بَابُ حَقِیقَةِ الْإِیمَانِ وَ الْیَقِینِ
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ص فِى بَعْضِ أَسْفَارِهِ إِذْ لَقِیَهُ رَكْبٌ فَقَالُوا السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ مَا أَنْتُمْ فَقَالُوا نَحْنُ مُؤْمِنُونَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَمَا حَقِیقَةُ إِیمَانِكُمْ قَالُوا الرِّضَا بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ التَّفْوِیضُ إِلَى اللَّهِ وَ التَّسْلِیمُ لِأَمْرِ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عُلَمَاءُ حُكَمَاءُ كَادُوا أَنْ یَكُونُوا مِنَ الْحِكْمَةِ أَنْبِیَاءَ فَإِنْ كُنْتُمْ صَادِقِینَ فَلَا تَبْنُوا مَا لَا تَسْكُنُونَ وَ لَا تَجْمَعُوا مَا لَا تَأْكُلُونَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِى إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 88 روایة:1 @*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: رسولخدا (ص) در مسافرتى بود كه كاروانى بآنحضرت برخوردند و گفتند: السلام علیك یا رسول الله فرمود شما كیستید؟ گفتند: اى رسولخدا ما مؤمنین هستیم، فرمود: حقیقت ایمان شما چیست؟ گفتند: راضى بودن بقضاء خدا و واگذاردن كار بخدا و تسلیم امر خدا بودن، رسولخدا (ص) فرمود: (اینها كه شما گفتید) دانشمندان و حكیمانى باشند كه از شدت حكمت بپیغمبران نزدیك گشتهاند، پس اگر شما راست میگوئید بنائى را كه در آن نمىنشینید نسازید و چیزى را كه نمیخورید جمع نكنید و از خدائى كه بسویش باز گشت دارید پروا كنید.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى مُحَمَّدٍ الْوَابِشِیِّ وَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَلَّى بِالنَّاسِ الصُّبْحَ فَنَظَرَ إِلَى شَابٍّ فِى الْمَسْجِدِ وَ هُوَ یَخْفِقُ وَ یَهْوِى بِرَأْسِهِ مُصْفَرّاً لَوْنُهُ قَدْ نَحِفَ جِسْمُهُ وَ غَارَتْ عَیْنَاهُ فِى رَأْسِهِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص كَیْفَ أَصْبَحْتَ یَا فُلَانُ قَالَ أَصْبَحْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مُوقِناً فَعَجِبَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ قَوْلِهِ وَ قَالَ إِنَّ لِكُلِّ یَقِینٍ حَقِیقَةً فَمَا حَقِیقَةُ یَقِینِكَ فَقَالَ إِنَّ یَقِینِى یَا رَسُولَ اللَّهِ هُوَ الَّذِى أَحْزَنَنِى وَ أَسْهَرَ لَیْلِى وَ أَظْمَأَ هَوَاجِرِى فَعَزَفَتْ نَفْسِى عَنِ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا حَتَّى كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى عَرْشِ رَبِّى وَ قَدْ نُصِبَ لِلْحِسَابِ وَ حُشِرَ الْخَلَائِقُ لِذَلِكَ وَ أَنَا فِیهِمْ وَ كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى أَهْلِ الْجَنَّةِ یَتَنَعَّمُونَ فِى الْجَنَّةِ وَ یَتَعَارَفُونَ وَ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِئُونَ وَ كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى أَهْلِ النَّارِ وَ هُمْ فِیهَا مُعَذَّبُونَ مُصْطَرِخُونَ وَ كَأَنِّى الْآنَ أَسْمَعُ زَفِیرَ النَّارِ یَدُورُ فِى مَسَامِعِى فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَصْحَابِهِ هَذَا عَبْدٌ نَوَّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ ثُمَّ قَالَ لَهُ الْزَمْ مَا أَنْتَ عَلَیْهِ فَقَالَ الشَّابُّ ادْعُ اللَّهَ لِى یَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْ أُرْزَقَ الشَّهَادَةَ مَعَكَ فَدَعَا لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ خَرَجَ فِى بَعْضِ غَزَوَاتِ النَّبِیِّ ص فَاسْتُشْهِدَ بَعْدَ تِسْعَةِ نَفَرٍ وَ كَانَ هُوَ الْعَاشِرَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 89 روایة:2 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: روزى رسولخدا (ص) نماز صبح را با مردم گزارد، سپس در مسجد نگاهش بجوانى افتاد كه چرت میزد و سرش پائین میافتاد، زنگش زرد بود و تنش لاغر و چشمانش به گودى فرو رفته، رسولخدا (ص) به او فرمود: حالت چگونه است؟ عرضكرد: من با یقین گشتهام، رسولخدا (ص) از گفته او در شگفت شد (خوشش آمد) و فرمود: همانا هر یقینى را حقیقتى است. حقیقت یقین تو چیست؟
عرضكردم: یا رسول خدا همین یقین من است كه مرا اندوهگین ساخته و بیدارى شب و تشنگى روزهاى گرمم بخشیده و از دنیا و آنچه در دنیا هست بىرغبت گشتهام تا آنجا كه گویا عرش پروردگارم را میبینم كه براى رسیدگى بحساب خلق بر پا شده و مردم براى حساب گرد آمدهاند و گویا اهل بهشت را مینگرم كه در نعمت میخرامند و بر كرسیها تكیه زده، یكدیگر را معرفى مىكنند و گویا اهل دوزخ را مىبینم كه در آنجا معذبند و بفریاد رسى ناله میكنند و گویا اكنون آهنگ زبانه كشیدن آتش دوزخ در گوشم طنین انداز است.
