(187) أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الْصِّیَامِ الْرَّفَثُ إِلَی نِسَآئِکُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّکُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ وَعَفَا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُواْ واشْرَبُواْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَکُمْ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الْصِّیَامَ إِلَی الَّیْلِ وَلاَ تُبَشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عَکِفُونَ فِی الْمَسَجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ ءَایَتِهِ لِلْنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ
در شبهای روزه (ماه رمضان)، آمیزش با همسرانتان برای شما حلال شد، آنها برای شما (همچون) لباسند و شما برای آنها (همچون) لباس. خداوند میدانست که شما به خود خیانت میکردید (وآمیزش را که ممنوع بود، بعضاً انجام میدادید) پس توبه شما را پذیرفت و از شما درگذشت. اکنون (میتوانید) با آنها هم بستر شوید و آنچه را خداوند بر شما مقرّر فرموده، طلب کنید. و بخورید و بیاشامید تا رشته سفید از رشته سیاه (شب) برای شما آشکار گردد. سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید. و در حالی که معتکف در مساجد هستید، با زنان آمیزش نکنید. این حدود واحکام الهی است پس (به قصد تجاوز وگناه) به آن نزدیک نشوید. خداوند این چنین آیات خود را برای مردم، روشن میسازد، باشد که پرهیزگار گردند.
نکتهها:
در آغاز اسلام، در شب و روز ماه رمضان، آمیزش با همسر ممنوع بود و همچنین در ساعت معیّنی از شب میتوانستند افطار کنند و اگر خوابش میگرفت بعد از بیداری حقّ غذا خوردن نداشت. برخی مسلمانان علیرغم ممنوع بودن آمیزش جنسی این کار را انجام میدادند، ولی برخی دیگر با وجود زحمت و سختی، از خوردن در شب بعد از بیداری خودداری میکردند. یکی از یاران پیامبر به نام مطعمبن جبیر هنگام افطار به علّت دیر حاضر شدن غذا خوابش برد، وقتی بیدار شد گفت: من دیگر حقّ غذا خوردن ندارم و فردا را بدون غذا روزه گرفت و برای کندن خندق اطراف مدینه حاضر شد. در بین کار به علّت شدّت ضعف از حال رفت و بیهوش شد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بسیار متأثّر شد و این آیه نازل گردید که غذا خوردن تا طلوع فجر آزاد است و آمیزش با همسران در شبهای ماه رمضان مانع ندارد. خداوند متعال میداند که شما به خویشتن خیانت میکردید و قدرت صبر و خودداری نداشته و ندارید، به همین دلیل تکلیف را بر شما آسان و گذشتهی شما را عفو نمود.
اعتکاف، به معنای بریدن از دنیا و پناهنده شدن به خداست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با گرفتاریها و مشکلاتی که داشتند، گاهی در مسجد برای چند روز معتکف میشدند و بدین وسیله روح خود را صفا و آرامش بیشتر میدادند. از آنجا که در غیر حال اعتکاف نیز آمیزش در مسجد ممنوع است. به نظر میرسد مراد از کلمه «عاکفون» همان سکونت در مسجد باشد، نه اعتکاف به معنای عبادت مخصوص.
در تشبیه همسر به لباس، نکات و لطایف بسیاری نهفته است:
* لباس باید در طرح و رنگ و جنس مناسب انسان باشد، همسر نیز باید کفو انسان و متناسب با فکر و فرهنگ و شخصیّت انسان باشد.
* لباس مایهی زینت و آرامش است، همسر وفرزند نیز مایهی زینت و آرامش خانوادهاند.
* لباس عیوب انسان را میپوشاند، هریک از زن و مرد نیز باید عیوب و نارساییهای یکدیگر را بپوشانند.
* لباس انسان را از سرما و گرما حفظ میکند، وجود همسر نیز کانون خانواده را گرم و زندگی را از سردی میرهاند.
* دوری از لباس، مایهی رسوایی است، دوری از ازدواج و همسر نیز سبب انحراف و رسوایی انسان میگردد.
* در هوای سرد لباس ضخیم و در هوای گرم لباس نازک استفاده میشود، هر یک از دو همسر نیز باید اخلاق و رفتار خود را متناسب با نیاز روحی طرف مقابل تنظیم کند؛ اگر مرد عصبانی است، زن با لطافت با او برخورد کند و اگر زن خسته است، مرد با او مدارا کند.
* انسان باید لباس خود را از آلودگی حفظ کند، هر یک از دو همسر نیز باید دیگری را از آلوده شدن به گناه حفظ نماید.
پیامها:
1- تخفیف وآسانگیری در احکام، از ویژگیهای دین اسلام است. (اُحلّ لکم)
2- رعایت ادب در سخن، از ویژگیهای قرآن است. (رفث) به معنای سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویی است که در آیه به کنایه از آمیزش آمده است.
3- هر کجا خواستید راهی را ببندید، یک راه مشروع را باز بگذارید. چون خداوند در روز رمضان، آمیزش را ممنوع میکند، لذا در شب آنرا مجاز میشمرد.**با اینکه آمیزش جنسی، در اوّل هر ماه مکروه است، لکن در اوّل ماه رمضان مستحبّ است و شاید به خاطر این است که باید به نحوی مردم را تأمین نمود، سپس از آنان تکلیف خواست.*** (اُحلّ لکم لیلة الصیام الرفث)
4- عبادتِ روز و لذّت مشروع شب، نشانهی جامعیّت دین است. در یک آیه هم احکام روزه وهم مسائل زناشویی آمده است. (احلّ لکم لیلة الصیام الرفث الی نسائکم)
5 - اسلام به نیازهای طبیعی توجّه کامل دارد. (الرفث الی نسائکم)
6- نیاز زن و مرد به یکدیگر، دو طرفه است و هریک برای پوشش نیازهای طبیعی خود به دیگری نیازمند است. (هنّ لباس لکم و انتم لباس لهنّ)
7- خداوند از جزئیات کارهای انسان آگاه است. (علم اللَّه انکم)
8 - انسان، جایزالخطا وغریزه جنسی در او قوی است. (کنتم تختانون انفسکم)
9- ترک فرمان خدا، خیانت و ظلمی است به خود ما. (تختانون انفسکم)
10- در آمیزش و فرزند خواهی، برای خداوند تکلیف معیّن نکنید که پسر باشد یا دختر. (و ابتغوا ما کتب اللَّه لکم)
11- حتّی آمیزش جنسی باید هدفدار باشد. (وابتغوا ما کتب اللَّه لکم)
12- معیار احکام اسلامی، معیارهای عمومی، طبیعی و ساده است. پیدا شدن سپیدهی صبح یا تاریکی شب را، هرکس در هر کجا باشد میتواند بفهمد. (یتبیّن لکم الخیط الابیض من الخیط الاسود)
13- نقش زمانبندی را در عبادات فراموش نکنیم. (اتموا الصیام الی اللیل)
14- اعتکاف، سکونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. (عاکفون فی المساجد)
15- پیشگیری از گناه لازم است. قرآن میفرماید: به گناه نزدیک نشوید. چون نزدیک شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. (فلا تقربوها)
16- تقوی، فلسفهی احکام الهی است. روزه برای تقواست، آمیزش جنسی مشروع نیز برای تقواست.**این سوره که با جملهی (هدیً للمتّقین) آغاز گردیده است، در آیات مختلف تقوا را به عنوان هدف دستورات الهی مطرح میکند. ***(لعلهم یتقون)
17- عمل به دستورات الهی، بستر رشد و تقوا میباشد. (لعلهم یتقون)