكند و مانند كلاغ طمع نورزد و اگر هم از گرسنگى بمیرد از دشمن ما چیزى نخواهد.
عرض كردم: قربانت، اینها را در كجا بجویم؟ فرمود: در اطراف زمین، اینها زندگى سبكى دارند و آواره بسر برند (در یك جا سكونت ندارند) اگر حاضر باشند كسى آنها را نشناسد، و اگر غایب شوند كسى از آنها جویا نشود از مرگ باك ندارند و در گورستان از هم دیدن كنند، اگر حاجتمندى به آنها پناهنده شود، براى او دلسوزى كنند، دلشان از هم جدا نیست، اگر چه خانههاشان از هم دور باشد.
سپس فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: من شهرم و على در است، دروغ گوید هر كه گمان كند از غیر در به شهر در آمده، و نیز دروغ گوید هركه گمان كند مرا دوست داشته و على صلوات الله علیه را دشمن دارد.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ مَنْ عَامَلَ النَّاسَ فَلَمْ یَظْلِمْهُمْ وَ حَدَّثَهُمْ فَلَمْ یَكْذِبْهُمْ وَ وَعَدَهُمْ فَلَمْ یُخْلِفْهُمْ كَانَ مِمَّنْ حُرِّمَتْ غِیبَتُهُ وَ كَمَلَتْ مُرُوءَتُهُ وَ ظَهَرَ عَدْلُهُ وَ وَجَبَتْ أُخُوَّتُهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 336 روایة:28@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: هر كه با مردم معامله كند و ستم ننماید و به آنها خبر دهد و دروغ نگوید، و وعدهشان دهد و خلف وعده نكند، از كسانى است كه غیبتش حرام است و مردانگیش تمام گشته و داد گریش ظاهر شده و برادریش واجب گردیده است.
عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أُمِّهِ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثُ خِصَالٍ مَنْ كُنَّ فِیهِ اسْتَكْمَلَ خِصَالَ الْإِیمَانِ إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی بَاطِلٍ وَ إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ الْغَضَبُ مِنَ الْحَقِّ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ یَتَعَاطَ مَا لَیْسَ لَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 336 روایة:29@*@
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: سه خصلت است كه هر كه داشته باشد، به تمام خصال ایمان رسیده است: 1- چون راضى و خوشحال باشد، رضایتش او را به باطل در نیاورد 2 - چون خشم كند، خشمش او را از حق خارج نسازد. 3 - چون قدرت یابد به آنچه از آن او نیست دست دراز نكند.
عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِى بَصِیرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ لِأَهْلِ الدِّینِ عَلَامَاتٍ یُعْرَفُونَ بِهَا صِدْقَ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ وَ وَفَاءً بِالْعَهْدِ وَ صِلَةَ الْأَرْحَامِ وَ رَحْمَةَ الضُّعَفَاءِ وَ قِلَّةَ الْمُرَاقَبَةِ لِلنِّسَاءِ أَوْ قَالَ قِلَّةَ الْمُوَاتَاةِ لِلنِّسَاءِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ سَعَةَ الْخُلُقِ وَ اتِّبَاعَ الْعِلْمِ وَ مَا یُقَرِّبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ زُلْفَى طُوبَى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ وَ طُوبَى شَجَرَةٌ فِى الْجَنَّةِ أَصْلُهَا فِىدَارِ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ ص وَ لَیْسَ مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ فِی دَارِهِ غُصْنٌ مِنْهَا لَا یَخْطُرُ عَلَى قَلْبِهِ شَهْوَةُ شَیْءٍ إِلَّا أَتَاهُ بِهِ ذَلِكَ وَ لَوْ أَنَّ رَاكِباً مُجِدّاً سَارَ فِى ظِلِّهَا مِائَةَ عَامٍ مَا خَرَجَ مِنْهُ وَ لَوْ طَارَ مِنْ أَسْفَلِهَا غُرَابٌ مَا بَلَغَ أَعْلَاهَا حَتَّى یَسْقُطَ هَرِماً أَلَا فَفِى هَذَا فَارْغَبُوا إِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْ نَفْسِهِ فِى شُغُلٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِى رَاحَةٍ إِذَا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ افْتَرَشَ وَجْهَهُ وَ سَجَدَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَكَارِمِ بَدَنِهِ یُنَاجِى الَّذِى خَلَقَهُ فِى فَكَاكِ رَقَبَتِهِ أَلَا فَهَكَذَا كُونُوا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 336 روایة:30@*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: براى اهل دین علاماتى است كه بدان شناخته شوند: راستگوئى و اداء امانت و وفاى بپیمان وصله ارحام و ترحم برضعیفان و كم دنبالگیرى از زنان - یا فرمود كم نزدیكى كردن با زنان - و بذل نیكى و حسن خلق و گشاده خلقى و پیروى از دانش و آنچه بخداى عزوجل نزدیك سازد، طوبى از آن اینهاست و چه سرانجام خوبى دارند، و طوبى درختى است در بهشت كه ریشهاش در خانه پیغمبر ما محمد (ص) است و مؤمنى نیست جز آنكه شاخهئى از آن درخت در خانه اوست، در دلش اشتهاى هر چه پیدا شود، آندرخت برایش بیاورد، و اگر سوارى با جدیت صد سال در سایه آن راه پیماید، از آن نگذرد، و ار از پائینش كلاغى پرواز كند ببالایش نرسد، جز آنكه بعلت پیرى بزیر افتد، در این نعمت رغبت كنید، همانا مؤمن بكار خود مشغولست و مردم از او در آسایشند. چون شب بر او پرده افكند، رخسارش را بگستراند و با اعضاء شریف بدنش براى خداى عزوجل سجده كند، و با خدائیكه او را آفریده درباره آزادیش (از آتش دوزخ) مناجات كند، هان اینگونه باشید.
عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو النَّخَعِیِّ قَالَ وَ حَدَّثَنِی الْحُسَیْنُ بْنُ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ سُلَیْمَانَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سُئِلَ النَّبِیُّ ص عَنْ خِیَارِ الْعِبَادِ فَقَالَ الَّذِینَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا وَ إِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا وَ إِذَا أُعْطُوا شَكَرُوا وَ إِذَا ابْتُلُوا صَبَرُوا وَ إِذَا غَضِبُوا غَفَرُوا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 337 روایة:31@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: از پیغمبر (ص) پرسیدند: بهترین بندگان كیانند؟ فرمود كسانیكه چون نیكى كنند، شاد گردند و چون بدى كنند آمرزش خواهند، و چون بآنها عطا شود شكر كنند، و چون گرفتار شوند صبر كنند، و چون خشم گیرند، چشم پوشى نمایند.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ خِیَارَكُمْ أُولُو النُّهَى قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ أُولُو النُّهَى قَالَ هُمْ أُولُو الْأَخْلَاقِ الْحَسَنَةِ وَ الْأَحْلَامِ الرَّزِینَةِ وَ صَلَةُ الْأَرْحَامِ وَ الْبَرَرَةُ بِالْأُمَّهَاتِ وَ الْآبَاءِ وَ الْمُتَعَاهِدِینَ لِلْفُقَرَاءِ وَ الْجِیرَانِ وَ الْیَتَامَى وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ وَ یُفْشُونَ السَّلَامَ فِى الْعَالَمِ وَ یُصَلُّونَ وَ النَّاسُ نِیَامٌ غَافِلُونَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 337 روایة:32@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود:
عَنْهُ عَنِ الْهَیْثَمِ النَّهْدِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ عُمَرَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ یَحْیَى بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ الْخِصَالِ بِالْمَرْءِ أَجْمَلُ فَقَالَ وَقَارٌ بِلَا مَهَابَةٍ وَ سَمَاحٌ بِلَا طَلَبِ مُكَافَأَةٍ وَ تَشَاغُلٌ بِغَیْرِ مَتَاعِ الدُّنْیَا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 338 روایة:33@*@
ترجمه :
عمران حلبى گوید: به امام صادق علیهالسلام عرض كردم: چه صفاتى براى مرد پسندیده است؟ فرمود: وقار بدون هیبت (سنگین باشد و مردم از او نترسند) و بخشش بدون عوض خواستن، و اشتغال به غیر مال دنیا.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِىعَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ إِنَّ الْمَعْرِفَةَ بِكَمَالِ دِینِ الْمُسْلِمِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِیمَا لَا یَعْنِیهِ وَ قِلَّةُ مِرَائِهِ وَ حِلْمُهُ وَ صَبْرُهُ وَ حُسْنُ خُلُقِهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 338 روایة:34@*@
ترجمه :
على بن الحسین علیهماالسلام مىفرمود: همانا شناسائى بكمال دین مسلمان (یعنى علامت كمال دینش) ترك كردن سخنى است كه به او مربوط نیست، و كمى مجادله، و خویشتن دارى و صبر و حسن خلق.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَشْبَهِكُمْ بِى قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ أَلْیَنُكُمْ كَنَفاً وَ أَبَرُّكُمْ بِقَرَابَتِهِ وَ أَشَدُّكُمْ حُبّاً لِإِخْوَانِهِ فِى دِینِهِ وَ أَصْبَرُكُمْ عَلَى الْحَقِّ وَ أَكْظَمُكُمْ لِلْغَیْظِ وَ أَحْسَنُكُمْ عَفْواً وَ أَشَدُّكُمْ مِنْ نَفْسِهِ إِنْصَافاً فِى الرِّضَا وَ الْغَضَبِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 338 روایة:35@*@
ترجمه :
