(200) فَإِذَا قَضَیْتُمْ مَنَسِکَکُمْ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ ءَاَبآءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً فَمِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا ءَاتِنَا فِی الْدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الْأَخِرةِ مِنْ خَلَقٍ
پس چون مناسک (حج) خود را انجام دادید، خدا را یاد کنید، همانگونه که پدران خویش را یاد میکنید، بلکه بیشتر و بهتر از آن. پس بعضی از مردم کسانی هستند که میگویند: خداوندا! به ما در دنیا عطا کن. آنان در آخرت بهرهای ندارند.
نکتهها:
گروهی از اهل مکّه، بعد از پایان مراسم حج در محلّی اجتماع کرده و با یاد کردن پدران و نیاکان خود به آنان افتخار و مباهات میکردند. قرآن دستور میدهد به جای تفاخر به پدران و نیاکان، خدا را یاد کنید**تفسیر مجمعالبیان، ج2، ص529 ؛ نورالثقلین، ج1، ص198.*** و از نعمتها و توفیقات او سخن بگویید و در این کار جدّیتر باشید.
یاد هر کس یا هر چیز، نشانهی حاکمیّت آن بر فکر انسان است. کسی که یاد نیاکان را دارد و به آنان افتخار میکند، فکر و فرهنگ آنان را پذیرفته است و این یادکرد میتواند فرهنگ جاهلی را بر جامعه حاکم کند. به همین دلیل حضرت موسی گفت: من گوساله طلائی و پر قیمت سامری را آتش میزنم و خاکسترش را به دریا میریزم. زیرا تماشای آن، فرهنگ و تفکّر شرک را در انسان زنده میکند.
پیامها:
1- جهتدهی به ایام فراغت، یکی از وظایف مربّی است. (فاذا قضیتم...فاذکروا اللَّه)
2- یاد خدا، هم از نظر کمّیت باید کثیر باشد؛ (واذکروا اللّه کثیراً) و هم از نظر کیفیّت، عاشقانه و خالصانه. (اشدّ ذکراً)
3- سطحینگر نباشیم. گروهی در بهترین زمانها و مکانها، تنها دعای آنها رسیدن به زندگی کوتاه مادّی است. (ربّنا اتنا فی الدنیا وما له فی الاخرة من خلاق)