رسولخدا (ص) باصحاب فرمود: این جوان بنده ایستكه خدا دلش را بنور ایمان روشن ساخته، سپس بخود او فرمود: بر این حال كه دارى ثابت باش. جوان گفت: یا رسول الله از خدا بخواه شهادت در ركابت را روزیم كند. رسولخدا (ص) براى او دعا فرمود. مدتى نگذشت كه در جنگى همراه پیغمبر بیرون رفت و بعد از 9 نفر شهید گشت و او دهمین (شهیدان جنگ) بود.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِى بَصِیرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ اسْتَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَارِثَةَ بْنَ مَالِكِ بْنِ النُّعْمَانِ الْأَنْصَارِیَّ فَقَالَ لَهُ كَیْفَ أَنْتَ یَا حَارِثَةَ بْنَ مَالِكٍ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مُؤْمِنٌ حَقّاً فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص لِكُلِّ شَیْءٍ حَقِیقَةٌ فَمَا حَقِیقَةُ قَوْلِكَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَزَفَتْ نَفْسِى عَنِ الدُّنْیَا فَأَسْهَرَتْ لَیْلِى وَ أَظْمَأَتْ هَوَاجِرِى وَ كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى عَرْشِ رَبِّى [وَ ]قَدْ وُضِعَ لِلْحِسَابِ وَ كَأَنِّى أَنْظُرُ إِلَى أَهْلِ الْجَنَّةِ یَتَزَاوَرُونَ فِى الْجَنَّةِ وَ كَأَنِّى أَسْمَعُ عُوَاءَ أَهْلِ النَّارِ فِى النَّارِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص عَبْدٌ نَوَّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ أَبْصَرْتَ فَاثْبُتْ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ادْعُ اللَّهَ لِى أَنْ یَرْزُقَنِى الشَّهَادَةَ مَعَكَ فَقَالَ اللَّهُمَّ ارْزُقْ حَارِثَةَ الشَّهَادَةَ فَلَمْ یَلْبَثْ إِلَّا أَیَّاماً حَتَّى بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَرِیَّةً فَبَعَثَهُ فِیهَا فَقَاتَلَ فَقُتِلَ تِسْعَةٌ أَوْ ثَمَانِیَةٌ ثُمَّ قُتِلَ
وَ فِى رِوَایَةِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَیْدٍ عَنْ أَبِى بَصِیرٍ قَالَ اسْتُشْهِدَ مَعَ جَعْفَرِ بْنِ أَبِى طَالِبٍ بَعْدَ تِسْعَةِ نَفَرٍ وَ كَانَ هُوَ الْعَاشِرَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 90 روایة: 3 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: رسولخدا (ص) با حارثة بن مالك بن نعمان انصارى روبرو شد، حضرت فرمود: حارثة بن مالك! چگونهئى؟ فرمود: یا رسول الله! مؤمن حقیقى ام. رسولخدا (ص) فرمود: هر چیزى را حقیقتى است. حقیقت گفتار تو چیست؟ گفت: یا رسول الله! بدنیا بىرغبت شدهام، شب را (براى عبادت) بیدارم و روزهاى گرم را (در اثر روزه) تشنگى میكشم و گویا عرش پروردگارم را مینگرم كه براى حساب گسترده گشته و گویا اهل بهشت را مىبینم كه در میان بهشت یكدیگر را ملاقات میكنند و گویا ناله اهل دوزخ را در میان دوزخ میشنوم.
رسولخدا(ص) فرمود: بنده ایستكه خدا دلش را نورانى فرموده، بصیرت یافتى، ثابت باش، عرضكردم: یا رسول الله! از خدا بخواه كه شهادت در ركابت را بمن روزى كند، حضرت فرمود: خدایا بحارثه شهادت روزى كن. چند روزى بیش نگذشت كه رسولخدا (ص) لشكرى براى جنگ فرستاد و حارثه را هم در آن جنگ فرستاد. او بمیدان جنگ رفت و 9 تن یا هشت تن را بكشت و سپس كشته شد.
و در روایتى كه قاسم بن برید از ابىبصیر نقل كند، گوید: همراه جعفر بن ابیطالب بود، و بعد از 9 نفر شهید شد، و او دهمین شهید بود.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنَّ عَلَى كُلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ عَلَى كُلِّ صَوَابٍ نُوراً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 90 روایة:4 @*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: بر سر هر امر حقى حقیقتى است و بر سر هر امر درستى نورى.
شرح : مراد بحقیقت دلیل عقلى است و یا نشانه وجود خدا و یا آیات قرآن، و مقصود از نور بترتیب سه احتمال مذكور، دلیل نقلى كتاب وسنت است و یا دلائل مسائل اصول و فروع دین و یا آیات قرآن و نیز این خبر بشماره 198 با تتمهئى گذشت.