(280) وَإِنْ کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنظِرَةٌ إِلَی مَیْسَرَةٍ وَأَنْ تَصَّدَّقُواْ خَیْرٌ لَکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
واگر (بدهکار) تنگدست بود، او را تا هنگام توانایی مهلت دهید و (در صورتی که واقعاً توان پرداخت ندارد،) اگر ببخشید برای شما بهتر است، اگر (نتایج آنرا) بدانید.
نکتهها:
هر چند در این آیه سفارش شده که به بدهکار مهلت داده شود، ولی نباید بدهکار از این موضوع سوء استفاده کند. لذا اگر بدون عذر در پرداخت بدهی خود تأخیر کند، گناهکار است. در حدیث آمده است: برای کسانی که بدون عذر، بدهی خود را نمیپردازند، گناهِ دزد نوشته میشود. همچنان که برای مهلت دهندگان، پاداشی چون پاداش شهیدان ثبت میشود. به هر روزی که به بدهکار مهلت داده شود، پاداش صدقهی همان مبلغ، برای طلبکار ثبت می شود.**تفسیر برهان.***
گذشت از بدهکار نادار، برای شما بهتر است، زیرا:
الف: شاید فردا برای خود شما نیز این صحنه پیش آید.
ب: مال فراموش میشود، ولی بخشیدن به نادار هرگز فراموش نمیشود.
ج: کسب رضایت دل محروم و رضای خالق، از کسب درآمد بمراتب بهتر است.
در احکام فقهی آمده است: زندانی کردن بدهکار معذور، ممنوع است و در مواردی که شخص بدهکار واقعاً مالی نداشته باشد که بدهی خود راپرداخت کند، وظیفهی حکومت اسلامی است که بدهی او را بپردازد.
پیامها:
1- اسلام، حامی مستضعفان است. (و ان کان ذوعسرة)
2- نه تنها ربا نگیرید، بلکه در گرفتن رأس المال و اصل سرمایه نیز مدارا کنید. (فنظرة الی میسرة)
3- اصل در زمانبندی برای بازپرداخت، توان بدهکار است. (فنظرة الی میسرة)
4- اجبار بدهکاری که توانایی پرداخت دارد، مانعی ندارد. (ان کان ذو عسرة فنظرة)
5 - بخشیدن بدهکار فقیر، صدقه است. (وان تصدقوا خیر لکم)
6- نظام حقوقی و اقتصادی اسلام، با نظام اخلاقی آن پیوند دارد. گرچه بازپسگیری وام حقّ است، ولی مهلت دادن وبخشیدنِ بدهکار باید مراعات شود. (فنظرة... تصدقوا)
7- محدودیّت انسان وثروت دوستی او نمیگذارد که انسان به حقیقت ارزشها و کمالات پیببرد. (ان کنتم تعلمون)