آیه
تَنزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ
إِنَّآ أَنزَلْنَآ إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصاً لَّهُ الدِّینَ
ترجمه
نزول (تدریجی) کتاب (بر تو) از جانب خداوند عزیز حکیم است.
همانا ما این کتاب (آسمانی) را به سوی تو به حقّ نازل کردیم، پس خدا را در حالی که دین خود را برای او خالص نمودهای عبادت کن.
نکته ها
«تنزیل» به معنای نزول تدریجی و «اِنزال» به معنای نزول دفعی و یک باره است. در این آیات به هر دو نوع نزولِ قرآن اشاره شده است.
واژه «عزّت» 88 مرتبه در قرآن آمده است که 46 مرتبه آن در کنار حکمت است. «العزیز الحکیم» آری عزّت زمانی دائمی است که همراه با حکمت باشد. عزیز واقعی تنها اوست زیرا خالق و مقتدر است، غیب و شهود را میداند و قبض و بسط رزق بدست اوست.
در حدیث میخوانیم: هر کس عزّت دنیا و آخرت میخواهد مطیع خدای عزیز باشد. «فمن اراد عزّ الدارین فلیُطع العزیز»**تفسیر مجمعالبیان.***
تکرار کلمه کتاب در دو آیه پی در پی که یک بار میفرماید: «کتاب از سوی خدای عزیز است» و بار دیگر میفرماید: «کتاب حقّ است»، رمز آن است که راه عزّت فرد و جامعه اتصال به خدای عزیز و مکتب حقّ است و اطاعت از هر کس جز خدا و پیروی از هر دینی جز مکتب وحی، آغاز یا فرجامی ذلّت بار خواهد داشت. غیر از خدای عزیز همه محدود و فانی هستند و جز مکتب وحی همه مکاتب یا محدود نگرند یا خرافی یا سختگیر یا غیر فطری. آری، مکتب ساخته دست انسان وابسته نمیتواند جامعه عزیز بسازد و لذا در آیه سوم میفرماید: دین خالص مخصوص خداست.
گرچه خطاب عبادت خالصانه، متوجّه پیامبر است ولی در حقیقت این خطاب، همهی مردم را شامل میشود.
«دین» در لغت به معنای جزا، آئین، ملّت، عبادت و اطاعت بکار میرود**قاموس المحیط.*** ولی در اینجا به معنای عبادت مراد است، زیرا سخن از عبادت است. «فاعبداللّه مخلصاً له الدین»
پیام ها
1- قدر کتاب آسمانی را بدانیم، زیرا که از طرف خداوند حکیم نازل شده و جلوه عزّت و حکمت اوست. «من اللّه العزیز الحکیم»
2- بر خلاف عزّت طاغوتها که همراه با استبداد است، عزّت الهی همراه با حکمت است. «العزیز الحکیم»
3- چون خداوند عزیز و شکستناپذیر است، سخن او نیز در برابر تمام مکتبها و سخنها پیروز و شکستناپذیر است. «الکتاب من اللّه العزیز الحکیم»
4- قرآن، عزّت آفرین و حکمتآموز است. «الکتاب من اللّه العزیز الحکیم»
5 - گرچه قرآن، به تدریج در مدّت 23 سال نازل شد، «تنزیل الکتاب» امّا در آغاز بعثت یک باره و یکپارچه بر قلب مبارک پیامبر نازل شده است. «انّا انزلنا»
6- قرآن، همچون خداوند حقّ و ثابت است. «بالحقّ» (قرآن، سراسر حقّ و از هر گونه خیالپردازی و سخن نادرست به دور است). «بالحقّ»
7- دلیل و فلسفه نزول قرآن، ارائه حقّ به مردم است. «تنزیل الکتاب... بالحقّ»
8 - عبادت باید در بستر حقّ باشد. «بالحقّ فاعبد» (راه سعادت، قرار گرفتن در محور مکتب، عبادت و اخلاص است).
9- همان گونه که هدف تکوین و آفرینش، عبادت است «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون»**ذاریات، 56 .***، هدف تشریع و نزول کتاب نیز عبادت است. «انا انزلنا الکتاب... فاعبداللّه»
10- نزول کتاب نعمتی است که سزاوار شکر الهی است. «تنزیل الکتاب... فاعبد»
11- دینداری باید از هوسها، خیالها و خرافات دور باشد. «مخلصاً له الدین»
12- در عبادات، قصد قربت لازم است. «فاعبد اللّه مخلصاً»
توضیحات