(115) وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَسِعٌ عَلیمٌ
مشرق و مغرب از آن خداست، پس به هر سو روکنید، آنجا روی خداست، همانا خداوند (به همه جا) محیط و (به هر چیز) داناست.
نکتهها:
یهود بعد از تغییر قبلهی مسلمانان از بیتالمقدّس به کعبه، ایجاد سؤال و یا القاء شبهه میکردند که به چه دلیلی قبله تغییر یافته است. هرچند در آیات قبل**بقره، 106.*** به اجمال و سربسته، خداوند پاسخ اینگونه اعتراضات را بیان فرمود، ولی این آیه نیز بر این حقیقت تکیه میکند که مشرق و مغرب از آن خداست و به هرسو رو کنید، خدا آنجاست. اگر کعبه نیز به عنوان قبله قرار داده شده است، برای تجلّی وحدت مسلمانان و تجدید خاطرات ایثارگری و شرک ستیزی ابراهیم علیه السلام است. و بدین خاطر دارای قداست و احترام میباشد.
چنانکه در رسالههای احکام مراجع آمده است، در نمازهای مستحبی، قبله شرط نیست و حتّی میتوان در حال راه رفتن یا سواره بجا آورد. برخی روایات نیز در ذیل این آیه، به این مطلب اشاره نمودهاند.**امام باقر علیه السلام میفرماید: «انزل اللَّه هذه الایة فی التطوع خاصّة» این آیه در مورد نماز مستحبی نازل شده است. تفسیر برهان ؛ راهنما.***
اگر به فرموده آیهی قبل، گروهی در خرابی مسجد تلاش کردند، شما از پای ننشینید که توجّه به خدا در انحصار جهتی خاصّ نیست.
جهت قبله به شرق یا غرب باشد، موضوعی تربیتی و سیاسی است، اصل و مقصود، یاد خدا و ارتباط با او میباشد. قرآن در ستایش گروهی از بندگان میفرماید: (یذکرون اللّه قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم)**آلعمران، 191.*** آنان خدارا به حال ایستاده و نشسته و خوابیده یاد میکنند. و یا در پاسخ هیاهویی که برای تغییر قبله درست شد، میفرماید: (لیس البر ان تولّوا وجوهکم قِبل المشرق والمغرب ولکنّ البرّ من آمن باللّه)**بقره، 177.*** یعنی: ای مردم! نیکی این نیست که رو به سوی شرق یا غرب در حال عبادت بکنید، بلکه نیکی در ایمان واقعی شما به خدا و انجام کارهای خداپسندانه است.
هرچند در آیه قبل، از بزرگترین ظلم یعنی تخریب مساجد یا منع از مساجد، سخن به میان آمد و یا اینکه در جای دیگر میفرماید: اگر جهاد نبود صوامع و بیع و مساجد ویران میشدند.**حج، 40.*** ولی آیه بشارت به این است که مبادا مأیوس شوید و یا احساس ناامیدی و بیپناهی بکنید، تمام جهان، محل عبادت و همه جای هستی قبلهگاه است.
پیامها:
1- هرکاری که به فرمان خداوند بوده و رنگ الهی داشته باشد، وجهاللَّه و عبادت است. (اینما تولّوا فثَمّ وجه اللَّه)
2- خداوند در همه جا حاضر و بر هر چیز ناظر است. (انّ اللَّه واسع علیم)