(182) فَمَنْ خَافَ مِنْ مُّوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
پس کسی که از انحراف وصیّت کننده (و تمایل بیجای او به بعض ورثه) یا از گناه او (به اینکه به کار خلافی وصیّت کند،) بترسد و میان آنها را اصلاح دهد، گناهی بر او نیست (و مشمول قانون مجازات تبدیل وصیّت نمیشود،) همانا خداوند آمرزنده و مهربان است.
نکتهها:
صاحب تفسیر مجمعالبیان کلمهی «جنف» را به معنای تمایل به انحرافِ ناآگاهانه و کلمهی «اثم» را به معنای گناه آگاهانه گرفته است.
آنچه در اسلام ممنوع شده، تغییر وتبدیل وصیّتهای صحیح است، ولی اگر وصیّت سبب فتنه میشود و یا خلاف موازین شرع بود، تغییر آن اشکال ندارد. چنانکه اگر وصیّت کننده بیش از یک سوم اموالش را وصیّت کند، میتوان آن مقدار را کم نمود، اگر سفارش به گناه کرد، میتوان وصیّت را تغییر داد، یا اگر عمل به وصیّت ایجاد فتنه وفساد میکند، میتوان زیر نظر حاکم اسلامی در وصیّت تغییراتی داد. به هر حال در اسلام بنبست وجود ندارد وچون مسیر تمام اعمال رسیدن به تقواست، میتوان براساس تقوا تمام موارد ضد تقوا را اصلاح کرد.
پیامها:
1- اصل اهمّ و مهمّ را باید مراعات کرد. احترام به وصیّت مهمّ است، ولی رفع فتنه و اصلاح امور مسلمین مهمّتر است. (فمن خاف... فاصلح بینهم فلا اثم علیه)
2- تغییر وصیّت باید براساس فتنهزدایی واصلاح باشد. (فمن خاف... فاصلح)