(239) فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُکْبَاناً فَإِذَآ أَمِنْتُمْ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ کَمَا عَلَّمَکُمْ مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ
پس اگر (از دشمن یا خطری) بیم داشتید، پیاده یا سواره (به هر شکل که میتوانید نماز گزارید) و آنگاه که ایمن شدید خدا را یاد کنید، همانگونه که آنچه را نمیتوانستید بدانید به شما آموخت.
نکتهها:
در قرآن گاهی به جای کلمهی «صلوة»، کلمه «ذکر» گفته شده است، چنانکه درباره نماز جمعه میفرماید: (فاسعوا الی ذکر اللّه) به سوی ذکر خدا بشتابید. و یا خداوند به موسی علیه السلام میفرماید: (اقم الصلوة لذکری) نماز را بپادار تا یاد من باشی. در این آیه نیز مراد از (فاذکروا اللّه) نماز است.
آری، فلسفه و روح نماز، یاد خداوند است.
این آیه اشاره به نماز خوف دارد که در شرایط جنگی با احکام مخصوصی که در فقه آمده است، اقامه میشود.
در احادیث میخوانیم که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در جنگ احزاب با اشاره نماز خواندند و حضرت علی علیه السلام در بعضی از جنگها دستور میدادند که هنگام جنگ با ایماء و اشاره نماز بخوانند. امام کاظم علیه السلام در جواب شخصی که پرسید: اگر حیوان درندهای به ما حمله کرد و وقت نماز تنگ بود چه کنیم؟ فرمودند: با همان وضعی که دارید نماز بخوانید، گرچه پشت به قبله باشد.**تفسیر نمونه، ج2، ص 148 ونورالثقلین، ج2، ص239.***
پیامها:
1- نماز، در هیچ حالی ساقط نمیشود. (فان خفتم فرجالا او رکبانا)
2- در اسلام عسر و حرج نیست. وقتی امکان استقرار بدن و یا ایستادن به سوی قبله و یا سایر شرایط نباشد، حذف میشوند. (فرجالا او رکبانا)
3- نماز، شکر نعمت است. (فاذکروااللّه کما علّمکم)
4- بعضی از مسائل را انسان نمیداند، ولی میتواند به تجربه بدست آورد. ولی بعضی از مسائل را انسان نمیداند و نمیتواند که بداند، مگر از طریق وحی. (ما لم تکونوا تعلمون) ونفرمود: «لا تعلمون»