پیغمبر (ص) فرمود: شبیهترین شما را بمن بشما خبر ندهم؟ گفتند چرا را یا رسول الله فرمود: نیكو خلقترین شما، و نرم جانبترین شما (یعنى كسیكه مردم از ناحیه او آزار نبینند) و نیكو كارترین شما نسبت بخویشانش، دوستدارترین شما برادران دینیش را و صابرترین شما برحق، و خشم فرو برندهترین شما، و خوش گذشتترین شما و انصاف دهندهترین شما از خود در حال رضا و خشم.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِ الْإِنْفَاقُ عَلَى قَدْرِ الْإِقْتَارِ وَ التَّوَسُّعُ عَلَى قَدْرِ التَّوَسُّعِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ وَ ابْتِدَاؤُهُ إِیَّاهُمْ بِالسَّلَامِ عَلَیْهِمْ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 338 روایة:36@*@
ترجمه :
على بن الحسین علیهماالسلام فرمود: از جمله اخلاق مؤمن انفاق (بر اهل و عیال) است بقدر تنگدستى و توسعه دادن بقدر توسعه (اینكه خدا باو داده است) و انصاف دادن بمردم، و پیشى گرفتن بسلام بر آنها.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُكَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ أَصْلَبُ مِنَ الْجَبَلِ الْجَبَلُ یُسْتَقَلُّ مِنْهُ وَ الْمُؤْمِنُ لَا یُسْتَقَلُّ مِنْ دِینِهِ شَیْءٌ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 338 روایة:37@*@
ترجمه :
امام باقر علیه السلام فرمود: مؤمن از كوه محكمتراست، زیرا از كوه چیزى برگرفته شود، ولى از دین مؤمن چیزى برگرفته نشود.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُؤْمِنُ حَسَنُ الْمَعُونَةِ خَفِیفُ الْمَئُونَةِ جَیِّدُ التَّدْبِیرِ لِمَعِیشَتِهِ لَا یُلْسَعُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَیْنِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 339 روایة:38@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مؤمن یارى كردنش نیكو و خرجش سبك است، زندگیش را خوب اداره میكند، از یك سوراخ دوبار گزیده نمىشود (یعنى از یك راه دوبار گول نمىخورد، بلكه در همان بار اول عبرت میگیرد).
عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَهْلِ بْنِ الْحَارِثِ عَنِ الدِّلْهَاثِ مَوْلَى الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ لَا یَكُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِناً حَتَّى یَكُونَ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ سُنَّةٌ مِنْ رَبِّهِ وَ سُنَّةٌ مِنْ نَبِیِّهِ وَ سُنَّةٌ مِنْ وَلِیِّهِ فَأَمَّا السُّنَّةُ مِنْ رَبِّهِ فَكِتْمَانُ سِرِّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلى غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ نَبِیِّهِ فَمُدَارَاةُ النَّاسِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ نَبِیَّهُ ص بِمُدَارَاةِ النَّاسِ فَقَالَ خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ وَلِیِّهِ فَالصَّبْرُ فِى الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 339 روایة:39@*@
ترجمه :
امام رضا علیه السلام میفرمود: مؤمن، مؤمن حقیقى نباشد مگر زمانیكه سه خصلت و روش در او بوده باشد: روشى از پروردگارش و روشى از پیغمبرش و روشى از ولى و امامش، اما روش پروردگارش نگهدارى راز خود است، خداى عزوجل فرماید: «خداى عالم بغیب است و كسى را برغیب خود آگاه نكند جز رسولى را كه بپسندد، 26 سوره 72» و اما روش پیغمبر خوشرفتارى با مردم است زیرا خداى عزوجل پیغمبرش صلى الله علیه و آله را بخوشرفتارى با مردم دستور داده و فرموده است «گذشت را پیشهگیر و به نیكى دستور ده، 199 سوره 7» و اما روش امامش صبر كردن در زمانهاى تنگدستى و پریشان حالى است.